Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hukukunda Karşılıksız Çek ve Buna Bağlanan Yaptırım

Yıl 2019, Cilt: 68 Sayı: 2, 369 - 411, 23.10.2019

Hakan Bilgeç

https://doi.org/10.33629/auhfd.637415

Öz

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
(KKTC) hukuku, ağırlıklı olarak Anglo-Sakson hukuku etkisindedir. Bu özelliği
nedeniyle yasalar kadar yargı kararları da büyük önem taşımaktadır. KKTC çek
hukukunun temelini Poliçeler Yasası oluşturmaktadır. Poliçeler Yasası, 1882
tarihli Bills of Exchange Act’in
tercüme edilmesi yoluyla Kıbrıs hukuk sistemine dahil edilmiştir. Yasa’nın
çeklere ayrılan III. Kısmı ise günümüzde karma nitelik taşımaktadır. Çekin
hukuki niteliğine ilişkin düzenlemelerde Bills
of Exchange Act etkisi devam etmekte iken, karşılıksız çeke bağlanan
yaptırım konusunda ise Yasa, Türk hukuku ile uyum içindedir.

KKTC
hukukunda, karşılıksız çek düzenlemeye bağlanan tek yaptırım çek hesabı açma ve
kullanma yasağıdır. Yasağın uygulanması bakımından KKTC Merkez Bankası’na
önemli görevler yüklenmiştir. Çek hesabı açma ve kullanma yasağı, karşılıksız
kalan çek bedellerinin tamamen ödenmesi halinde kalkmaktadır. Dolayısıyla
yasağın caydırıcılığı sorgulanmaya açıktır. Nitekim yasak kapsamına giren kişi
sayısında, yıllar içinde bir azalış olmaması bunu doğrular niteliktedir.

Çalışmada KKTC’de çeklere ilişkin düzenlemeler, çekin
hukuki niteliği, karşılıksız çek ve karşılıksız çeke bağlanan yaptırım konuları
incelenmiştir. KKTC hukukuna ilişkin teorik anlamda kaynak azlığı nedeniyle,
çalışmanın temeli yargı kararlarına dayanmaktadır. KKTC hukukunun, Türk hukuku
ile örtüştüğü noktalarda ise Türk hukuk öğretisinden de yararlanılmıştır

Anahtar Kelimeler

KKTC, Çek, Banka, Karşılıksız Çek, Karşılıksız Çeke Bağlanan Yaptırım, Yaptırım, KKTC Merkez Bankası

Dishonoured Cheque and Sanction of Dishonoured Cheque in Turkish Republic of Northern Cyprus Law

Öz

Law of Turkish Rebuplic of Northern
Cyprus (TRNC) is mainly under the influence of Anglo-Saxon law. Due to this
feature, judicial decisions are important as well as codes. Bills of Exchange
Law is the main code of TRNC cheque law. Bills of Exchange Law has been
incorporated into the Cypriot legal system by the translation of the British
Bills of Exchange Act, dated 1882. Nowadays, the Third Part of the Law, about
cheques is in a mixed form. The form and interpretation of cheque are still
under the influence of Bills of Exchange Act. Despite that, sanction of
dishonoured cheque is in harmony with Turkish Law.

The
only sanction about dishonoured cheque in TRNC law is prohibition of opening
and using cheque account. The Central Bank of TRNC has important missions about
implementation of this prohibition. Prohibition of opening and using cheque
account is abolished when the all cheque amount is paid. Because of this, the
prohibition is not an affective sanction. Numbers of prohibited people don’t
decrease in the last years, also verifies that.

In
this study, we focused on legal acts about cheques in TRNC, the form and
interpretation of cheques, dishonoured cheque and sanction of dishonoured
cheque. Due to the scarcity of resources in TRNC law doctrine, we mostly use
judicial decisons. Simultaneously we also used Turkish law doctrine at similar
points between Turkish and TRNC law.

Anahtar Kelimeler

TRNC, Cheque, Bank, Dishonoured cheque, Sanction of dishonoured cheque, The Central Bank of TRNC

Kaynakça

• Arkan, S./Göle, C.: Karşılıksız Çeki Ödeyen Bankanın Keşideciden Talep Hakkı, BATİDER 1984, C. XII, S. 2-3, s. 53 – 61.
• Bahtiyar, M.: Kıymetli Evrak Hukuku, 15. Bası, İstanbul 2017.
• Bilgili, F./Demirkapı, E.: Kıymetli Evrak Hukuku, Bursa 2012.
• Bozer, A./Göle, C.: Kıymetli Evrak Hukuku, 8. Bası, Ankara 2018.
• Can, Mertol: Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara 2015.
• Domaniç, H.: Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul 1975.
• Göle, C.: Kambiyo Senetlerinde Lehdarın Belirsizliği, BATİDER 1989, C. XIV, S. 3, s. 17-26.
• Gültekin, Ö: Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali, 7. Baskı, Ankara 2013.
• Gürel, M.: Ticaret Sicilinin Üçüncü Kişilere Etkisi Bağlamında Kambiyo Senetlerinde Yetkisiz Temsile İlişkin Bazı Sorunlar, BATİDER 2015, C. XXXI, S. 1, s. 231-250.
• Hakkı, M.: Yargıtay Kararları Işığında Kıbrıs Hukuku 1966-2017, Lefkoşa 2018.
• Kalpsüz, T./Erem, F./Çelebican, G.: İktisadi ve Hukuki Yönden Çek, Ankara 1974.
• Karayalçın, Y.: Ticaret Hukuku Dersleri, II. Ticari -Senetler Kambiyo Senetleri, Ankara 1970.
• Kendigelen, A.: Çek Hukuku, 5.Bası, İstanbul 2019.
• Kılıçoğlu, A.: Medeni Hukuk, Ankara 2016.
• Kınacıoğlu, N.: Kıymetli Evrak Hukuku, 4. Bası, Ankara 1993.
• Kocaman, A. B.: Türk Borçlar Hukukunda Havale, Ankara 2001.
• Narbay, Ş.: Çekte İbraz Sürelerinin Belirlenmesinde Ölçü Alınan “Yer” Kavramına “De Lege Lata” ve “De Lege Ferenda” Çözüm Önerileri, Prof. Dr. Ünal Tekinalp’e Armağan, C. 1, İstanbul 2003, s. 793-821.
• Oğuzman, M.K./Seliçi, Ö./Oktay Özdemir, S.: Kişiler Hukuku, 16. Bası, İstanbul 2016.
• Özkorkut, K.: Çek Hukukunda Ödeme İçin İbraz Süreleri, BATİDER 1997, C. XIX, S. 2, s. 41-61.
• Öztan, F.: Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara 1997.
• Poroy, R./Tekinalp, Ü.: Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, İstanbul 2013.
• Pulaşlı, H.: Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları, 5. Bası, Ankara 2017.
• Reisoğlu, S.: Çek Hukuku, Ankara 2011.
• Teoman, Ö.: Çek Yasası ve Getirdiği Yenilikler, İstanbul 1987.
• Turhan, T.: Tarihsel Bakış Açısıyla Kıbrıs Türk Hukuk Sistemi, AÜHFD 2008, C. LVII, S. 2, s. 253-286.
• Ülgen, H./Helvacı, M./Kendigelen, A./Kaya, A.: Kıymetli Evrak Hukuku, 10. Bası, İstanbul 2015.