Eski Anadolu’da Tekstil Ekonomisi: Asur Ticaret Kolonileri Çağı ve Hititler Dönemi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 6, 3992 - 4009

L. Gürkan Gökçek , Hasan Tuncer

Öz

MÖ 2. Binyılın başlarında Anadolu Asur Ticaret Kolonileri Çağı olarak adlandırılan bir döneme girmiştir. Bu dönemde Anadolu’da ticari faaliyetler artmış, Asur’dan Anadolu’ya koloniler halinde gelen Asurlu tüccarlar Anadolu’daki ticari faaliyetlerin yanında, bir de Anadolu’ya yazıyı getirmişlerdir. Anadolu’ya yazının gelmesiyle bu coğrafya tarihi çağlara adım atmıştır. Bu süreçle ilgili bilgilere Kültepe tabletleri aracılığıyla ulaşılabilmektedir. Bu belgelerde Anadolu’nun çeşitli yerlerinde karum ve wabartum isimleriyle bilinen ticaret noktalarının kurulduğu kaydedilmiştir. Söz konusu dönemde kalay madeni, kumaş ve mamul eşyaların Anadolu’ya altın, gümüş ve kıymetli taşlar karşılığında ticareti yapılmıştır. Ticarette bilhassa farklı türlerde tekstil ürünlerinin önemli rol oynadığı görülmektedir. Asur’dan getirilen tekstil ürünlerinin yanında, Anadolu’da üretilenler de bunlar arasındadır. Asur ticaret kolonileri çağından sonra Anadolu’da Hititler dönemi başlamış ve yaklaşık olarak MÖ 1200’lere kadar bölgede Hitit egemenliği görülmüştür. Hitit dönemi ile ilgili bilgilere, onlardan miras kalan çivi yazılı tabletler aracılığıyla ulaşılabilmektedir. Bu dönemde de birçok tekstil ürünü belgelerde zikredilmiştir. Ancak Asur ticaret kolonileri devrinin aksine, Hititler döneminde bu tekstil ürünlerinin çoğunun fiyatları, ticareti, alım veya satımları ile ilgili bilgilere ulaşılamamaktadır. Bu dönemde dokumacıların varlığı bilinse de tekstil ürünlerini nasıl ürettikleri hususunda bilgiler metinlerde yer almamaktadır. Bu makalede hem Asur ticaret kolonileri çağında hem de Hititler döneminde tekstil ekonomisinden söz edilecek olup, iki dönem arasındaki farklar ve benzerlikler hususunda fikirler ortaya atılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tekstil, dokuma, Asur Ticaret Kolonileri Çağı, Hitit, tekstil ekonomisi

Textile Economy in Ancient Anatolia: Assyrian Trade Colonies and Hittite Period

Öz

At the beginning of the 2nd Millennium BC, Anatolia entered a period called the Age of Assyrian Trade Colonies. During this period, commercial activities increased in Anatolia, and the Assyrian merchants who came to Anatolia in colonies from Assyria brought writing to Anatolia in addition to the commercial activities in Anatolia. With the arrival of writing in Anatolia, this geography stepped into historical ages. Information about this process can be accessed through Kültepe tablets. These documents record the establishment of trade points known as karum and wabartum in various parts of Anatolia. During this period, tin metal, fabric and manufactured goods were traded to Anatolia in exchange for gold, silver and precious stones. It is observed that especially different types of textiles played an important role in the trade. In addition to the textile products brought from Assyria, those produced in Anatolia are also among them. After the age of Assyrian trade colonies, the Hittite period began in Anatolia and Hittite sovereignty was observed in the region until approximately 1200 BC. Information about the Hittite period can be accessed through the cuneiform tablets inherited from them. In this period, many textile products are mentioned in the documents. However, unlike the Assyrian trade colonies, information on the prices, trade, buying or selling of most of these textile products during the Hittite period is not available. Although the existence of weavers in this period is known, information on how they produced textile products is not included in the texts. In this article, the textile economy of both the Assyrian trade colonies and the Hittite period will be discussed, and ideas about the differences and similarities between the two periods will be put forward.

Anahtar Kelimeler

Textile, weaving, Assyrian Trade Colonial Age, Hittite, textile economy

Kaynakça

• Albayrak, İ. (1998). Koloni Çağında Yerli Bir Bayan Madawada. III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, Ankara: Müze Eserleri Turistik Yayınları, 1-14.
• Alparslan, M. (2003). Hititler Çağında Anadolu ve Çevresinde Ticaret. Osmanlı Öncesi ile Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Esnaf ve Ekonomi Semineri, İstanbul, 29-36.
• Archi, A. (1984). Anatolia in the Second Millennium B.C. Circulation of Goods in Nonpalatial Context in the Ancient Near East. A. Archi (Ed.) Roma, 195-206.
• Bayram, S. (1993). Kültepe Tabletlerinde Geçen Vergiler ve Özellikleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 36/1-2, 1-13.
• Brandau, B.-Schickert, H. (2011). Hititler Bilinmeyen Bir Dünya İmparatorluğu. N. Mertoğlu (Çev.). Arkadaş.
• Bryce, T. (2003). Hitit Dünyasında Yaşam ve Toplum. M. Günay (Çev.). Dost.
• Çelik, H. (2014). Eskiçağ’da Anadolu’da Dokuma (M.Ö. 1974-1719) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. Yök Tez.
• Darga, M. (2011). Anadolu’da Kadın On Bin Yıldır Eş, Anne, Tüccar, Kraliçe. E. Çaykara (Haz.). Yapı Kredi.
• Doğan-Alparslan, M. (2003). Hititler Döneminde Esnaf ve Zanaatkarlık. Osmanlı Öncesi ile Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Esnaf ve Ekonomi Semineri. (C. 2). İstanbul, 37-48.
• Ertem, H. (1976). Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolu’sunun Faunası. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Finkelstein, J. J. (1956). A Hittite mandattu-Text. Journal of Cuneiform Studies, 10/3, 101-105.
• Gökçek, L. G. (1998). Kültepe Vesikalarında Geçen Nesnelerin Fiyatları. II. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (16.17 Nisan 1998). A. Aktan, A. Öztürk (Haz.). Erciyes Üniversitesi Matbaası, 155-160.
• Gökçek, L. G. (2017). Kültepe’den Kaçakçılıkla İlgili Yeni Bir Belge. Oannes-Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 11/2, 39-44.
• Gönül, M. (1964). Dokumacılığın Tarihçesi ve En Eski Dokuma Aletleri. Antropoloji, 2, 80-99.
• Günbattı, C. (1994). Kültepe Tabletlerine Göre Kadınların Ticari Faaliyetleri Hakkında Bazı Gözlemler. XI. Türk Tarih Kongresi Bildirileri I, Ankara, 191-200.
• Günbattı, C. (2012). Kültepe-Kaniş Anadolu’da İlk Yazı, İlk Belgeler. Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Haas, V.-Wegner, I. (1988). Die Rituale der Beschwörerinnen SALŠU.GI. CHS 1/5, Roma: Multigrafica Editrice.
• Hoffner, H. A. (1992). Syrian Cultural Influence in Hatti. Bibliotheca Mesopotamica 25, New Horizons in the Study of Ancient Syria. M. W. Chavalas-L. Hayes (Eds.). Undena Publications.
• Hoffner, H. A. (1997). The Laws of the Hittites. Brill.
• Imparati, F. (1992). Hitit Yasaları. E. Özbayoğlu (Çev.). İtalyan Kültür Heyeti.
• Klengel, H. (2006). Basra Körfezi’nden Akdeniz’e: Eski Yakın Doğu’da Ticaret. Uluburun Gemisi: 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti, Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.). Ege Yayınları.
• Koçak, K. (2009). Asur Ticaret Kolonileri Çağında Ticareti Yapılan Mallar ve Vergiler. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/27, 209-227.
• Košak, S. (1982). Hittite Inventory Texts (CTH 241-250). THeth 10, Carl Winter.
• Macqueen, J. G. (2013). Hititler ve Hitit Çağında Anadolu. E. Davutoğlu (Çev.). Arkadaş.
• Mandacı, E. (2016). Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nda Kadın. Tulpars Yayınları.
• Miller, J. L. (2004). Studies in the Origins, Development and Interpretation of the Kizzuwatna Rituals. StBoT 46, Harrassowitz Verlag.
• Miller, J. L. (2013). Royal Hittite Instructions and Related Administrative Texts. SBL 31. Society of Biblical Literature.
• Öz, E. (2014). Kültepe Metinleri Işığında Eski Anadolu’da Tarım ve Hayvancılık. TTK Yayınları.
• Reyhan, E. (2002). Hitit Kaynaklarında Kizzuwatna’lı Kadın Maštigga’ya Ait Ritüel Metinler. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Reyhan, E. (2009). Hititlerde Devlet Gelirleri, Depolama ve Yeniden Dağıtım. Akademik Bakış, 2/4, 157-174.
• Sevinç-Erbaşı, F. (2013). Hititlerde Öteki Kurban ve Büyü Cenaze/Diğer Ritüeller. Arkeoloji ve Sanat.
• Siegelova, J. (1986). Hethitische Verwaltungspraxis ım Lichte der Wirtschaft und Inventardokumente I, Praja: Narodni Muzeum.
• Sir-Gavaz, Ö. (2018). Hititlerde Denizcilik. Akdeniz’in En Büyük Antik Tersanesi Dana Adası, H. Öniz (Ed.). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 59-74.
• Şahin, H. A. (1997). Kültepe Metinlerinde Geçen Kumaş İsimleri. I. Kayseri Ankara ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (11-12 Nisan 1996). A. Aktan, A. Yuvalı, R. Tosun (Haz.).Erciyes Üniversitesi Matbaası, 313-323.
• Şahin, H. A. (2004). Anadolu’da Asur Ticaret Kolonileri Devri (M.Ö. 1975-1725). E. Ü. Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Taş, İ. (2007). M. Ö. 13. Yüzyılda Hitit Vassali Ugarit’in Ticari Önemi. Arkeoloji ve Sanat, 126, 11-24.
• Taş, İ. (2008). Hititlerde Ölçü Birimleri ve Bunların Hitit Metinlerinde Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/1, 73-90.
• Tuncer, H. (2020). Hititçe Çivi Yazılı Metinlerde Dokuma Siyasi, Ekonomik ve Dini Yönleriyle. Nobel.
• Ulutaş, G. (2020). Asurlu Tüccarların Anadolu’daki Kumaş Ticaretlerine Genel Bir Bakış. Oannes-Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2/1, 83-98.
• Ünal, A. (2007). Anadolu’nun En Eski Yemekleri Hititler ve Çağdaşı Toplumlarda Mutfak Kültürü. Homer Yayınları.
• Veenhof, K. R. (1972). Aspects of Old Assyrian Trade and Its Terminology. Brill.
• Yiğit, T. (2002). Hititçe Çivi Yazılı Metinlerde Dokumacılar. Tarih İncelemeleri Dergisi, 17/2, 79-84.