ANAYASA MAHKEMESİ VE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA ANAYASAL BİR GÜVENCE OLARAK CEZA MUHAKEMESİNDE GEREKÇELİ KARAR HAKKI

Yıl 2022, Cilt: 71 Sayı: 4, 1691 - 1748, 19.12.2022

Akif Yıldırım

https://doi.org/10.33629/auhfd.1134461

Cited By: 1

Öz

Gerekçe, bir hak olarak Anayasa’da açıkça düzenlenmemiştir. Ancak Anayasa’nın 141. maddesinin üçüncü fıkrasında tamamlayıcı bir düzenleme olarak mahkemelere kararlarını gerekçeli yazması yönünde bir yükümlülük yüklenmiştir. Anayasa Mahkemesine göre gerekçeli karar hakkının kaynağı Anayasa’nın 36. maddesidir. Söz konusu hak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından da Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (Sözleşme) 6. maddesinde geçen hakkaniyete uygun yargılanma hakkından türetilmiştir. Anayasal bir güvence olarak gerekçeli karar hakkı, hukukumuzda Anayasa Mahkemesi içtihatlarıyla ete kemiğe bürünmüştür. Anayasa Mahkemesi de bu hakkı yorumlarken AİHM kararlarını gözetmiştir. Gerekçeli karar hakkı medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıklar için de tanınmış bir güvence olmasına karşın çoğunlukla suç isnadına ilişkin uyuşmazlıklarda gündeme gelmektedir. Çalışmada, gerekçeli karar hakkının ceza muhakemesi hukuku bağlamında anayasal boyutları Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararları ışığında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bireysel başvuru, dil yargılanma hakkı, gerekçeli karar hakkı, gerekçenin işlevleri, yeterli gerekçe

Kaynakça

• ALP, Mustafa: “Anayasa Hukuku Açısından Mahkeme Kararlarında Sözde (Görünürde) Gerekçe”, Prof. Dr. Mahmut Tevfik Birsel’e Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını, İzmir 2001 (s. 425-441).
• AKTEPE ARTIK, Sezin: Medeni Usul Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı, Seçkin Yayınları, Ankara 2014.
• AŞÇIOĞLU, Çetin: “Yargıda Gerekçe Sorunu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 48. (s 109-116). (Gerekçe).
• AŞÇIOĞLU, Çetin: “Yargıda Gerekçe Sorunu”, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, 8. Kitap, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 2003.
• BALCI, Murat: Ceza Muhakemesinde Hüküm ve Çeşitleri, Adalet Yayınevi, Ankara 2013.
• CENTEL, Nur - ZAFER, Hamide: Ceza Muhakemesi Hukuku, 19. Bası, İstanbul 2020.
• DEMİRCİOĞLU, Yaşar: Medeni Usul Hukukunda İnsan Hakları ve Adil Yargılanma Güvenceleri, Yetkin Yayınları, Ankara 2007.
• DOĞAN, Koray: “Ceza Muhakemesinde Hüküm”, Ceza Hukuku Dergisi, Sayı: 7, Yıl: 3.
• EREM, Faruk: “Gerekçesiz Mahkeme Kararları”, http://www.farukeremvakfi.org.tr/8/s1.html (Erişim Tarihi: 3/1/2020).
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref- GÖLCÜKLÜ, Feyyaz-SAYGILI, Abdurrahman: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, 11. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2019.
• HARRIS, David, O'BOYLE, Michael, BATES Ed, BUCKLEY, Carla, HARVEY Paul, KAMBER, Kresimir, LAFFERTY Michelle, CUMPER Peter, GREEN Heather: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, (Çevirenler: KARAN, Ulaş ve BİNGÖLLÜ KILCI, Mehveş), Avrupa Konseyi Yayını, Ankara 2018.
• İNCEOĞLU, Sibel: İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, Beta Yayınları, Tıpkı 4. Baskı, İstanbul 2013. (Adil Yargılanma).
• İNCEOĞLU, Sibel: Adil Yargılanma Hakkı, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-4, Avrupa Konseyi 2018. (El Kitabı).
• KARAKEHYA, Hakan: “Ceza Muhakemesinde Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkına İlişkin Esaslar”, Ombudsman Akademik Dergisi, Sayı: 1, (s. 83-97). KILIÇ, Muharrem: “Gerekçeli Karar Hakkı: Yargısal Kararların Rasyonalitesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı: 47. Yıl: 12, (s. 1-46).
• KUNTER, Nurullah, YENİSEY, Feridun, NUHOĞLU, Ayşe: Muhakeme Hukuk Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 16. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2008. KÜÇÜK, Salim: “Açıkça Dayanaktan Yoksunluk”, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Usulü ve Kabul Edilebilirlik Kriterleri içinde, (Editörler: TURAN, Hüseyin ve KAPLAN, Recep), Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara 2015.
• ÖZEKES, Muhammet: Medeni Usul Hukukunda Hukuki Dinlenilme Hakkı, Yetkin Yayınları, Ankara 2003.
• ÖZBEK, Veli Özer, DOĞAN Koray, BACAKSIZ, Pınar, TEPE, İlker: Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2016.
• SUNAY, Zühal Aysun: “Gerekçeli Karar Hakkı ve Temel İlkeleri”, Danıştay Dergisi, Sayı: 143, 2016. (s. 7-54).
• SUNAY, Zühal Aysun: İptal Davalarında Gerekçeli Karar Hakkı, Seçkin Yayınları, Ankara 2016.
• ŞEKER, Hilmi: “Strazburg Yargı Kararlarında Doğru, Haklı, Yasal ve Makul Gerekçe Biçimleri”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 2, Yıl: 65. (s. 179-200).
• ŞİRİN, Tolga: “Anayasa Mahkemesi Kararlarında (İdari Yargı Bağlamında) Gerekçeli Karar Alma Hakkı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı: 48, Yıl: 12, ss. 65-85.
• TANER, Fahri Gökçen: Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği, Seçkin Yayınları, Ankara 2019.
• TRECHSEL, Stefan: Human Rights in Criminal Proceedings, Oxford University Press, New York, 2005.
• TOROSLU, Nevzat, FEYZİOĞLU, Metin: Ceza Muhakemesi Hukuku, 20. Baskı, Savaş Yayınevi, İstanbul 2020.
• TUTUMLU, M. Akif: Hukuk Yargılamasında Hüküm ve Gerekçe, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2014.
• ÜNVER, Yener, HAKERİ, Hakan: Ceza Muhakemesi Hukuku, 12. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2016.
• VITKAUSKAS, Dovydas-DIKOV, Grigoriy: Protecting The Right To A Fair Trial Under The European Convention On Human Rights, İkinci Baskı, Council of Europe, 2007.
• YENERER ÇAKMUT, Özlem: “Ceza Muhakemesi Hukukunda Esas Mahkemesinin Verdiği Hüküm”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XI, Sayı: 3-4, ss. 29-61.
• YENİSEY, Feridun: “Ceza Muhakemesinde Gerekçe”, Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması - Anayasa ve İdare Hukuku Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi Gereken Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi
• YERDELEN, Erdal: Ceza Muhakemesinde Hükmün Gerekçesi, Adalet Yayınevi, Ankara 2015.
• YILDIRIM, Akif: “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Yargılamasında Gerekçeli Karar Unsurları (Analiz Raporu)”, Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması- Gerekçeli Karar Yazımına İlişkin İhtiyaç Analiz Çalışması Özel Hukuk ve Ceza Hukuku
• YILMAZ, Ejder: Öğrenciler İçin Hukuk Sözlüğü, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2012.
• YÜCEL, Mustafa Tören: “Kararda Gerekçe ve Muhalefet Şerhi”, Hukuk Felsefesi ve Sosyoloji Arkivi 8. Kitap, İstanbul Barosu Yayınları, 2003. (s. 162-170).
• YÜZBAŞIOĞLU, Necmi: “Gerekçeli Kararın Anayasal Boyutları”, Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması- Anayasa ve İdare Hukuku Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi Gereken Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi