Analysis of 4th Grade Science Textbooks in Terms of Sustainable Environmental Education

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 23 - 42, 26.12.2024

Ali Ekber Gülersoy , Nurcan Aydemir

https://doi.org/10.62163/aucevrebilim.1563186

Öz

Sustainable environmental education is a critical process aimed at increasing individuals' and communities' sensitivity to environmental issues and equipping them with the knowledge and skills to develop solutions to these problems. Global climate change, loss of biodiversity, and the overconsumption of natural resources are among the most significant challenges facing humanity. In this context, sustainable environmental education not only raises individual awareness but also serves as a tool to promote the collective actions necessary for social change. Education plays an important role in helping individuals gain knowledge and awareness of environmental issues while also enabling them to integrate this knowledge into their daily lives. Science textbooks hold a significant place in the primary education curriculum for achieving the goals of sustainable environmental education by conveying the competencies, skills, attitudes, and values to students. In this study, it was observed that the information conveyed to students in the 4th grade science textbooks regarding sustainable environmental education is mostly concentrated in three specific units, and there is no content that covers the entire textbook, spanning all units. Furthermore, it was concluded that the topics are primarily information-based and that the textbook contents are inadequate in developing students' attitudes and behaviors towards the concept of sustainability. In this regard, a systematic, student-centered change that promotes experiential learning and lasting behavior changes through interdisciplinary collaboration across all textbooks would be a beneficial initiative.

Anahtar Kelimeler

Sustainable environmental education, Science lesson, textbook

4. Sınıf Fen Bilimleri Kitaplarının Sürdürülebilir Çevre Eğitimi Açısından İncelenmesi

Öz

Sürdürülebilir çevre eğitimi, bireylerin ve toplumların çevresel sorunlara duyarlılığını artırmayı ve bu sorunlara çözüm üretebilecek bilgi ve becerileri kazandırmayı amaçlayan kritik bir süreçtir. Küresel iklim değişikliği, biyolojik çeşitliliğin kaybı ve doğal kaynakların aşırı tüketimi gibi meseleler, insanlığın karşılaştığı en önemli zorluklar arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, sürdürülebilir çevre eğitimi, sadece bireyleri bilinçlendirmekle kalmayıp, aynı zamanda toplumsal değişim için gerekli olan kolektif eylemleri teşvik eden bir araç olarak öne çıkmaktadır. Eğitim, bireylerin çevresel konulara dair bilgi ve farkındalık kazanmalarına yardımcı olurken, aynı zamanda bu bilgileri günlük yaşamlarına entegre etmelerini sağlamakta önemli bir rol oynamaktadır. Fen bilimleri ders kitapları sürdürülebilir çevre eğitiminin amaçlarını gerçekleştirmek için ilköğretim müfredatında kazanım, beceri, tutum ve değerlerin öğrencilere aktarılmasında önemli bir yere sahiptir. Bu araştırmada incelenen 4. sınıf fen bilimleri ders kitaplarının sürdürülebilir çevre eğitimi açısından öğrencilere aktarılan bilgilerin daha çok üç adet ünite içerisinde yoğunlaştığı, bütün ünitelere yayılmış ders kitabının tamamını kapsayan bir içeriğin bulunmadığı görülmüştür. Bunun yanında konuların daha çok bilgi içerikli olduğu, kitap içeriklerinin öğrencilerde sürdürülebilirlik kavramına karşı tutum ve davranış geliştirmede yetersiz oldukları sonucuna varılmıştır. Bu bakımdan disiplinler arası iş birliği ile bütün ders kitaplarında sistematik olarak ilerleyen, öğrenciyi merkeze alan, yaşayarak öğrenmeye ve kalıcı davranış değişikliklerine fırsat tanıyan bir değişimin sağlanması yerinde bir girişim olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir çevre eğitimi, Fen Bilimleri dersi, ders kitabı

Etik Beyan

Araştırmada etik iznine gerek yoktur.

Kaynakça

• Altaş Hiçyılmaz, A. 2023. 4. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı. Ankara: Sözcü Yayıncılık.
• Altheide, D. 1996. Process of document analysis. D. Altheide (Edt.) Qualitative media analysis. Thousand Oaks: Sage Pub.
• Birkan, İ. 2014. Küresel ısınma ve karbon ayak izimiz. https://www.turkishnews.com/tr/content/wp-content/uploads/2014/08/KURESEL-ISINMA-VE-KARBON-AYAK-IZIMIZ.pdf
• Bozkurt, O. (Ed.). 2010. Çevre eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Chachra, V. (1992). A perspective on linking multimedia digital libraries. Information Technology and Libraries 11(1): 41-42.
• Çolakoğlu, E. 2010. Haklar Söyleminde Çevre Eğitiminin Yeri ve Türkiye’de Çevre Eğitiminin Anayasal Dayanakları. TBB Dergisi, Sayı 88.
• Dere, İ., & Çinikaya, C. 2023. Tiflis Bildirgesi ve BM 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi Öğretim Programına Yansımaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 1343-1366. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1218188
• Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu. 1989. Ortak Geleceğimiz. (Çev. Belkıs Çorakçı). Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını.
• Gökmen, S. (Ed.). 2011. Genel Ekoloji. Ankara: Nobel.
• Gülersoy, A.E. 2013. İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports Science Education (IJTASE), 2(1), 18-36.
• Gülersoy, A. E. & Gülersoy, Ö. 2023. Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi (6, 7 veya 8. Sınıflar) Öğretim Programı Kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi Bilişsel Alan Basamaklarına Göre Değerlendirilmesi. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 16(97), 1-16.
• Gülersoy, A. E., Dülger, İ., Dursun, E., Ay, D. & Duyal, D. 2020. Nasıl bir çevre eğitimi? Çağdaş yaklaşımlar çerçevesinde bazı öneriler. Turkish Studies, 15(5), 2357-2398.
• Gülersoy, A. E., Yener, H., Turgut, T., Özşahin, D. M. & Açıkgöz, D. A. 2021. Kaos Çağında İdeal Bir Çevre Eğitimi Politikası İçin Bazı Öneriler. Turkish Studies, 16(5), 1495-1552.
• Karasar, N. 2013. Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel yayıncılık
• Keleş, Ö. 2007. Sürdürülebilir yaşama yönelik çevre eğitimi aracı olarak ekolojik ayak izinin uygulanması ve değerlendirilmesi. (Tez No. 211813) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Ankara. YÖK Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kuşat, N. 2013. Yeşil Sürdürülebilirlik İçin Yeşil Ekonomi: Avantaj ve Dezavantajları –Türkiye İncelemesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 8(29), 4896-4916. https://doi.org/10.19168/jyu.81368
• Mengi Us, F., Özlem Ünlü, E., Algan, T., Nimet Kösemen, Ş. 2023. 4. Sınıf Fen Bilimleri ders kitabı. MEB Yayınları, Devlet Kitapları Döner Sermaye Müdürlüğü, İzmir.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). 2005. İlköğretim fen ve teknoloji dersi (6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB Yayınevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). 2013. İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) Fen Bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). 2022. Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programı (Ortaokul 6, 7 veya 8. sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=1143
• Moseley, C. 2000. Teaching for environmental literacy. The Clearing House, 74(1), 23-24.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem Akademi
• Sönmez, V. & Alacapınar, F. G. 2016. Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (Genişletilmiş 4.bs.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tanrıverdi, B. 2009. Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 34(151). http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/610
• United Nations [UN]. 2015. Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015. https://www.un.org/en/development/desa/population/migration/generalassembly/doc s/globalcompact/A_RES_70_1_E.pdf
• World Commission on Environment and Development. 1987. Report of the world commission on environment and development: our common future. United Nations department of economic and social affairs sustainable development: https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf
• World Meteorological Organization [WMO] and United Nations Environment Programme [UNEP]. (2010). Scientific assessment of ozone depletion: 2010. https://csl.noaa.gov/assessments/ozone/2010/report.html
• WWF 2012. Türkiye’nin ekolojik ayak izi raporu 2012. Dünya Doğal Yaşamı Koruma Vakfı. https://www.footprintnetwork.org/content/images/article_uploads/Turkey_Ecological_Footprint_Report_Turkish.pdf
• Yıldırım, A. 1999. Nitel Araştırma Yöntemlerinin Temel Özellikleri ve Eğitim Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 23(112). Ankara.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. 2016. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. bs.) Ankara: Seçkin.
• Yıldız, K., Sipahioğlu, Ş., & Yılmaz, M. 2008. Çevre bilimi ve eğitimi. Ankara: Gündüz.