Kanuna Aykırı Bir Uygulama: Hükmen Tutukluluk Hakkında Değerlendirmeler

Year 2025, Volume: 74 Issue: 1, 273 - 318, 11.06.2025

Önder Tozman

https://doi.org/10.33629/auhfd.1333139

Abstract

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun (CMK) 102. maddesinde tutukluluk süreleri sınırlandırılmıştır. Kanunda bu sürelerin kanun yolu evresi bakımından da geçerli olduğuyla ilgili bir açıklık yoksa da Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 2. maddesinde kovuşturma evresinin tanımı yapılırken bu evreye kanun yolu aşaması da dahil edilmiştir. Dolayısıyla Kanundaki tutukluluk süreleri ile ilgili sınırlama hüküm kesinleşinceye kadar geçerlidir. Tutukluluk süresi sona eren sanığın muhakemenin hangi aşamasında olursa olsun derhal salıverilmesi gerekir. Ancak Yargıtay Ceza Genel Kurulu 12 Nisan 2012 yılında verdiği bir kararıyla bunu aksine bir içtihatta bulunmuş ve Kanundaki tutuklulukla ilgili sürelerin hesaplanmasında kanun yolu aşamasının dikkate alınmayacağı görüşünü savunmuştur. Bunu yaparken de kanunda olmayan bir kavram ortaya atmıştır: Hükmen tutukluluk/Hüküm özlü tutukluluk. Genel Kurulun bu içtihadı hem bütün Yargıtay daireleri hem de yürürlüğe girdikten sonra bütün Bölge Adliye Mahkemelerince devam ettirilmiştir. Bu anlayışın temel hak ve özgürlüklerin kanunla sınırlandırılmasını emreden Anayasaya ve en temel ceza muhakemesi ilkelerinden olan masumiyet karinesiyle bağdaşmadığı açıktır

Keywords

Tutuklama süreleri , masumiyet karinesi , kanunla düzenleme , kanuna aykırılık , hükmen tutukluluk

References

• Baytaz, Abdullah Batuhan, “Hükme Bağlı Tutukluluk.” Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, İstanbul Üniversitesi Yayını, sy. 6 (Şubat 2018): 133-153.
• Centel, Nur, “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları Işığında Tutuklama Hukukuna Eleştirel Yaklaşım.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 17, sy. 1-2 (2011): 49-93.
• Centel, Nur ve Zafer, Hamide. Ceza Muhakemesi Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi, 2021.
• Çetin, Arslan, “Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı İtirazı (CMK m.308)”, Ceza Hukuku Dergisi (CHD), Aralık 2007, S. 5, 105-161.
• Doğru, Osman, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları 1, İstanbul 2004. Dönmez, Halit, “CMK’daki Tutukluluk Süresiyle İlgili Değerlendirme.” Ankara Barosu Dergisi, sy. 68, (Nisan 2010): 189-198.
• Feyzioğlu, Metin, “Suçsuzluk Karinesi, Kavram Hakkında Genel Bilgiler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi.”, Ankara Ünivrsitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 48, sy. 1 (1999):135-163.
• Feyzioğlu, Metin, “Tutuklamaya Dair Uygulamada Görülen Bazı Sorunlar, Tespitler, Değerlendirmeler”, Prof. Dr. Ali Naim İnan’a Armağan, Ankara 2009, 1189- 1193.
• Feyzioğlu, Metin, Okuyucu Ergün, Güneş, “Türk Hukukunda Tutuklulukta Azami Süre.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 59, sy. 1 (Mart 2010): 35- 59.
• İnci, Zekiye Özen, “Tutukluluk ve Hükümlülük Arasındaki Araf: Hükmen Tutukluluk ve Uygulamada Yaşanan Sorunlar.” Ceza Hukuku Dergisi 9, sy.25 (Ağustos 2014): 103-123.
• Karakehya, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Nisan Yayınevi, 2022. Kunter, Nurullah, Yenisey, Feridun ve Nuhoğlu, Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi, 2006.
• Özbek, Veli Özer, Doğan, Koray ve Bacaksız, Pınar, Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2022.
• Özdemir, Orhan, “7542 sayılı Kanun Sonrası Hükümlülerin Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılmaları.” Adalet Dergisi 148, sy.67 (Şubat 2021): 379-410.
• Öztürk, Bahri, Tezcan, Durmuş, Erdem, Mustafa Ruhan, Gezer, Özge Sırma, Saygılar, F, Alan, Esra, Özaydın, Özdem, Tütüncü, Efser Erden, Villemin, Derya Altınok, Tok, Mehmet Can. Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2022