Armenian Events in Yenicekale Subdistrict of Marash and Franciscan Priests (1895-1899)

Yıl 2021, Sayı: 2, 664 - 678, 25.06.2021

Bayram Ayna

Öz

With Berlin Treaty of 1878, Armenian problem (question) took on a dimension in the international arena. European states’ undertaking of wardship (guardianship) of the Armenians further encouraged the Armenians that were making preparation for a wide-scale rebellion. Living together Turks (Turkish People) in Anatolia, the Armenians began to massacre against their neighbours, that is, Turks in order to change majority of population in their favour in the regions where they are. By organizing attacks to Turkish settlements at unexpected moments, the Armenians both martyrized the Turks and burnt (burned) their houses and goods setting on fire. Furious (Crazed) Armenian bandits made actions (movements) of systematic massacre and rubbery (loot/plunder) against Turks by taking joint action with missionaries that were in service (were carrying on activity) under the guise of religious functionary in places where they were living. As is in other regions of Ottoman Empire, Zeitun Armenians in Marash Sanjak also rebelled during Armenian Rebellions of 1895. Armenians of Yenicekale Subdistrict made massacres in settlements in the environment by acting (moving) in cooperation with the Zeitun Armenian Bandit. Also Italian Franciscan priests (friars) who were carrying on activity in the village ‘‘Mucuk Deresi’’ affiliated (connected) to Yenicakale Subdistrict were in cooperation with the Armenians under the guise of religious functionary. the Armenian events in Yenicekale subdistrict during the Armenian Rebellions of 1895 will be addressed in this study.  

Anahtar Kelimeler

Armenian Rebellions, Yenicekale Armenians, Franciscan Priests, Armenian Rebellions, Yenicekale Armenians, Franciscan Priests

Maraş Yenicekale Nahiyesinde Ermeni Olayları ve Fransisken Rahipleri (1895-1899)

Öz

1878 Berlin Anlaşmasıyla, Ermeni meselesi uluslararası alanda bir boyut kazandı. Avrupalı devletlerin Ermenilerin koruyuculuğunu üstlenmeleri, geniş çaplı isyan için hazırlık yapan Ermenileri daha da cesaretlendirdi. Anadolu’da Türklerle iç içe yaşayan Ermeniler, bulundukları bölgelerde nüfus çoğunluğunu kendi lehlerine değiştirmek için komşularına yani Türklere katliam yapmaya başladılar. Hiç beklenmedik anlarda Türk yerleşim yerlerine saldırılar düzenleyerek hem Türkleri şehit ettiler hem de evlerini ve mallarını ateşe vererek yaktılar. Gözü dönmüş Ermeni eşkıyaları, yaşadıkları yerlerde din adamı adı altında faaliyet gösteren misyonerlerle birlikte hareket ederek Türklere karşı sistematik katliam ve yağma hareketlerinde bulundular. 1895 Ermeni İsyanları sırasında, Osmanlı Devleti’nin diğer bölgelerinde olduğu gibi Maraş Sancağı’ndaki Zeytun Ermenileri de isyan etmişlerdi. Yenicekale Nahiyesi Ermenileri, Zeytun Ermeni eşkıyası ile işbirliği içinde hareket ederek çevredeki yerleşim yerlerinde katliamlarda bulundular. Yenicekaleye bağlı Mucuk Deresi köyünde Fransa himayesinde faaliyet gösteren İtalyan Fransisken rahipleri de, din adamı kisvesi altında Ermenilerle işbirliği içindeydi. Bu çalışmada, 1895 Ermeni İsyanları sırasında Yenicekale nahiyesindeki Ermeni olayları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fransisken Rahipleri, Ermeni İsyanları, Yenicekale Ermenileri, Fransisken Rahipleri

Kaynakça

• BOA, DH.ŞFR.190.74.1.............................................................................................
• BOA, DH.ŞFR.183.19.1.......................................................................
• BOA. DH.TMIK.M.1.60.1.......................................................................
• BOA, DH.ŞFR.184.28..........................................................................
• BOA, MKT. MHM. 65. 5.2........................................................................
• BOA, MKT. MHM. 65. 5.3..............................................................................
• BOA, DH.TMIK.M. 30.3.2.1...........................................................
• BOA, MV.87.75.1.2...................................................................
• BOA, DH.TMIK.M.30.3.1.1..........................................................................
• BOA, Y.PRK. EŞA. 27.27.1.....................................................................
• BOA, Y.MTV.141.44.1.............................................................................
• BOA, DH.TMIK.M.30.3.1.1.........................................................................
• BOA, DH.TMIK.M.3.2.1............................................................................
• BOA, HMŞ. İŞO. 185.53.1-2..............................................................................
• BOA, DH. MKT. 2253.14.1...............................................................................
• BOA, HR. TH.165.21.1.1......................................................................................
• DH.ŞFR.184.9.1.........................................................................................
• BOA, HR. TH.165.21.1.1....................................................................................
• DH.ŞFR.184.9.1..........................................................................................
• ARSLAN, H., 17. Yüzyılda Maraş Sancağı (Siyasi, İdari, İktisadi ve İçtimai Tarihi), Doktora Tezi, Şubat 2014 Kayseri.
• ARSLANYÜREK, Y., “Osmanlı Devleti'nin Son Döneminde Maraş'taki Ermeni Komitacılar Ve Siyasi Faaliyetleri”, Maraş Araştırmaları – 1, Palet Yayınları, Eylül 2020, s.217-242.
• ATALAY, B., Maraş Tarihi ve Coğrafyası, Matbai Amire, İstanbul 1339.
• Ayna, B., "Maraş ve Çevresinde Kürt Eşkıyaları (1917-1918)", Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 4 (2017 ), s. 439-453
• ÇABUK, M., “Amerikan Board Arşivine Göre; 1878–1879 Zeytun’daki Ermeni İsyanı ve Amerikalı Misyonerler”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/5 Spring 2015, s. 131-140.
• EYİCİL, A., “1895 Maraş Ve Zeytun İsyanı”, http://dergiler ankara. edu.tr/dergiler/19/1267/14571.pdf.
• GÜNAY, N . "Cumhuriyet Öncesinde Maraş’taki Yabancı Okullar", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 22 (2006 ), s. 387-414. Hicri 1314 (Miladi 1896) Tarihli Halep Vilayeti Salnamesi.
• HÜSEYİN NAZIM PAŞA, Emeni Olayları Tarihi I, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 1998.
• MÜNİR SÜREYYA BEY, Ermeni Meselesinin Siyasi Tarihçesi (1877-1914), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2001.
• SEYREK, A., Bir Asırdır Çözülemeyen Sorun Ermeni Meselesi Ve Tehcir, Bizim Kitaplar, İstanbul 2015.
• SOLAK, İ.,, XVI. Asırda Maraş Kâzası, Doktora Tezi, Konya 2002.
• SÜSLÜ, A., Ermeniler, Tehcir ve Sonrası, Berikan Yayınevi, Ankara 2013.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları Osmanlı Belgelerinde Ermeni İsyanları (1895-1896) II, , Ankara 2008, s.194.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915 – 1920), Ankara 1995.
• URAS, E., Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Türkiye Matbaacılık ve Gazetecilik, Ankara 1950.