Azərbaycan səhiyyəsi müxtəlif siyasi sistemlər konteksində (1900-1930-cu illər)

Yıl 2022, Azerbaycan Kültür Başkenti Şuşa’nın 270. Yılı Armağan Sayısı/ The 270th-anniversary special issue of Şuşa, the cultural capital of Azerbaijan, 213 - 238, 20.11.2022

İlham Hasanov

Öz

Tibb sahəsi bilavasitə insan sağlamlığı ilə bağlı olduğu üçün istənilən rejim və siyasi quruluşda mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Tibbi xidmətin yüksək səviyyədə və əlçatan olması ümumilikdə cəmiyyətin sosial vəziyyətinin qiymətləndirilməsi üçün mühüm göstəricidir. Bu mənada səhiyyənin inkişaf dinamikası müxtəlif siyasi sistemlərin sosial siyasətinin dəyərləndirilməsində önəmli rol oynayır. XX əsrin əvvəllərində əhalisinin 90%-dən çoxunun müsəlman olduğu və əyalətlərdə yaşadığı Azərbaycanda peşəkar tibbi xidmətin, tibb müəssi-sələrinin fəaliyyət dairəsinin araşdırılması dövlətin sosialyönlülük dərəcə¬sinin müəyyənləşdirilməsi üçün əhəmiyyətlidir. XX əsrin əvvəllərində 4 dəfə siyasi rejimi dəyişmiş Azərbaycanda səhiyyə müəssisələrinin və tibb işçilərinin statusu və fəaliyyəti bir neçə baxımdan maraq doğurur. Məqalədə Rusiya imperiyasının dağılmasından sonra sosial vəziyyətin normallaşdırılmasına çalışan Azərbaycan Cümhuriyyətinin səhiyyə sahəsindəki siyasəti və onun sovet hökuməti tərəfindən transformasiyası məsələləri araşdırılır. Bundan başqa sovet cəmiyyətində bolşeviklərin səhiyyənin təşkili, tibbi müəssisə, təhsil ocaqlarının yaradılması və kadrların hazırlanması sahəsində fəaliyyəti də məqalənin əsas tədqiqat obyektidir.

Anahtar Kelimeler

səhiyyə müəssisələri, tibbi şöbələr, tibbi təhsil, quberniya xəstəxanaları, Azərbaycan SSR-də səhiyyə, səhiyyə müəssisələri, tibbi şöbələr, tibbi təhsil, quberniya xəstəxanaları, Azərbaycan SSR-də səhiyyə, Healthcare institutions, medical departments, medical education, provincial hospitals, healthcare in the Azerbaijan SSR

Destekleyen Kurum

Azerbaycan Milli İlimler Akademisi. A.Bakihanov adına Tarih Enstitüsü

Teşekkür

Teşekkürler

Azerbaijan Healthcare Different in the Context of Different Political Systems in (1900-1930s)

Öz

Medicine is important in any regime and political structure, because it is directly related to human health. The high level and accessibility of medical care is an important indicator for assessing the social status of society as a whole. In this sense, the dynamics of healthcare development plays an important role in assessing the social policy of various political systems. The study of the sphere of activity of professional medical services, medical institutions in Azerbaijan, where at the beginning of the XX century more than 90% of the population were Muslims and lived in the provinces, is important for determining the degree of socialization of the state. It is of great interest that at the beginning of the twentieth century, the political regime in Azerbaijan changed 4 times, and this affected the activities of medical institutions, as well as health workers. The article deals with the issues of the policy of the Azerbaijan Democratic Republic in the field of healthcare and its transformation by the Soviet government, seeking to normalize the social situation after the collapse of the Russian Empire. In addition, the main object of research of the article is the activity of the Bolsheviks in the organization of health care, the creation of medical institutions, medical educational institutions and training.

Anahtar Kelimeler

Healthcare institutions, medical departments, medical education, provincial hospitals, healthcare in the Azerbaijan SSR

Kaynakça

• 1. Axundov İ. Tibbin tarix və fəlsəfə ilə əlaqəsi. Bakı: Mütərcim, 2014, 100 s.
• 2. Azərbaycan Respublikası Dövlət Arxivi (ARDA), f.411, siy.1, iş 118, v.6-7.
• 3. F.411, siy.1, iş 135, v.3
• 4. F.411, siy.1, iş 175, v.2.
• 5. F.411, siy.1, iş 1157, v.25.
• 6. F. 411, siy.1, iş 74, v.1.
• 7. F.411, siy.1, iş 147, v.21; v.38.
• 8. F.411, siy.1, iş 1312, v.1-3.
• 9. F. 411, siy.1, iş 103, v.1-2.
• 10. F.411, siy.1, iş 292, v.4.
• 11. F.411, siy.1, iş 947, v.29.
• 12. F.411, siy.1, iş 15, v.1.
• 13. F.411, siy.1, iş 206, v.7-10.
• 14. F.411, siy.1, iş 976, v.2.
• 15. F.411, siy.1, iş 174, v.45-47.
• 16. F.411, siy.1, iş 548, v.2-5, 13, 34, 52, 61.
• 17. ARDA, f. 792, siy. 1, iş 107, v.50.
• 18. F.792, siy.1, iş 276, v.203.
• 19. F.792, siy.1, iş 111, v.72.
• 20. F.792, siy.1, iş 69, v.71.
• 21. F.792, siy.1, iş 7, v.7-12.
• 22. F.792, siy.1, iş 3, v.18.
• 23. F.792, siy.1, iş 107, v.19-20.
• 24. F.792, siy.1, iş 92, v.85-88.
• 25. F.792, siy.1, iş 13, v.9.
• 26. F.792, siy.1, iş 30, v.97.
• 27. F.792, siy.1, iş 15, v.19-20.
• 28. F.792, siy.1, iş 28, v.38.
• 29. F.792, siy.1, iş 22, v.114.
• 30. F.792, siy.1, iş 69, v.5.
• 31. F.792, siy.1, iş 99, v.8.
• 32. F.792, siy.1, iş 23, v.6-9.
• 33. ARDA, f.799, siy.1, iş 8, v.16.
• 34. F.799, siy.1, iş 2, v.2.
• 35. F.799, siy.1, iş 40, v.1-3.
• 36. F.799, siy.1, iş 1, v.80.
• 37. F.799, siy.1, iş 190, v.25.
• 38. F.799, siy.1, iş 24, v.34.
• 39. F.799, siy.1, iş 43, v.36.
• 40. F.799, siy.1, iş 6, v.37.
• 41. F.799, siy.1, iş 21, v.10.
• 42. F.799, siy.1, iş 436, v.13.
• 43. ARDA, f.1577, siy.1, iş 686, v.1-4; 48.
• 44. ARDA f.1719, siy.1, iş 19, v.21-22.
• 45. F.1719, siy. 1, iş 17, v.179-190.
• 46. F.1719, siy.1, iş 16, v.1.
• 47. Адрес-календарь Азербайджанской Республики на 1920 год. Баку: Министерство Призрения. 1920, 336 s.
• 48. Архипов А.П., Адонин А.С. Страховое дело. М.: Центр ЕАОИ, 2008, 424 s.
• 49. Березин И. Путешествие по Дагестану и Закавказью. Путешествие по Востоку. Казань: Университетская типография, 1849, 149 s.
• 50. Броневский С. Новейшие географические и исторические известия о Кавказе. М.: С.Селивановский, 1823, 385 s.
• 51. Десять лет Октября и советская медицина. 1917-1927. М.: Наркомздрав РСФСР, 1927. 145 s.
• 52. Крузе Э.Э. Условия труда и быта рабочего класса России в 1900-1914 гг. Л.: Наука, 1980, 142 s.
• 53. Мирский М.Б. Медицина России XVI-XIX вв. М.: РОССПЭН, 1996, 400 s.
• 54. Обзор Бакинской губернии за 1902 г. Баку: Типография губернского управления, 1903, 158 s.
• 55. Пирагов Н. Отчет о путешествии по Кавказу. M.; Государственное изда¬тельство медицинской литературы, 1952, 360 s.
• 56. Полное собрание законов Российской Империи. Собрание 2-е, т. 45, 1870 , 2-ci hissə, СПб.; 1874: 421, № 48876.
• 57. Рейнегс Я. Всеобщее историко-топографическое описание Кавказа. Кавказ: европейские дневники ХIII-ХVIII веков. Нальчик: М.и В.Кот¬ляровы, 2010, 295 s.
• 58. Таганцев Н. Уложение о наказаниях уголовных и исправительных 1866 года: с дополнениями по 1-го января 1876 г. Санкт Петербург: М.Стасюле¬вич, 1876, 742 s.
• 59. Adamson P. The military surgeon: his place in history. JRAMC, 1982 128.
• 60. Alakbarli F. Medical manuscript of Azerbaijan. Baku: HAF, 2006, 220 s.
• 61. Garrison F.H. Notes on the history of military medicine. New York: Georg Olms Verlag, Hildesheim, 1921, 222 s.