Avrupa Birliği ile Türkiye ilişkileri çerçevesinde Türk mahkemelerinin Avrupa Birliği hukuku karşısındaki tutumuna yönelik bir öneri: AB-dostu yorum yöntemi

Yıl 2014, Cilt: 63 Sayı: 1, 131 - 168, 01.03.2014

İlke Göçmen

https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001742

Öz

Türkiye, Avrupa Birliği (“AB”) ile ilişkileri çerçevesinde, AB müktesebatını üstlenme yükümlülüğü nedeniyle, iç hukukunu AB hukuku ile uyumlu hâle getirmektedir. Bu yönden, Türkiye, şu an için, Türk hukukunu AB hukuku ile uyumlaştırmak adına pek çok düzenlemeyi kabul etmekte veya değiştirmektedir. Peki, Türk mahkemeleri, bu mevzuat uyumu karşısında AB hukuku ile ilgili nasıl bir tutum takınmaktadır veya takınmalıdır? Bir yandan, Türkiye, AB üyesi olmadıkça; Türk mahkemeleri de, AB hukukunun bağlayıcı etkisini hissetmeyecektir. Öte yandan, Türkiye ile AB ilişkileri, Türk mahkemelerinin de AB hukuku ile yakın ilişki kurmasına zemin hazırlamaktadır. Bu çalışma, Türk üst mahkemelerinin Türk hukuku ile AB hukuku arasındaki yolu “AB-dostu yorum” yöntemi olarak adlandırılabilecek bir yöntem ile birleştirmek yönünden bir “ilkesel karar” alabileceği savını ileri sürmektedir. Bu yöntem uyarınca da Türk mahkemeleri, özellikle uyumlaştırılmış kural veya mevzuat söz konusu ise, ilgili Türk hukukunu –mümkün olduğu ölçüde– kaynak AB hukukuna uygun yorumlamalıdır

Anahtar Kelimeler

AB-dostu yorum yöntemi, Avrupa Birliği ile Türkiye ilişkileri, müktesebatı üstlenme yükümlülüğü, uyumlaştırma, mahkemeler (Türk üst mahkemeleri).

A Proposal for Turkish Courts’ Approach to European Union Law in the Framework of European Union and Turkey Relations: The Method of EU-Friendly Interpretation

Öz

In the framework of its European Union (“EU”) relations, Turkey aligns its national law with EU law because of the obligation to accept the EU acquis. In this regard, nowadays Turkey has been adopting or amending plenty of its arrangements in order to harmonise Turkish law with EU law. The question, therefore, is that: What is or should be the approach of the Turkish courts as regards to EU law against this harmonisation of rules. On the one hand, without any EU membership, Turkish courts will not be bound by the EU law. On the other hand, Turkey and EU relations pave the way for Turkish courts to engage with EU law. This article argues that Turkish highest courts may take a “principled decision” on a method of interpretation which may be called as the method of “EU-friendly interpretation”, thereby linking the route between Turkish law and EU law. According to this method of interpretation, Turkish courts should interpret the relevant Turkish law, especially the harmonised rules or regulations, as long as possible, consistent with the source EU law

Anahtar Kelimeler

method of EU-friendly interpretation, European Union and Turkey relations, obligation to accept the EU acquis, harmonisation, courts (Turkish highest courts)

Kaynakça

• Case 74/76 (Court of Justice) Iannelli & Volpi SpA v Ditta Paolo Meroni [1977] ECR 557.
• Case 106/77 (Court of Justice) Amministrazione delle Finanze dello Stato v Simmenthal SpA [1978] ECR 629.
• Case 14/83 (Court of Justice) Sabine von Colson and Elisabeth Kamann v Land Nordrhein-Westfalen [1984] ECR 1891.
• Case 157/86 (Court of Justice) Mary Murphy and Others v An Bord Telecom Eireann [1988] ECR 673.
• Case C-106/89 (Court of Justice) Marleasing SA v La Comercial Internacional de Alimentacion SA [1990] ECR I-4135.
• Case C-334/92 (Court of Justice) Teodoro Wagner Miret v Fondo de Garantía Salarial [1993] ECR I-6911.
• Joined cases C-178/94, C-179/94, C-188/94, C-189/94 and C-190/94 (Court of Justice) Erich Dillenkofer, Christian Erdmann, Hans-Jürgen Schulte, Anke Heuer, Werner, Ursula and Trosten Knor v Bundesrepublik Deutschland [1996] ECR I-4845.
• E. 1999/2086, K. 1999/4505 (Yargıtay 11. Hukuk Dairesi) [1999].
• E. 2000/7381, K. 2000/8746 (Yargıtay 11. Hukuk Dairesi) [2000].
• E. 2001/1441, K. 2003/4468 (Danıştay 10. Daire) [2003].
• E. 2001/4817, K. 2003/4770 (Danıştay 10. Daire) [2003].
• Joined cases C-397/01 to C-403/01 (Court of Justice) Bernhard Pfeiffer and Others v Deutsches Rotes Kreuz, Kreisverband Waldshut eV [2004] ECR I-8835.
• E. 2001/4801, K. 2004/2386 (Danıştay 10. Daire) [2004].
• E. 2005/10139, K. 2007/7327 (Danıştay 13. Daire) [2007].
• E. 2006/14113, K. 2008/1637 (Yargıtay 11. Hukuk Dairesi) [2008].
• E. 2008/11-501, K. 2008/507 (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu) [2008].
• E. 2005/128, K. 2008/54 (Anayasa Mahkemesi) [2008].
• E. 2005/10007, K. 2008/5262 (Danıştay 13. Daire) [2008].
• E. 2010/11-588, K. 2010/658 (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu) [2010].
• Joined Cases C 468/10 and C 469/10 (Court of Justice) Asociación Nacional de Establecimientos Financieros de Crédito (ASNEF) (C 468/10), Federación de Comercio Electrónico y Marketing Directo (FECEMD) (C 469/10) v Administración del Estado [2011] ECR I-12181.
• E. 2009/39, K. 2011/68 (Anayasa Mahkemesi) [2011].
• Joined cases C 411/10 and C 493/10 (Court of Justice) N. S. (C 411/10) v Secretary of State for the Home Department and M. E. (C 493/10), A. S. M., M. T., K. P., E. H. [2011].
• E. 2009/3359, K. 2012/4055 (Danıştay 13. Daire) [2012].
• Akçay, Belgin & Sinem Akgül Açıkmeşe, eds. Yarım Asrın Ardından Türkiye - Avrupa Birliği İlişkileri, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013.
• Albi, Anneli. EU Enlargement and the Constitutions of Central and Eastern Europe, Cambridge University Press, Cambridge, 2005.
• Avrupa Birliği Bakanlığı. Avrupa Birliği Müzakere Sürecinde Yargı ve Temel Haklar Faslı, Türkiye Cumhuriyeti Avrupa Birliği Bakanlığı, Ankara, 2013.
• Blommendal, SC, HJ Sepers & GAM Strijards. Turkey, the Union and the Netherlands, Wolf Legal Publishers, Brussels, 2004.
• Can, Hacı & Çınar Özen. Türkiye-Avrupa Topluluğu Ortaklık Hukuku, Gazi Kitabevi, Ankara, 2005.
• Craig, Paul & Grainne De Burca. Eu Law: Text, Cases, and Materials, 5th ed, , Oxford University Press, Oxford, 2011.
• Ekşi, Nuray. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (Tasarısı), Beta Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• Gözler, Kemal. Hukukun Genel Teorisine Giriş: Hukuk Normlarının Geçerliliği ve Yorumu Sorunu, US-A Yayıncılık, Ankara, 1998.
• Guild, Elspeth. Immigration Law in the European Community, Kluwer Law International, the Netherlands, 2001.
• Günuğur, Haluk. Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri, Avrupa Ekonomik Danışma Merkezi, Ankara, 2008.
• Holdgaard, Rass. External Relations Law of the European Community: Legal Reasoning and Legal Discourses, Kluwer Law International, the Netherlands, 2008.
• Kochenov, Dimitry. The Failure of Conditionality: Pre-Accession Conditionality in the Fields of Democracy and the Rule of Law: A Legal Appraisal of EU Enlargement, Rijksuniversiteit Groningen, Groningen, 2007.
• Oder, Bertil Emrah. Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• Özen, Çınar. Türkiye-Avrupa Topluluğu Gümrük Birliği ve Tam Üyelik Süreci Üzerine Etkileri, Ceylan Kitabevi, İzmir, 2002.
• Tatham, Allan F. Enlargement of the European Union, Kluwer Law International, the Netherlands, 2009.
• White, Robin CA. Workers, Establishment, and Services in the European Union, Oxford University Press, Great Britain, 2004.
• Akman, Sait M. “Türkiye - Avrupa Birliği Gümrük Birliği İlişkisi ve Ortak Dış Ticaret Politikası”, Belgin Akçay & Sinem Akgül Açıkmeşe, eds, Yarım Asrın Ardından Türkiye - Avrupa Birliği İlişkileri, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013.
• Aktaş, Sururi. “Hukukta Yorum Çabaları”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XV, Sayı: 3-4, 2011.
• Arat, Tuğrul. “Avrupa Birliği ile Türkiye Arasındaki İlişkiler ve Gümrük Birliğinin Yeri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 44, 1995.
• Arat, Tuğrul. “Sonuç: Türkiye - AB İlişkilerinin Gelişmesinde Bazı Saptamalar ve Genel Bir Değerlendirme”, Belgin Akçay & Sinem Akgül Açıkmeşe, eds, Yarım Asrın Ardından Türkiye - Avrupa Birliği İlişkileri, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013.
• Arat, Tuğrul & Sanem Baykal. “AB’yle İlişkiler”, Baskın Oran, ed, Türk Dış Politikası: Cilt II: 1980-2001, 9th ed, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
• Arat, Tuğrul & Sanem Baykal. “AB’yle İlişkiler”, Baskın Oran, ed, Türk Dış Politikası: Cilt III: 2001-2012, 1st ed, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
• Arat, Tuğrul & Çağrı Erhan. “AET’yle İlişkiler”, Baskın Oran, ed, Türk Dış Politikası: Cilt I: 1919-1980, 12th ed, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
• Arat, Tuğrul & Çağrı Erhan. “AT’yle İlişkiler”, Baskın Oran, ed, Türk Dış Politikası: Cilt II: 1980–2001, 9th ed, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
• Başlar, Kemal & Erdoğan İshakoğlu. “Turkey”, Alfred Kellermann et al, eds, The Impact of EU Accession on the Legal Orders of New EU Member States and (Pre-)Candidate Countries: Hopes and Fears, T.M.C. Asser Press, The Hague, 2006.
• Baykal, Sanem. “AB Hukukunun Temel İlkeleri Çerçevesinde AB’ye Katılım ve Türkiye’nin Müzakere Çerçeve Belgesinde Yer Alan Esaslar”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 1, 2013.
• Ćapeta, Tamara. “Courts, Legal Culture and EU Enlargement”, Croatian Yearbook of European Law and Policy, Cilt: 1, 2008.
• Ćapeta, Tamara, Dario Mihelin & Šinisa Rodin. “Croatia”, Alfred Kellermann et al, eds, The Impact of EU Accession on the Legal Orders of New EU Member States and (Pre-)Candidate Countries: Hopes and Fears, T.M.C. Asser Press, The Hague, 2006.
• D’Sa, Rose M & Julia Laffranque. “Domestic Implementation of EU Regulations in Estonia: A Flawed Methodology or Necessary Transposition?”, European Law Review, Cilt: 27, Sayı: 1, 2002.
• Duculescu, Victor & Ruxandra Adam. “Romania”, Alfred Kellermann et al, eds, The Impact of EU Accession on the Legal Orders of New EU Member States and (Pre-)Candidate Countries: Hopes and Fears, T.M.C. Asser Press, The Hague, 2006.
• Evans, Andrew. “Voluntary Harmonisation in Integration between the European Community and Eastern Europe”, European Law Review, Cilt: 22, Sayı: 3, 1997.
• Hillion, Christophe. “The Copenhagen Criteria and their Progency”, Christophe Hillion, ed, EU Enlargement: A Legal Approach, Hart Publishing, Portland, 2004.
• Hoffmeister, F. “General Principles of the Europe Agreements and the Association Agreements with Cyprus, Malta and Turkey”, Andrea Ott & Kirstyn Inglis, eds, Handbook on European Enlargement: A Commentary on the Enlargement Process, T.M.C. Asser Press, The Hague, 2002.
• Kaboğlu, İbrahim Ö. “Hukukun Genel İlkeleri ve Anayasa Yargısı (Özgürlükler Hukuku Açısından Bir Yaklaşım”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 8, 1991.
• Kuhn, Zidenek. “Application of European Law in Central European Candidate Countries”, European Law Review, Cilt: 28, Sayı: 4, 2003.
• Kunz, Peter V. “Dealing with International Law and European Law: Overview of the «Swiss Approach»”, Jusletter, 2012.
• Lenaerts, Koen & Eddy De Smijter. “The European Community’s Treaty- Making Competence”, Yearbook of European Law, Cilt: 16, 1996.
• Nicolaides, Phedon. “Preparing for Accession to the European Union: How to Establish Capacity for Effective Application of EU Rules”, Marise Cremona, ed, The Enlargement of the European Union, Oxford University Press, New York, 2003.
• Petrov, Roman & Paul Kalinichenko. “The Europanization of Third Country Judiciaries Through the Application of the EU Acquis: The Cases of Russia and Ukraine”, International & Comparative Law Quarterly, Cilt: 60, Sayı: 2, 2011.
• Piqani, Darinka. “The Role of National Constitutional Courts in Issues of Compliance”, Marise Cremona, ed, Compliance and the Enforcement of EU Law, Oxford University Press, Oxford, 2012.
• Tanchev, Evgeni & Jenia Peteva. “Bulgaria”, Alfred Kellermann et al, eds, The Impact of EU Accession on the Legal Orders of New EU Member States and (Pre-)Candidate Countries: Hopes and Fears, T.M.C. Asser Press, The Hague, 2006.
• Tatham, Allan F. “Ensuring Compliance? Enhancing Judicial Application of the Aquis Communautaire before Accession”, TMC Asser Institute CLEER Working Papers, Sayı: 2009/5, 2009.
• Tezcan, Ercüment. “Türkiye’nin Avrupa Birliği Müktesebatına Uyumu”, Belgin Akçay & Sinem Akgül Açıkmeşe, eds, Yarım Asrın Ardından Türkiye - Avrupa Birliği İlişkileri, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013.