Bilimsel Araştırma Sisteminde Çelişkinin Yapıcı Rolünün Önemi Üzerine

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 63 - 69

Fikrat Mammad Efendiyev Islam İslamov , Gulnara Yusif Yusifova Narmina Eldar Mikayilova

Öz

Felsefi literatürde bilginin tamamen mantıksal bir süreç olduğuna dair bir ifade vardır. Araştırmacılar, tümevarım, tümdengelim, analoji, biçimselleştirme, matematikselleştirme gibi biçimsel mantık unsurlarının bilgi süreci için yeterli olduğunu savunurlar. Kategoriler, düşünme faaliyetinin üretkenliğinde önemli bir rol oynar. Bir zamanlar filozoflar başka bir mantık fikrini ortaya attılar - transandantal, diyalektik, bu bağlamda ampirizm ve rasyonalizmin temsilcileri, F. Bacon, R. Descart, G. Leibniz, I. Kant, G. Hegel evrensel yöntemler ve mantıksal bilgi yöntemleri oluşturmak için çaba sarf ettiler. Bu yöntemler belirli algoritmalar biçiminde sunulmuş, hakikatleri keşfetmek, daha düşük mertebedeki hakikatlerden daha yüksek mertebedeki hakikatlere geçmek için organize prosedürler olarak ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda, araştırmalar ve Batılı filozoflar, bilginin doğası hakkındaki fikirlerin yanıltıcı doğasının tamamen mantıksal olduğunu açık bir şekilde göstermektedir. Bu makale, bu gerçeğin yanlışlığını göstermeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilim, Araştırma, Sistem, Mantık, Çelişki, Biliş, Süreç, Gelişim, Bilgi

On the Importance of the Constructive Role of Contradiction in the System of Scientific Research

Öz

In philosophical literature there is a statement that knowledge is a purely logical process. Researchers argue that elements of formal logic such as induction, deduction, analogy, formalization, mathematization, etc., are sufficient for the process of knowledge. Categories play a major role in the productive activity of thinking. At one time, philosophers put forward the idea of another logic - transcendental, dialectical, in this regard, representatives of empiricism and rationalism, F. Bacon, R. Descart, G. Leibniz, I. Kant, G. Hegel made efforts to create universal methods and logical methods of knowledge. These methods were presented in the form of certain algorithms, as well as organized procedures for discovering truths, moving from truths of a lower order to truths of a higher order. In this regard, research and Western philosophers, with their obviousness, show that the illusory nature of ideas about the nature of knowledge as purely logical. This article attempts to show the fallacy of this fact.

Anahtar Kelimeler

Science, Search, System, Logic, Contradiction, Cognition, Process, Development, Knowledge

Kaynakça

• Afandishv, F., Ismailov, N., Islamov, P., & Yusufova, G. (2023). Kontseptsiya elementarnogo realizma v landshafte otdel'nykh turisticheskikh dostoprimechatel'nostey. Zhurnal yestestvennykh teoreticheskikh issledovaniy, 26(3), 34-38. (In Russian). https://doi.org/10.15421/172345
• Alekseyev, P. V. & Panin A. V. (2010). Filosofiya. M. Prospekt izdaltestvo. (In Russian).
• Barashenkov, V-S. (1992). Sushchestvuyut li granitsy nauki: kolichestvennaya i kachestvennaya neischerpayemost' material'nogo Mira. M. Knika izdaltestvo.(In Russian).
• Borotkin, V. V. (1985).Determinatsiya i mekhanizm deystviya protivorechiy. Voprosy determinatsii protsessov razvitiya v sovremennoy nauke. M. Praqa izdaltestvo, 40-52. (In Russian).
• Gernek, F. (1984). Pionery atomnogo veka: Velikiye issledovateli Ot Maksvella do Geyzenberga. M. Moskovksaya izdaltestvo. (In Russian).
• İsmayılov, N. & Əfəndiyev, F. (2023). The Role of Mathematical Methods in the Formation of Scientific Concepts (Elementary and Mathematics). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 11 (4), 2239 – 2247.
• İsmayılov, N., Islamov, I. & Yusifova, G. (2024). Information resources from philosophy in Azerbaijan. Scientific and theoretical almanac Grani, 27(1), 86-90. https://doi.org/10.15421/172411.
• Landau L. D. & Lifshits, Ye, M. (1963). Kvantovaya mekhanika M, fizika-matematicheskaya literatura. M. (In Russian).
• Lebedeva, S. A. (2006). Filosofiya yestestvennykh nauk, m. Akademicheskiy prospekt, Mir.(In Russian).
• Mamchur, V. A. (1975). Problema vybora teorii: K analizu perekhodnykh situatsiy v razvitii filosofskogo znaniya. M. (In Russian).
• Ptashne M, et al. (2006). Autoregulation and function of a repressor in bacteriophage lambda. Science. (İn Russian).