Geçmişten Bugüne Çeçen Bağımsızlık Hareketleri ve Bu Harekette Yer Alan Önemli Şahsiyetler

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 6, 2400 - 2416, 23.01.2024

Mehmet Bilal Çimen , Uğur Kınar , Pelin Erdoğan , Mahmut Sayılgan , Hacı Koçyiğit

Öz

Bu çalışmanın amacı geçmişten bugüne Çeçen bağımsızlık hareketlerini değerlendirmek ve bu bağımsızlık hareketinde yer alan önemli şahsiyetleri incelemektir. Çeçen bağımsızlık hareketi birçok Çeçen liderliğinde gerek Rus ordularına gerek diğer emperyalist ülkelere karşı direniş göstermiştir. Çeçen halkı Kafkas halklarıyla birlikte 1750 senesinden itibaren Rusların yönetimine ve işgal politikasına karşılık bağımsızlık mücadelesi vermiştir. Bu bağımsızlık mücadelesi 1850 ve 1990 yıllarında zirveye ulaşmıştır. Rusya’nın zor durumda olması 1996 senesinde “Hasavyurt Anlaşması” nın yapılmasına neden olmuş ve Çeçenistan devleti fiilen özgürlüğü elde etmiştir. Çeçenistan halkının fiilen özgürlüğü elde etmesinde Şeyh Mansur, Şeyh Gazi Muhammed, Şeyh Hamza ve Şeyh Şamil gibi şahsiyetlerin ciddi katkıları olmuştur. Fakat ilerleyen süreçlerde Çeçenistan devletinin fiilen özgür olması onu kargaşa ve çatışma durumlarından kurtaramamıştır. Çeçenistan hükümeti güç kaybetmesini fırsat bilen “Vahhabiler” gurubu ortaya çıkmış toplumda tehlike saçmaya başlamışlardır. Bu kargaşaya son vermek için Kadirov hükümeti, 2000’li yılların başında Rusya’nın desteğiyle tekrar asayişi sağlamıştır. Dolayısıyla Çeçen halkı tarafından Kadirov hükümetinin Rusya ile yakın ilişkisinden ve insan haklarının ihlalinden fazlaca tenkit edilirken kaostan ve savaştan yorgun düşen halk, topluma düzen ve huzur kazandırmasından ötürü “kötünün iyisi” bağlamında Kadirov hükümetini tercih ettikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çeçen, Çeçenistan, Rusya, Bağımsızlık Hareketleri, Çeçen Savaşları

Chechen Independence Movements from Past to Present and Important Personalities in this Movement

Öz

The aim of this study is to evaluate the Chechen independence movements from past to present and to examine the important personalities involved in this independence movement. Chechen independence movement has shown resistance against both Russian armies and other imperialist countries under the leadership of many Chechens. The Chechen people, together with the Caucasian peoples, have struggled for independence against the Russian rule and occupation policy since 1750. This struggle for independence reached its peak in 1850 and 1990. The difficult situation of Russia led to the "Hasavyurt Agreement" in 1996 and the Chechen state gained de facto freedom. Personalities such as Sheikh Mansur, Sheikh Gazi Muhammad, Sheikh Hamza and Sheikh Shamil have made significant contributions to the Chechen people's de facto liberation. However, the de facto freedom of the Chechen state could not save it from turmoil and conflict situations in the following processes. Taking advantage of the Chechnya government's loss of power, the "Wahhabis" group emerged and started to spread danger in the society. In order to put an end to this turmoil, the Kadyrov government restored order with the support of Russia in the early 2000s. Therefore, while the Chechen people criticised the Kadyrov government for its close relations with Russia and violation of human rights, it was seen that the people who were tired of chaos and war preferred the Kadyrov government in the context of "the lesser of two evils" because it brought order and peace to the society.

Anahtar Kelimeler

Chechen, Chechnya, Russia, Independence Movements, Chechen Wars

Kaynakça

• Abdullayev, N. ve Elma, F. (2009). Sovyetler Birliği’nde Reform Sürecinin Başlangıcı ve Gorbaçov Dönemi, Kafkas Üniversitesi Dergisi. 26 (1), 71-87.
• Anadol, C. (1996). Çağımızın Gerçek Kahramanları Çeçenler. Kamer Yayınları.
• Aydın, A. (2019). Şeyh Şamil ve Müridizm Hareketi [Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Aydın, N. ve Ergün, E. (2019). Kafkasya Gazavatı ve Şeyh Şamil. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 (12), 87-114.
• Babazade, S. (2019). Müridizm ve Kafkasya Mücadelesindeki Rolü (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Baddeley, J. F. (1989). Rusların Kafkasya'yı İstilası ve Şeyh Şamil. (Çev. S. Özden). Kayıhan.
• Bardakçı, M. N. (1996). Kuzey Kafkasya'nın Bağımsızlık Mücadelesinde Tasavvuf ve Tarikatların Rolü. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), 34-52.
• Budak, M. (2015).Rusya’nın Kafkasya’da Yayılma Siyaseti, Yeni Türkiye Kafkaslar Özel Sayısı, 18-54.
• Çatalkılıç, D. (2016). İngiliz ve Alman Seyyahların Gözünden Çeçenler ve İnguşlar. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 13(50), 65-94.
• Çeçen A. (2019), Çeçenistan Dosyası. Astana Yayınları.
• Erkılavuz, T. (2018). Rusya’nın Kafkaslardaki Petrol Doğalgaz Jeopolitiği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi.
• Ersoy, H. ve Kamacı, A. (1994). Çerkez Tarihi. Tümzamanlar Yayıncılık.