1915 Armenian Revolt in Van And Aram Manukyan

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 1138 - 1160, 08.10.2022

İlknur Koç Çiftçi

Öz

Located in a strategic location where the silk road passes, Van has been home to many states in history. They had lived together for many years in Van, where Muslims were the majority and Armenians were the minority. However, when the Ottoman State began to weaken, missionaries were working to make Armenians hostile to the Muslims and the state with which they lived. In missionary schools and churches, Armenians were trying to arouse national consciousness. After the Ottoman Empire joined the First Word war, the Armenians cooperated with the major countries against the Ottoman Empire. The Armenians, who received support from the Russians, had started riots and incidents in many parts of the country. One of the most bloody and intense places of these events was
Van. The rebellion they launched in 1915 had spread to all villages and towns, including center of Van. When the Russians conquered Van on May 20, 1915, they were welcomed by the Armenians with demonstrations of joy. The Russians appointed Aram Manukyan, the Armenian gang leader who helped them seize the city during the war, as the governor of Van. Until the Ottoman Army recaptured Van, Armenians inflicted unimaginable torture and massacres on the defenseless Muslim population in Van. Armenians burned down government offices and houses belonging to Muslims. In this study, the Armenian gangs in the uprising that broke out in Van in 1915 and the work of the gang leader Aram Manukyan, who was efficient in the rebellion will be examined.

Anahtar Kelimeler

First World War, Van, Armenians, Rebellion, Aram Manukyan.

1915 Van’da Ermeni İsyanı ve Aram Manukyan

Öz

İpek yolu’nun geçtiği stratejik bir konumda bulunan Van, tarihte birçok devlete ev sahipliği yapmıştır. Müslümanların çoğunluk, Ermenilerin azınlıkta olduğu Van’da yıllarca beraber yaşamışlardı. Ancak Osmanlı Devleti’nin zayıflamaya başladığı sıralarda misyonerler Ermenileri birlikte yaşadıkları Müslümanlara ve devlete düşman etmek için çalışmalarda bulunmuşlardı. Misyoner okullarında, kiliselerde Ermenilerde milli bilinç uyandırılmaya çalışılmıştı. Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’na katıldıktan sonra Ermeniler Osmanlı’ya karşı büyük devletlerle işbirliği içerisine girmişti. Ruslardan destek alan Ermeniler, ülkenin birçok yerinde isyanlar, olaylar çıkarmışlardı. Bu olayların en kanlı ve yoğun yaşandığı yerlerden biri de Van idi. 1915’te çıkardıkları isyan Van merkez dâhil köy ve kazaların tamamına yayılmıştı. 20 Mayıs 1915’te Rusların Van’a girmesi Ermeniler tarafından sevinç gösterileriyle karşılandı. Ruslar savaşta şehri ele geçirmelerine yardımcı olan Ermeni çete lideri olan Aram Manukyan’ı Van valisi olarak atadı. Osmanlı Ordusu Van’ı geri alana kadar Ermeniler Van’da savunmasız Müslüman halka akla hayale gelmeyecek işkence ve katliamlarda bulunmuşlardı. Ermeniler, devlet dairelerini ve Müslümanlara ait olan evleri yakıp yıkmışlardı. Bu çalışmada 1915’te Van’da baş gösteren isyanda Ermeni çeteleri ve isyanda etkili olan çete lideri Aram Manukyan’ın faaliyetleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı, Van, Ermeniler, İsyan, Aram Manukyan

Kaynakça

• AĞAOĞLU, S. (2007). Van Şehir Dokusu ve Tarihi Eselerinin Tahrip Edilmesinde Ermenilerin Rolü. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 35,313.
• ATAR, Z. (2014). Alman Kaynaklarına Göre Van’daki Ermeni Olayları. Yeni Türkiye Dergisi, 62, 2202-2203.
• ATASE Arşivi, 1. Dünya Harbi Koleksiyonu, K-44,D-207 F-2.
• BUDAK, M. (2014). Tehcir Öncesinde Doğu Anadolu’da Ermeni Katliamı (Kasım 1914-Mayıs1915). Yeni Türkiye Dergisi, 62,2217-2218.
• ÇELİK, H. (2018). Görenlerin Gözüyle Van’da Ermeni Mezalimi, Van: Van Büyükşehir Belediye Başkanlığı Yayını.
• Dahiliye Nezareti Sicil-i Nüfus İdare-i Umumiyesi Müdiriyeti, Memalik-i Osmaniyenin 1330 Senesi Nüfus İstatiki, İstanbul, 1330.
• Ermeniler Tarafından Yapılan Katliam Belgeleri I (1914-1919), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, Ankara, 2001.
• GÜL, M. (1997). 1896 Van Ermeni İsyanı ve Sonrasındaki Gelişmeler. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 8 (8), 139-140.
• HALAÇOĞLU, Y. (2020). Ermeni Tehciri, İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• KARABEKİR, K. (2020). Ermeni Dosyası “Nereden Geldiler, Nereye Gidiyorlar?”, İstanbul: Truva Yayınları.
• KARDAŞ, A. (2015). I.Dünya Savaşı Dönemi’nde Van’ın İşgali ve Kurtuluşu (1915-1918). Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (10),182.
• KILIÇ, O. (2012). Van. TDVİA, 42. İstanbul: Test Yayını.
• MCCARTHY, J., Esat A., C. Taşkıran, Ö. Turan. (2018). 1915 Van’da Ermeni İsyanı. (Çev. B. Yoğun). İstanbul: T&K Yayınları.
• OKTAY, H. (2002). Ermeniler ve Van İhtilal Örgütü. Ermeni Araştırmaları, (5).
• ÖĞÜN, T. (2001). Van’da Ermeni Komiteleri ve Faaliyetleri. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, (462),599.
• SERDAR, M.T. (2014). Vilayat-ı Sitte. Yeni Türkiye Dergisi, 62,2159.
• Шамбаров, В. (2013). Последняя битва императоров. Параллельная история Первой мировой, Алгоритм.