Türk Halk Bilmecelerinin Özellikleri ve İlhan Başgöz’ün Bilmecelere Dair Biçimsel ve Yapısal Analizleri

Year 2022, Volume: 9 Issue: 4 - Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 1331 - 1361, 31.12.2022

Recai Bazancir

Abstract

Türk halk bilmeceleri kendi yapısal özellikleri içinde kullanılan geleneksel bir soru şeklidir. Belli sözler, iç uyaklar ve ses benzeşmeleriyle sorulan bilmecelerin cevabı da içinde gizli olarak bulunmaktadır. Sorulan soruların Türk halk kültüründe belli zaman ve mekân ikileminde kabul edilmiş olması onun geleneksel olarak adlandırılmasına vesile olmuştur. Anadolu topraklarında geçmişten günümüze anlatılagelen bilmecelerin çok azının gerçek anlamda soru cümlesi olduğu tespit edilmiştir. Bilmece örnekleri yazıldığında ya da jest, mimik ve ses tonlamalarıyla söylenmedikleri zaman onların soru olduğu anlaşılamamaktadır. Geleneğin belirlediği kurallara göre karşısındaki kişiye soru soran kişi cevap beklediğini zaten açıklamakta, ses tonlamalarıyla da bu beklentisini göstermektedir. Teknolojik değişim ve dönüşümle beraber, geçmişten günümüze gelen geleneksel bilmece türleri dijital aktarım araçlarıyla okurun karşısına basılı olarak ve görsel formlarda çıkmıştır. Az sayıda olsa daTürk halk kültürünün değer normlarını aktaran klasik halk bilmeceleri, geleneğin taşıyıcıları olan bu vasıtalarla günümüze ulaşmıştır. Yaygın olarak kullanılan ve günümüzde de benimsenen bilmece örnekleri, değişen sosyo-kültürel hayat şartları sonucunda oluşmuş “espri” ağırlıklı olan ve güldürü öğelerinin baskın olduğu içeriklerdir. Makalede, İlhan Başgöz’ünfarklı zamanlarda derleyip yayımladığı bilmece envanterisınıflandırılmış, analiz ve gözlemlerledetaylı olarak tahlil edilmiştir.

Keywords

İlhan Başgöz, Bilmeceler, Yapısal Analiz, Riddles, Structural Analysis

Characteristics of Turkish Folk Riddles and İlhan Başgöz’s Formal and Structural Analysis of Riddles

Abstract

Turkish folk riddles are a traditional question form used in their structural features. The answers to the riddles, which are asked with certain words, inner rhymes and sound analogies, are also hidden inside. The fact that the questions asked were accepted in a certain time and place dilemma in Turkish folk culture caused it to be called traditional. It has been determined that very few of the riddles that have been told from the past to the present in Anatolian lands are questions in the real sense. When examples of riddles are written or they are not said with gestures, mimics and intonations, it cannot be understood that they are questions. According to the rules determined by the tradition, the person who asks a question to the other person already explains that he expects an answer, and shows this expectation with his tone of voice. Along with technological change and transformation, traditional riddle types from the past to the present have appeared before the reader in printed and visual forms with digital transmission tools. Although few in number, classical folk riddles that convey the value norms of Turkish folk culture have reached the present day with these means, which are the carriers of the tradition. Examples of riddles, which are widely used and adopted today, are the contents that are predominantly ‘’witty’’ and are dominated by comedy elements, which are formed as a result of changing socio-cultural life conditions. In the article, the riddle inventory compiled and published by İlhan Başgöz at different times was classified and analyzed in detail with analysis and observations.

Keywords

Riddles, Structural Analysis