Etik Tüketici Davranışı: Marka Odaklı Karar Verme Tarzı ve Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 3, 215 - 238, 30.09.2019

Aybike Tuba Özden

https://doi.org/10.18037/ausbd.632000

Cited By: 2

Öz

Tüketici karar verme tarzının faktörlerinden biri olan marka odaklılığı ve etik tüketici davranışı arasındaki ilişki, markaların hedef kitlelerini tanımaları açısından önem taşımaktadır. Nitekim markalar, sadece ürün etiketi olma durumundan uzaklaşarak tüketicilerle ilişki kuran bir kavrama dönüşmektedirler. Etik dışı tüketici davranışı, işletmelerin kârlılığını olumsuz etkilemektedir. Fakat tüketicilerin etik dışı davranmaları, sadece işletmeler için önemli değildir. Tüketicilerin etik davranmaları, toplumsal ahlak açısından da çok mühimdir. Bu nedenle tüketicilerin etik davranışlarının analiz edilmesi ve bu davranışlarına etki eden faktörlerin tespit edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada, etik tüketici davranışı ve marka odaklı tüketici karar verme tarzı arasındaki ilişkinin araştırılması, işletmelere ve uygulayıcılara öneriler sunarak ilgili literatüre katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Bu amaçla, 18 yaş üstü olan toplam 402 tüketiciye anket uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, etik tüketici davranışı ile marka odaklı tüketici karar verme tarzı arasında anlamlı ve negatif yönde ilişki olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada ayrıca, tüketicilerin etik davranışlarının ve marka odaklı karar verme tarzlarının demografik özelliklerine göre farklılaştığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tüketici Karar Verme Tarzları, Marka Odaklılık, Etik Tüketici, Etik Tüketici Ölçeği, Demografik Özellikler

Kaynakça

• Aaker, J. L. (1997). Dimensions of Brand Personality. Journal of Marketing Research, 34(3), 347-356.
• Aktuğlu, I. K., Temel, A. (2006), Tüketiciler Markaları Nasıl Tercih Ediyor? (Kamu Sektörü Çalışanlarının Giysi Markalarını Tercihini Etkileyen Faktörlere Yönelik Bir Araştırma). Selcuk University Social Sciences Institute Journal, 15, 43-59
• Al-Khatib J. A., Dobıe K., Vitell, S. J. (1995). Consumer Ethics in Developing Countries: An Empirical Investigation. Journal of Euromarketing, 4(2), 87-109.
• Al-Khatib J. A., Vitell, S. J., Scott, J., Rawwas, M. Y. A. (1997). Consumer Ethics: A Cross-Cultural Investigation, European Journal of Marketing, 31(11-12), 750-767.
• Altay, Ş. (2016). Tüketicilerin Etik Algılamaları Üzerinde Demografik Faktörlerin Etkisinin Araştırılmasına Yönelik Bir Araştırma, Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3, 201-215.
• Anić, I. D., Ciunova-Shuleska, A., Rajh, S. P., Rajh, E., Bevanda, A. (2016). Differences in Consumer Decision-Making Styles among Selected South-East European Countries, Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 29(1), 665-681.
• Anić, I. D., Piri Rajh, S., Rajh, E. (2014). Antecedents of Food-Related Consumer Decision-Making Styles, British Food Journal, 116(3), 431-450.
• Arli, D., Pekerti, A. (2016). Who is More Ethical? Cross‐Cultural Comparison of Consumer Ethics Between Religious and Non‐Religious Consumers, Journal of Consumer Behaviour, 16(1), 82-98.
• Arli, D., Cheryl, L. (2017). Why Do Good People Do Bad Things? The Effect of Ethical İdeology, Guilt Proneness, and Self-Control on Consumer Ethics, Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 29(5), doi: 10.1108/APJML-11-2016-0218
• Bakewell C., Vincent-Wayne M. (2006). Male Versus Female Consumer Decision Making Styles. Journal of Business Research, 59, 1297–1300.
• Buğday, E. B., Babaoğul, M. (2016). Bilinçli Tüketim Kavramının Boyutları: Bilinçli Tüketim Davranışının Yeniden Tanımlanması, Sosyoekonomi, 24(30), 187-206.
• Chan, A., Wong, S., Leung, P. (1998). Ethical Beliefs of Chinese Consumers in Hong Kong”. Journal of Business Ethics, 17(11), 1163-1170.
• Chernatony, L. (2009). Towards the Holy Grail of Defining 'Brand, Marketing Theory, 9(1), 101-105.
• Cowart, K. O., Goldsmith, R. E. (2007). The Influence of Consumer Decision- Making Styles on Online Apparel Consumption by College Students. International Journal of Consumer Studies, 31(6), 639-647.
• Culiberg, B., Bajde, D. (2013). Consumer Recycling: An Ethical Decision‐Making Process, Journal of Consumer Behaviour, 12(6), 449-459.
• Dursun, İ., Alnıaçık, Ü., Kabadayı, E. T. (2013). Tüketici Karar Verme Tarzları Ölçeği: Yapısı & Boyutları, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(19), 293-304.doi: 10.11122/ijmeb.2013.9.19.418
• Dursun, İ., Kabadayı, E. T., Tuğer, A. T. (2016). Sorumlu Tüketim: Neden? Nasıl?, Müberra Babaoğul, Arzu Şener, Betül Buğday (Ed.), Tüketici Yazıları V içinde (s. 9-39). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Tüketici-Pazar-Araştırma-Danışma Test ve Eğitim Merkezi.
• Ecer, F. (2006). Tüketici Etiğinin Oluşumuna Etki Eden Etmenler ve Bir Uygulama. Mevzuat Dergisi, 9(103), 1-10.
• Engizek, N., Şekerkaya, A. (2016). X ve Y Kuşağı Kadınlarının Karar Verme Tarzları Bakımından İncelenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(36), 242-271.
• Erciş, A., Altay, Ş., Türk, B. (2017). Tüketici Etiğinin Yeniden Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisinin Suçluluk Duygusu Bağlamında İncelenmesi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 31(2), 229-242.
• Erciş, A., Türk, B. (2016). Etik Çerçevesinde Tüketim, Tüketici ve Çevre: Ekolojik Okuryazarlığın Moderatör Rolü, Çukurova Üniversitesi İİBF Fakültesi Dergisi, 20(2), 1-24.
• Erffmeyer R.C., Keıllor B.D., Leclaır, D. T. (1999). An Empirical Investigation of Japanese Consumer Ethics, Journal of Business Ethics, 18(1), 35-50.
• Ergin, T. D., Esen, S. K., Tuzla, H. (2016). Genç Tüketicilerin Karar Verme Stilleri ile Sms Reklamlarına Yönelik Tutumları Arasındaki Farkların İncelenmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(2), 18-40. doi: 10.11611/JMER773.
• Ertuhan, H., Filizöz, B. (2011). İş Etiği ve Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(2), 139-157
• Ferrell, O.C., Gresham, L. G. (1985). A Contingency Framework for Understanding Ethical Decision Making in Marketing, Journal of Marketing, 49(3), 87-96. doi: 10.1177/002224298504900308
• Gummerus, J., Liljander, V., Sihlman, R. J. (2017). Do Ethical Social Media Communities Pay Off? An Exploratory Study of the Ability of Facebook Ethical Communities to Strengthen Consumers’ Ethical Consumption Behavior, Journal of Business Ethics, 144(3), 449-465. doi. 10.1007/s10551-015-2830-y
• Hafstrom, J.L., Chae, J.S., Chung, Y.S. (1992). Consumer Decision-Making Styles: Comparison between United States and Korean Young Consumers. The Journal of Consumer Affairs, 26(1), 146-158.
• Hazer, O. (2012). Tüketicilerin Etik İnançlarının İncelenmesi. Zeynep Çopur ve Oya Hazer (Ed.), I. Uluslararası Aile ve Tüketici Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı içinde (s. 1-23), Antalya.
• Hazer, O., Öztürk, M. S. (2013). Elderly Consumers and Ethics. European Conference on Social and Behavioral Sciences, 1-22. url’si http://docplayer.biz.tr/698216-European-conference-on-social-and-behavioral-sciences-june-19-21-2013-faculty-of-business-administration-marmara-university.html, Erişim Tarihi 20 Mart 2019.
• Jegethesan, K., Sneddon, J. N., Soutar, G. (2012). Young Australian Consumers’ Preferences For Fashion Apparel Attributes. Journal of Fashion Marketing and Management, 16(3), 275-289.
• Kavak, B., Gürel, E., Eryiğit, Özkan, Ö. (2009). Examining the Effects of Moral Development Level, Self-Concept, and Self-Monitoring on Consumers’ Ethical Attitudes. Journal of Business Ethics, 88(1), 115-135.
• Knapp, E. D. (1999). The Brand Mindset, New York: Inc McGraw-Hill Professional
• Levin, A., Dato-On, M. C., Rhee, K. (2004). Money For Nothing and Hits For Free: The Ethics of Downloading Music From Peer-To-Peer Web Sites. Journal of Marketing Theory and Practice, 12(1), 48-60.
• Lu, L. C., Lu, C.J. (2010). Moral Philosophy, Materialism, and Consumer Ethics: An Exploratory Study in Indonesia. Journal of Business Ethics, 94(2), 193-210.
• Lu, LC., Chang, H. H., Chang, A. (2015). Consumer Personality and Green Buying Intention: The Mediate Role of Consumer Ethical Beliefs, Journal of Business Ethics, 127(1), 205-209. doi: 10.1007/s10551-013-2024-4
• Lysonski, S., Durvasula, S. (2013). Consumer Decision Making Styles in Retailing: Evolution of Mindsets and Psychological Impacts, Journal of Consumer Marketing, 30(1), 75-87.
• Masuda, A., Ishii, H., Onzo, N. (2019). Effects on Consumer Attitudes of Appeal Information of Ethical Products, A Study on Socio-cultural Influences of Inclusive Business, 189, 1-33.
• Meydan, B. (2017). Etik Tüketicinin Kozmetik Ürünü Satın Alma Kararı: PROMETHEE Tekniği ile Bir Uygulama, Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(4), 233-259.
• Morrow, V., Richards, M. (1996). The Ethics of Social Research with Children: An Overview. Children and Society, 10(2), 90-105.
• Muncy, J. A., Vitell, S. J. (1992). Consumer Ethics: An Investigation of the Ethical Beliefs of the Final Consumer, Journal of Business Research, 24(4), 297-311.
• Owunwanne, D., Rustagı, N., dada, R. (2010). Students’ Perceptions of Cheating and Plagiarism in Higher Institutions, Journal of College Teaching and Learning, 7(11), 59-68.
• Oyman, M. (2004). Tüketici Etiği: Ülkelerarası Karşılaştırmalara ve Demografik Faktörlere Dayalı Bir Araştırma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 77-90.
• Özden, A. T. (2019). Pozitif Algının ve Tüketici Karar Verme Tarzlarının Y ve Z Kuşakları Açısından Karşılaştırılması, Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 5(1), 1-20. doi: 10.30855/gjeb.2019.5.1.001
• Özkoç, H. H., Gün Eroğlu, Ş., Kazancı, E. (2018). Taklit Ürün ve Tüketici Etiği: Üniversite Öğrencilerinin Açık Parfüm Kullanma Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 319-332.
• Rawwas, M. Y. A., Patzer, G. L., Klassen, M. L. (1995). Consumer Ethics in Cross-Cultural Settings Entrepreneurial Implications, European Journal of Marketing, 29(7), 62-78.
• Saray, M. T., Hazer, O. (2017). Etik Tüketici Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması; Geçerlilik ve Güvenilirliğine İlişkin Bir Çalışma: Hacettepe Üniversitesi Örneklemi, International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 2(4), 258-283.
• Schröder, M. J., McEachern, M. G. (2005). Fast Foods and Ethical Consumer Value: A Focus On Mcdonald's and KFC. British Food Journal, 107(4), 212-224.
• Shim, S. (1996). Adolescent Consumer Decision-Making Styles: The Consumer Socialization Perspective, Psychology & Marketing, 13(6), 547-569.
• Sproles E. K., Sproles, G. B. (1990). Consumer Decision- Making Styles As A Function of Individual Learning Styles, The Journal of Consumer Affeirs Summer, 24(1), 134-147. doi: 10.1111/j.1745-6606.1990.tb00262.x
• Sproles, G. B., Kendall, E. L. (1986). A Methodology For Profiling Consumers’ Decision Making Styles. The Journal of Consumer Affairs, 20(2), 267-279. doi: 10.1111/j.1745-6606.1986.tb00382.x
• Swaıdan, Z., Vitell, S., Rawwas, M. Y. A. (2003). Consumer Ethics: Determinants of Ethical Beliefs of African Americans, Journal of Business Ethics, 46(2), 175-186.
• Swaidan, Z., Vitell, S. J., Rose, G. M., Gilbert, F. W. (2006). Consumer Ethics: The Role of Acculturation in U.S. Immigrant Populations, Journal of Business Ethics, 64(1), 1-16.
• Torlak, Ö. (2009). Pazarlama Ahlakı (5. Baskı). İstanbul: Beta.
• Torlak, Ö., Tiltay, M. A. (2009). Materyalist Eğilim, Dini Değerler ve Tüketici Ahlakı Arasındaki İlişkiler. Ramazan Kurtoğlu ve Mehmet Kara (Ed.), 14. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiri Kitabı içinde (s. 61-77), Yozgat: Bozok Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Fakültesi Yayınları.
• Ünal, S., Erciş, A. (2007). Genç Pazarın Satın Alma Tarzlarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 321-336.
• Varinli, İ. (2000). Tüketici Etiği ve Üniversite Öğrencilerine Yönelik Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), 297-309.
• Vitell, S. J., Muncy, J. (2005). The Muncy–Vitell Consumer Ethics Scale: A Modification and Application, Journal of Business Ethics, 62(3), 267-275.
• Vitell, S. J., Muncy, J. (1992). Consumer Ethics: An Empirical Investigation of Factors Influencing Ethical Judgments of the Final Consumer, Journal of Business Ethics, 11(8), 585-597.
• Vitell, S.J., King, R.A., Howie, K., Toti, J. F., Albert, L., Hidalgo, E. R., Yacout, O. (2016). Spirituality, Moral Identity, and Consumer Ethics: A Multi-cultural Study, Journal of Business Ethics, 139(1), 147-160, doi: 10.1007/s10551-015-2626-0
• Yurtsever, G. (1998). The Ethical Beliefs of Turkish Consumers, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 135-146.