1927 Tarihli Genelkurmay’ın İran Azerbaycan’ı Tetkik Raporuna Göre Bölgedeki Türk Aşiretleri

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 2465 - 2479, 22.09.2024

Ferit Yücebaş

Öz

Genelkurmay Başkanlığı tarafından 1927 yılında hazırlanan İran Azerbaycan’ı Tetkik Raporu adlı çalışmada, birçok konunun yanı sıra aşiretler hakkında da detaylı bilgiler yer almaktadır. 92 sayfa olan bu raporda bölgede bulunan nüfusun birçok özelliğine değinilmektedir. Raporda, İran’ın bazı eyalet ve vilayetlere taksim edildiği, Güney Azerbaycan’ın ise en büyük eyaletlerinden birisi olduğu belirtilmektedir. Birçok Türk aşiretine ev sahipliği yapan Güney Azerbaycan’da Selmas ve güney batı bölgesi hariç diğer yerlerde kalabalık bir Türk nüfusun bulunduğuna dikkat çekilmektedir. Bölgedeki resmi dil Farsça olmasına rağmen Türkçe yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Raporda, bölgedeki Türk aşiretlerinden olan Şahseven, Avşar, Kaçar, Bayat, Karapapak, Karakoyunlu, Baharlu ve Küresünniler üzerinde durulmaktadır. Bölgedeki mevcut aşiretlerin köy sayıları, kaç haneye sahip oldukları, nüfusları, mezhepleri, karakterleri, giyimleri, faaliyet alanları, askeri güçleri ve silahlı olup olmadıkları konusu detaylı olarak anlatılmaktadır. Raporda ayrıca aşiretlerin liderinin olup olmadığı, kültürel özellikleri, kullandıkları dillere de yer verilmektedir. Bu konular, Genelkurmay Başkanlığı İstihbarat Dairesi bünyesinde hazırlanan rapor kapsamında değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Güney Azerbaycan, Türk Aşiretler, Nüfus, Dil, Mezhep

Etik Beyan

Etik Beyan gerektirecek bir durum söz konusu değildir

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

Herhangi bir proje kapsamında yapılmamıştır

Teşekkür

.

South Azerbaijan, Turkish Tribes, Population, Language, Religion

Öz

The 1927 report titled "Investigation of Iranian Azerbaijan" prepared by the General Staff provides detailed information on various topics, including the tribes in the region. Spanning 92 pages, this report addresses numerous aspects of the local population. It notes that Iran is divided into several provinces and districts, with South Azerbaijan being one of its largest provinces. The report highlights that, except for the Selmas and southwestern regions, the majority of South Azerbaijan is inhabited by a significant Turkish population. Although Farsi is the official language in the region, Turkish is widely spoken. The report focuses on several Turkish tribes in the area, including Shahsevan, Avshar, Qajar, Bayat, Karapapak, Karakoyunlu, Baharlu, and Kuresunnis. It provides detailed descriptions of the number of villages, households, population sizes, religious affiliations, character traits, clothing styles, economic activities, military capabilities, and armed status of these tribes. Additionally, the report covers the presence of tribal leaders, cultural characteristics, and the languages spoken. These aspects are examined within the framework of the report prepared by the Intelligence Department of the General Staff.

Anahtar Kelimeler

Turkish Tribes in Iranian Azerbaijan as Documented in the 1927 General Staff Investigation Report

Proje Numarası

Herhangi bir proje kapsamında yapılmamıştır

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA BCA 030.10.0.0/261.759.1.
• Akın, F. (2022). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Avşarların İskânı (1. b.). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Blaga, R. (1997). İran Halkları El Kitabı. Yeni Zamanlar Dağıtım.
• Çam, A. (2022/Bahar). Şahseven Türklerinden Atasözü ve Deyim Örnekleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 53, 229-261.
• İran Azerbaycanı Tetkik Raporu. (1927). Türkiye Cumhuriyeti Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti İstihbarat Dairesi, Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Matbaası.
• Kaya, M. (2017/Güz). Simko Ağa İsyanının Türk-İran İlişkileri Üzerindeki Etkileri (1905-1930). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (14), 201-210.
• Köçer, M. (2004/Temmuz) Ağrı İsyanı (1926-1930). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (2), 379-388.
• Metin, B. (2012/Ağustos). Türk-İran İlişkilerinde Güney Azerbaycan Meselesi (1918-1938). TSA, 16 (2), 157-187.
• Mübariz, A. (2023). Atatürk Dönemi Türkiye-İran İlişkilerinde Güney Azerbaycan Meselesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin 100. Yılı Özel Sayısı, 10 (2), 369-390.
• Özdemir, E., Çakırbaş, A. (2013/Eylül). 1927 Tarihli Genelkurmay’ın İran Azerbaycan’ı Tedkik Raporuna Göre Bölgedeki Kürt Aşiretleri. Tarih Okulu Dergisi, 6 (15), 311-329.
• Özdemir, S. (2020/Yaz). Güney Azerbaycan Meselesi: Tarihi ve Kültürel Boyutu. Tarih ve Günce (Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi), 7, 359-386.
• Yuvalı, A. (1998). Hülâgû: İlhanlı Devleti’nin Kurucusu ve İlk Hükümdarı (1256-1265). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 18, s. 473-475). TDV Yayınları.
• Yücebaş, F. (2019). Millî Şuurun Sağlam Bir Vesikası: Küresünni Türkleri. Türk Dünyası Araştırmaları, 123 (242), 73-88.
• Yücebaş, F. (2023). Birinci Umumî Müfettişlik Başmüşaviri Fazlı Bey’in Güney Azerbaycan Hakkındaki Tespitleri (13 Ocak 1934). 4. Ispec International Congree on Contemporary Scientific Research, November 14-15, 2023/Ganja State University, Azerbaijan, 909-918.