1831-ci İl Kameral Təsvirinə Görə Naxçıvan Əyalətinin Dərələyəz Mahalının Sərhədləri, Ərazisi və Demoqrafik Vəziyyəti

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 5, 3311 - 3337, 29.11.2024

İrade Memmedova

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.819

Öz

Məqalədə 1831-ci il kameral təsvirinə görə Naxçıvan əyalətinin Dərələyəz mahalının sərhədləri, ərazisi və demoqrafik vəziyyəti müqayisəli, statistik və digər metodlardan istifadə olunmaqla araşdırılmışdır. 1831-ci ilin kameral təsvirinə görə Rusiya işğalı ərəfəsində Dərələyəz mahalında müsəlmanlar əhalinin 94,5%-ni, xristianlar (ermənilər) isə 5,5%-ni təşkil etmişdir. Lakin Rusiya işğalından sonra ermənilərin Osmanlı və Qacarlar dövlətindən köçürülərək mahala yerləşdirilməsinin nəticəsi olaraq onların sayı süni surətdə artırılaraq 36,4%-ə çatdırılmış, müsəlman ailələrinin sayı isə azalaraq 63,6%-nə enmişdir. Buna baxmayaraq ermənilərin mahala köçürülməsindən sonra belə mahalda müsəlmanlar şəksiz üstünlüyə malik olmuşlar.

Anahtar Kelimeler

Dərələyəz mahalı , Naxçıvan əyaləti , kameral təsvir , demoqrafik vəziyyət , köçürmələr

According to the 1831 Kameral Description, Borders, Territories and Demographic Status of Deralayaz District of Nakhchivan Province

Öz

In the article, according to the Kameral description of 1831, the borders, territory and demographic situation of Daralayaz kaza of Nakhchivan province were investigated by comparative, statistical and other methods. According to the 1831 Kameral description, on the eve of the Russian occupation, 94.5 per cent of the population of Darelayaz kaza were Muslims and 5.5 per cent were Christians (Armenians). However, after the Russian occupation, as a result of the transfer of Armenians from the Ottoman and Gajar provinces to the district, their number was artificially increased to 36.4%, while the number of Muslim families decreased to 63.6%. However, even after the transfer of Armenians to the district, Muslims had an indisputable superiority in the district.

Anahtar Kelimeler

Deraleaz kaza , Nakhchivan province , video footage , demographic situation , migrations

Kaynakça

• Kameralnoye Opisaniye Nahiçevanskoy Provintsii Daralagyozskogo Magala za 1831 g., Natsionalnıy Arhiv Armenii, F. 90, Op. 1, D. 102.
• Dərələyəz mahalının kameral təsviri. Naxçıvan əyalətinin və Ordubad dairəsinin kameral təsviri, 1831-ci il, (2021), tərcümə və tərtib edən, ön söz, qeyd və şərhlərin müəllifi Nazir Əhmədli, Bakı, Elm və Təhsil.
• Məmmədova, İ. (2017). İrəvan xanlığının əhalisi. Azərbaycan Tarixçiləri İctimai Birliyi.
• Şopen, İ. (1852), İstoriçeskiy Pamyatnik Sostoyaniya Armyanskoy Oblasti V Epohu Yeyo Prisoyedineniya K Rossiyskoy İmperii, Sankt-Peterburg, tip. İmp. Akad. Nauk.