Qərbi Azərbaycan Tarixinə Dair Sənəd Axınının Təşəkkülü və İnkişafı

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 6, 4483 - 4496

Nadir İsmayılov , Daşqin Məhəmmədli

Öz

Qərbi Azərbaycan mövzusu Azərbaycan tarixi və etnik-mədəni irsinin öyrənilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir. Bu istiqamətdə aparılan tədqiqatlar tarixi faktların obyektiv şəkildə araşdırılmasını təmin edən müxtəlif mənbələrə əsaslanır. Qərbi Azərbaycana dair sənəd axınının təşəkkülü və inkişafından bəhs edən bu məqalədə müxtəlif dövrlərdə Qərbi Azərbaycana dair dəyərli mənbələrdən bəhs olunmaqdadır. Bu mənbələr içərisində ilkin mənbələr Qərbi Azərbaycanın tarixi reallıqlarını və ermənilərin azərbaycanlılara qarşı həyata keçirdiyi etnik təmizləmə siyasətini sübut edən əsas istinad nöqtələridir. Azərbaycan Respublikası 1991-cı ildə müstəqillik əldə etdikdən sonra Qərbi Azərbaycana dair sənəd axını daha da artmağa və tədqiqatçıların aktual mövzusu olaraq geniş şəkildə tədqiq olunmağa başlanmışdır. Qərbi Azərbaycana dair ilkin mənbələrlə yanaşı, ikinci dərəcəli mənbələrdə yaradılmışdır ki, bu da sahəyə dair sənəd axınından istifadəni daha da asanlaşdırmaq məqsədi daşımışdır. Qərbi Azərbaycana dair digər bir mühüm sənəd isə məhz “Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyası”-dır. Bu konsepsiya tarixi ədalətin bərpası, məcburi köçkünlərin hüquqlarının təmin edilməsi və onların öz doğma torpaqlarına qayıtmaq hüququnun müdafiəsini ehtiva edir. Qayıdış Konsepsiyası yalnız hüquqi yanaşmaları deyil, həm də mədəni və tarixi irsin qorunması üçün kompleks bir strategiyanı əhatə edir. Beləliklə, məqalədə Qərbi Azərbaycana dair sənəd axını hərtərəfli və dərindən araşdırılaraq qələmə alınmışdır.

Anahtar Kelimeler

Qərbi Azərbaycan, sənəd axını, ilkin mənbələr, ikinci dərəcəli informasiya resursları, Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyası

Formation and development of the documentary flow on the history of Western Azerbaijan

Öz

The issue of Western Azerbaijan is of great importance in the study of the history and ethno-cultural heritage of Azerbaijan. The researches conducted in this direction are based on various sources that provide an objective analysis of historical facts. In this article, the formation and development of the documentary flow on Western Azerbaijan is discussed, and valuable sources on Western Azerbaijan in various periods are discussed. Among these sources, primary sources are the main reference points proving the historical facts of Western Azerbaijan and the ethnic cleansing policy of Armenians against Azerbaijanis. After the independence of the Republic of Azerbaijan in 1991, the flow of documents on Western Azerbaijan has increased and has become the centre of attention of researchers. In addition to primary sources on West Azerbaijan, secondary sources were also utilised in order to further facilitate the use of document flows in the field. Another important document on West Azerbaijan is the ‘Concept of Return to West Azerbaijan’. This concept includes the restoration of historical justice, guaranteeing the rights of internally displaced persons and protecting their right to return to their native lands. The Concept of Return includes not only legal approaches but also a comprehensive strategy for the protection of cultural and historical heritage. Therefore, the article provides a comprehensive and in-depth analysis of the document flow related to Western Azerbaijan.

Anahtar Kelimeler

West Azerbaijan, document flow, primary sources, secondary sources of information, Concept of Return to West Azerbaijan

Kaynakça

• Aliyev, A. (1949). Petrografiya sarmatov Zapadnogo Azerbaydzhana. Izd-vo Akkad. nak Azerbaydzhan. SSR.
• Bayramov, İ. M. (2012). Qərbi Azərbaycan: tarixi həqiqətlər və ya Ermənistanın etnik təmizləmə siyasəti. Çıraq.
• Gasimli, H. H. (2022). Researching of the document flow related to tourism in libraries (Based on local and foreign library experience. İnternational Paris Conference on Social Science. VII. (113-117). France-Paris.
• Gasimli, H. H. (2023). Development Directions of Library-Information Supply of Tourism at Higher Education Institutions (Based on the Work Experience of Baku State University and Azerbaijan Tourism and Management University). Ukraine, Dnipropetrovsk: Scientific and Theoretical Almanac Grani, 1 (26), 38-43.
• Xəlilov, C. Ə. (1959). Qərbi Azərbaycanın tunc dövrü və dəmir dövrünün əvvəllərinə aid arxeoloji abidələri: Şamxor və Zəyəm çayları hövzələri. AzSSR EA.
• Ismailov, K., & Gasimli, H. (2023). Study of the Document Flow on the Field of Tourism in the National Library of Azerbaijan Named After MF Akhundov (Based on the analysis of “Annual Azerbaijan Bibliography” and “New books: an annotated bibliographic index”). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10 (6), 2467-2474.
• Ismayilov, N. & Khalafova, S. (2023b). The Modern Situation of Using Bibliometric Methods in Library-Information Activity in the Republic of Azerbaijan. Scientific and Theoretica Almanac Grani, 26 (2), 106-110. https://doi.org/10.15421/172333
• Ismayilov, N. I, Mahammadli, D., & Khudiyeva, V. (2022). Dijital Ortamda Bilgi Arama Yöntemleri ve Araçları. Bilimsel ve Teorik Takvim Grani , 25 (5), 31-34.
• Ismayilov, N. I. & Khalafova, S.A. (2022b). Library Sites that Provide Information to Users (Based on Domestic and Foreign Library Experience). GRANІ Journal, 25 (2), 22-28.
• Ismayilov, N. I. & Khalafova, S. A. (2022a). General Characteristics of Local Lore Documental Network Resources of the Libraries of Azerbaijan (Based on library collection). Technium Soc. Sci. J., 33, 628-637.
• Ismayilov, N. I. & Khalafova, S. A. (2023a). On the typology of document-information resources in the field of economy. Universidad Y Sociedad, 15 (6), 224-232.
• Ismayilov, N. I. & Khudiyeva, V. (2022). Assessment of digital knowledge and research skills and overview of on going work at the national level, forecasting. Concepts of digitization. Technium Social Sciences, 35, 593-600.
• Ismayilov, N. I. & Gasimli, H. (2022). The main activities of the Republic's Tourism Information Centers. GRANІ Journal, 25 (6), 16-22.
• Ismayilov, N. I. & Guliyev, O. (2022). Creation and formation of information resources for children. Technium Social Sciences, 36, 735-742.
• Ismayilov, N. I. & Mammadov, A. (2023). National Libraries: Typology, Main Functions and Modern Directions of Development.GRANІ Journal, 26 (1), 15-20.
• Ismayilov, N. I. & Sadigova, S. (2022). Synergetic foundations of the methodology of modern bibliography. GRANІ Journal, 26 (5), 45-51.
• Ismayilov, N. I. (2022). Library Resources: Allocation and Usage Problems (Comparative Analysis of the World and Regional Practice). Scientific and Theoretical Almanac Grani, 26(1), 38-43.
• Ismayilov, N., & Bayramova, I. (2022). Methodology of Research and Study of Document Flow in the Field of Tourism (Based on Experience from Local Libraries). Grani, 25 (3), 70-76.
• Ismayilov, N.I. & Ganbarova, Sh. (2022). Organization and development of document flow on children's literature in Azerbaijan (Second half of the 19th century and the beginning of the 20th century). Technium Social Sciences, 34, 654-660.
• İrəvan əyalətinin icmal dəftəri. (1996). Azərb. Resp. Elmlər Akad., Şərqşünaslıq İn-tu; araşdırma. (tərc., qeyd və əlavələrin müəl.: Z. Bünyadov, H. Məmmədov (Qaramanlı).Elm. İsmayılov, X. (2023). Qərbi Azərbaycan: biblioqrafik göstərici. Elm.
• İsmayılov, N. & Əfəndiyeva, F. (2023). The Role of Mathematical Methods in the Formation of Scientific Concepts (Elementary and Mathematics). Akademik Tarih ve düşünce dergisi, 11 (4), 2239-2247.
• İsmayılov, N. & Khalafova, S. (2024b). Traditional and electronic information resources of the National Archives Administration of the Azerbaijan Republic. Scientific and theoretical almanac Grani, 27 (3), 44-48. https://doi.org/10.15421/172448
• İsmayılov, N. İ. & Ağayeva, X. T. (2010). Regionların sosial-iqtisadi inkişafının informasiya təminatı həyata keçirilir. Azərbaycan.
• İsmayılov, N. İ., Mahammadli, D. & Gasimli, H. H. (2023). Organization, development and current situation of the document flow on tourism in the regions (based on the example of the Shaki-Zagatala economic region). Ukraine, Dnipropetrovsk: Scientific and Theoretical Almanac Grani, 2 (26), 122-127.
• İsmayılov, N., Khalafova, S. (2024a) Stages of development of documentary resources from language studies in Azerbaijan. Scientific and theoretical almanac Grani, 27 (2), 70-75. https://doi.org/10.15421/172433
• İsmayılov, N., Islamov, I. & Yusifova, G. (2024). Information resources from philosophy in Azerbaijan. Scientific and theoretical almanac Grani, 27 (1), 86-90.
• Khalafova, S., & Ismayilov, N. (2024). Information Provision of Tourism and Economy in Azerbaijan and Its Bibliometric Analysis. Geojournal of Tourism and Geosites, 56(4), 1809-1815.
• Qayıdış Konsepsiyası: İndiki Ermənistan ərazisindən qovulmuş azərbaycanlıların təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə, sülh yolu ilə geriyə qayıtmasının təmin edilməsi barədə konsepsiya. (2023). Qərbi Azərbaycan İcması.Elm və təhsil.
• Muradova, H. S. (2024). Qərbi Azərbaycan. Mücrü.
• Sadigova, S. A. (2021). Information supply of state bodies: modern condition and perspectives (in English). The 6th International scientific and practical conference "World science: problems, prospects and innovations" (February 23-25, 2021). (89-98). Perfect Publishing.
• Іsmayilov N. I. & Khalafova, S. A. (2022). The role of digital marketing in the management of library information resources. академічний огляд, 2 (57), 194-202.