Demansın Ayırt Etme Gücü Bakımından Ölüme Bağlı Tasarruf Yapma Ehliyetine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 73 Sayı: 2, 1413 - 1447, 07.08.2024

Hale Şahin

https://doi.org/10.33629/auhfd.1471887

Öz

Demans sendromu, bireylerde çoğunlukla altmış beş yaşından sonra görülen bilişsel, davranışsal ve işlevsel yetenekleri etkileyen çeşitli hastalıkları içeren bir kavramdır. Demanslı kişilerin ayırt etme gücü, bu sendrom sebebiyle ortadan kalkabilmektedir. Bu durum, ölüme bağlı tasarrufların geçerliliği açısından önem taşımaktadır. Zira, mirasbırakan çoğunlukla altmış beş yaşından sonra ölüme bağlı tasarruf yaparak terekesi üzerinde tasarrufta bulunmak istemektedir. Fakat, mirasbırakan ölüme bağlı tasarruf yaptığı anda demans sebebiyle ayırt etme gücüne sahip değilse bu hukuki işlem dava yoluyla iptal edilebilir. Ayırt etme gücü nisbi bir kavramdır. Bundan dolayı, mirasbırakanın ölüme bağlı tasarruf yaptığı sırada ayırt etme gücünü haiz olması onun yapmış olduğu bu işlemin geçerli sayılması için yeterlidir. Bununla birlikte, bir kimse hakkında akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlama kararı verilmesi onun yapmış olduğu ölüme bağlı tasarrufun iptali talep edildiği takdirde ispat yükünün dağılımı açısından önem taşımaktadır. Bu sebeple, çalışmamızda demans sendromu hakkında bilgi verildikten sonra demansın ayırt etme gücüne etkisi ele alınmış, demanslı mirasbırakanın yapmış olduğu ölüme bağlı tasarrufun ehliyet eksikliği sebebiyle iptaline yönelik dava açıldığı takdirde bunun ispatı meselesine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Demans, Ayırt Etme Gücü, Ölüme Bağlı Tasarruf, Ölüme Bağlı Tasarruf Yapma Ehliyeti, Ölüme Bağlı Tasarrufun İptali Davası

Testamentary Capacity of the Dementia Persons

Öz

Dementia is a term used for different human diseases that affect cognitive, behavioral, and functional abilities, mostly appearing after sixty-five years of age. Dementia can cause incapacity of judgment. This situation is significant for the validity of the testamentary capacity, as persons usually prefer to make their last will after the age of sixty-five. If the testator lacks the testamentary capacity while making a will, this will can be declared invalid. In such cases, the presumption of the capacity of judgment and appointment of a guardian to the testator due to a mental weakness or mental sickness determine the distribution of the burden of proof. Therefore, the effect of dementia on the presumption of capacity of judgment and the distribution of the burden of proof in the action for declaration invalidity proceedings should be specifically examined. For this purpose, this study first focuses on dementia and the effect of dementia on the capacity of judgment, then explores the issue of proving the incapacity of testators with dementia in actions for annulment of the testament.

Anahtar Kelimeler

Keywords: Dementia, Capacity of Judgement, Testamentary Disposition, Testamentary Capacity, Action for Annulment of the Testament

Kaynakça

• Acıbadem Sağlık Grubu. “Demans.” Erişim Tarihi: Nisan 13, 2024. https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/demans/.
• Aebi-Müller, Regina E. “Testierfähigkeit im Schweizerischen Erbrecht - unter besonderer Berücksichtigung der bundesgerichtlichen Praxis.” Successio: Zeitschrift für Erbrecht, no. 6 (2012): 4-32.
• Akipek, Jale, Turgut Akıntürk ve Derya Ateş. Türk Medenî Hukuku: Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları, 2022.
• Alzheimer’s Disease International. “Types of Dementia.” Erişim Tarihi: Nisan 12, 2024. https://www.alzint.or g/about/dementia-facts-figures/types-of-dementia/.
• Antalya, O. Gökhan. Miras Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.
• Arpacı, Abdülkadir. Kişiler Hukuku (Gerçek Kişiler). İstanbul: Beta Yayınları, 2000.
• Ataay, Aytekin. Şahıslar Hukuku. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1978.
• Atlı, Banu. Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüzlüğü ve Hükümden Düşmesi. Ankara: Seçkin Yayınları, 2017.
• Ayan, Mehmet ve Nurşen Ayan. Miras Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 2023.
• Mehmet Ayan ve Nurşen Ayan. Kişiler Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
• Ayiter, Nûşin ve Ahmet M. Kılıçoğlu. Miras Hukuku. Ankara: Savaş Yayınları, 1991.
• Baur, Isabel, Cristina Garcia Gonçalves ve Marc Wohlwend. “Demenz, Urteilsfähigkeit und Sterbewunsch.” Jusletter. Erişim Tarihi: Ağustos 27, 2018. https://jusletter.weblaw.ch/jus lissues/2018/946/demenz_urteilsfahig_f16de7b972.html__ONCE&login=false.
• Biri, Alexander. Testierfähigkeit und deren Beweis unter besonderer Berücksichtigung der bundesgerichtlichen Rechtsprechung. Zürich, Basel, Genf: Schulthess, 2016.
• Blattner, Julia. “Demenz im Erbrecht.” Aktuelle Juristische Praxis, no. 12 (2022): 1285-301.
• Bucher, Eugen ve Regina E. Aebi-Müller. Berner Kommentar: Zivilgesetzbuch Die natürlichen Personen, Art. 11-19d ZGB. Bern: Stämpfli Verlag, 2017.
• Çabri, Sezer. Miras Hukuku Şerhi (TMK m. 495-574). Ankara: On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Dural, Mustafa ve Suat Sarı. Türk Özel Hukuku: Temel Kavramlar ve Medeni Kanununu Başlangıç Hükümleri. İstanbul: Filiz Yayınları, 2023.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. “Alzheimer ve Diğer Demans Hastalıkları Klinik Protokolü.” Erişim Tarihi: Nisan 12, 2024. https://shgmarges tddb.saglik.gov.tr/Eklenti/38985/0/alzheimerkpyayinverspdf.pdf?tag1=9846AFFD60426582E76AF7500012C853DC551775.
• Turan, Gamze. Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüzlüğü. Ankara: Turhan Kitabevi, 2009.
• Türkiye Alzheimer Derneği. “Alzheimer Hastalığı Nedir?.” Erişim Tarihi: Nisan 13, 2024. https://www.alzhei merdernegi.org.tr/alzheimer-hastaligi-nedir/.
• Türkiye İstatistik Kurumu Nüfus İstatistikleri Portalı. “Yaş Grubuna göre Nüfus.” Erişim Tarihi: Nisan 12, 2024. https://nip.tuik.gov.tr/?value=YasGrubunaGoreNufus.
• Yılmaz, Süleyman. Medeni Hukuk: Miras Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2022.
• Yücedağ, Nafiye. “Vasiyetname Düzenleme Ehliyeti için Gerekli Ayırt Etme Gücü.” Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10, no. 2 (2022): 421-36.