Statism Policy of Azerbaijan Democratic Party (1945-1946)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 955 - 979, 07.06.2024

Samed Bayramzadeh

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.727

Öz

As a result of the national-democratic movement in South Azerbaijan in 1941-1945, the Azerbaijan Democratic Party, which was established and started to operate under the leadership of Seyed Jafar Pisheveri in Tabriz on 3 September 1945, considered the participation of all strata of the people as one of the main factors in the determination and implementation of the social, economic and political directions of the state-building policy on its platform. Azerbaijan Democratic Party was founded on 3 September 1945 in Tabriz under the leadership of Seyed Jafar Pisheveri as a result of the national-democratic movement in South Azerbaijan in 1941-1945. One of the main goals of the Azerbaijan Democratic Party was to struggle for the implementation of the Basic Law (Constitution), which guarantees the rights of nations and peoples. Thus, for the Azerbaijan Democratic Party, its organs and the social strata represented by them, the most important and fundamental law was the desire to realise the issue of the provincial council (municipality, which is a local administrative body). Accordingly, this article discusses the statist policy of the Azerbaijan Democratic Party. Research and enquiry methods were used in the article and literature sources were used.

Anahtar Kelimeler

South Azerbaijan, Azerbaijan Democratic Party, 12 Shahriver Declaration, 21 Azer, Azerbaijan National Government, Statism Policy

Azerbaycan Demokrat Fırkası’nın Devletçilik Siyaseti (1945-1946)

Öz

1941-1945’li yıllarda Güney Azerbaycan’da milli-demokratik harekatın neticesi olarak 3 Eylül 1945 senesinde Tebriz şehrinde Seyid Cafer Pişeveri’nin liderliğinde tesis edilerek faaliyete başlayan Azerbaycan Demokrat Fırkası kendi platformunda devlet kuruculuğu siyasetinin sosyal, iktisadi ve siyasi istikametlerinin belirlenmesi ve icrasında halkın bütün tabakalarının katılımını esas faktörlerden biri olarak kabul etmiştir. Azerbaycan Demokrat Fırkası, 1941-1945’li yıllarda Güney Azerbaycan’da milli-demokratik harekatın neticesi olarak 3 Eylül 1945 senesinde Tebriz şehrinde Seyid Cafer Pişeveri’nin liderliğinde kurulmuştur. Azerbaycan Demokrat Fırkası’nın esas hedeflerinden biri milletlerin ve halkların hukuklarını temin eden esas kanunu (Anayasayı) hayata geçirme yolunda mücadele etmekti. Öyle ki, Azerbaycan Demokrat Fırkası, onun organları ve onların temsil ettikleri sosyal tabakalar için birinci sırada en büyük, en esas kanun eyalet encümeni (yerel idare organı olan belediye) meselesini hayata geçirmek isteği idi. Buna göre bu makale Azerbaycan Demokrat Fırkası’nın devletçilik siyasetini tartışmaktadır. Makalede araştırma ve sorgulama yöntemleri kullanılmış olup, literatür kaynakları kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Güney Azerbaycan, Azerbaycan Demokrat Fırkası, 12 Şehriver Bildirgesi, 21 Azer, Azerbaycan Milli Hükümeti, Devletçilik Siyaseti

Kaynakça

• 21 Azer (1324-1325) hareketi İran milli-demokratik herekatı tarihinin parlak sehifesidir (eski alfabe ile). (1976). Hizbi Tudeyi İran’ın Azerbaycan teşkilatı – ADF MK-nın neşriyatı. Azer, S. (1942). İran Türkleri. Cumhuriyet Matbaası.
• Azerbaycan Demokrat Fırkasının Bildirgesi (1946). (Bildirge S.C.Pişeveri tarafından hazırlanmış ve müzakereden sonra basılarak yayılmıştır). Mir Cefer Pişeveri. Altın Sayfalar. Elmiyye Matbaası.
• Azerbaycan Demokrat Fırkasının organı (1945-1946-cı iller). Azerbaycan gazetesi.
• Azerbaycan Demokrat Fırkasının Tüzük ve yönetmeliği. (24.10.1945). Azerbaycan matbaası.
• Azerbaycan Milli Hükümeti-65. (2010). (düzl. Y. Nemini, C. Elbars, S. Azadi). Bakı.
• Bayramzade, C. (2016). Yuzhnyy Azerbaydzhan: ot «21 Azer»a do «beloy revodyutsii» v Irane (Ekonomicheskoye i sotsial'no-politicheskoye polozheniye). Taraggi.
• Bayramzade, S. (1991). İran Hakim dairelerinin Cenubi Azerbaycan maarifi ve medeniyyeti sahesindeki siyaseti (1947-1978-ci iller). Cenubi Azerbaycan tarihi meseleleri. (2-ci neşri). Elm. Bayramzade, S. (2015). Azerbaycan Demokrat Fırkasinin yaranması ve fealiyyeti barede bezi mülahizeler. 21 Azer-70 mövzusunda Elmi Konfransın materialları. Araz.
• Çeşmazer, M. (1986). Azerbaycan Demokrat Partiyasının yaranması ve fealiyyeti (Cenubi Azerbaycan, 1945-1946-cı iller). Elm.
• İran Azerbaycanı hakkında hakikat (1946-1949-cu yıllar). (1949). Azerneşr.
• Ketab-e esami-ye dehat-e keşver. (1944). Tahran.
• Lazarevskiy, L. (1951). Iran. Nauka.
• Nehzeti milliye Azerbaycan hakkında Amerika harici vezaretinin mektubları. (1358/1979). (Toplayan ve Azerbaycan diline tercüme S. Cavid (eski elifbada). Tehran.
• Pişeveri, S. C. (2005). Hatireler (1941-1945). Azerbaycan Demokrat Fırkasinin neşri.
• Pişeveri, S. C. (2016). Mekale ve çıhılşlarından seçmeler (Tebriz, 1945-1946-cı iller). Nurlar Neşriyyat-Polikrafiya merkezi.
• Rehimli (Bije), E. (2003). Güney Azerbaycan milli-demokratik herekatı (1941-1946). MEKA.
• Rehimli (Bije), E. (2015). 21 Azere geden yol. Güney Azerbaycanda milli-demokratik herekat (1941-1946-cı iller). Araz.
• Sonay, Ü. (2019).Yakın Dönem İran Tarihi Azerbaycan Milli Hükümeti (1945-1946). Türk Tarih Kurumu.
• Tağıyeva, Ş., Rehimli, E., Bayramzade, S. (2000). Güney Azerbaycan. Orhan neşriyyatı.