Eski Arap Hicvinin Özgün Bir Edebî Tür Olarak Doğuşu

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 4, 269 - 282, 23.12.2020

Esat Ayyıldız

https://doi.org/10.18037/ausbd.845803

Öz

Hiciv (hicâ’) sanatı, Arap edebiyatının ana edebî tarzlarından biridir. Bu türün içerisinde, kusurlar, yenilgiler, budalalıklar, zaaflar, noksanlıklar ve hatalar, tercihen kabilelerin, hiziplerin, ailelerin, bireylerin yahut bizzat toplumun kendisinin ıslah edilmesi amacıyla alaya alınmaktadır. Arapçadaki hicâ’ sözcüğü, muhtemelen İbranicedeki h-g-h kökü ile eşasıllıdır. Hicâ’'nın asli anlamı, “sessizce bir sedayı telaffuz etmek, mırıldanmak, büyülü sözler söylemek ve büyülemek” olabilir. Ayrıca bu sözcüğün “tefekkür” manası da bulunmaktadır. Arap hicvinin kökeni, muhtemelen büyücülüğe dayanmaktadır. Söz konusu büyücülük, herhangi bir kabilenin veya bireyin itibarını zedelemesi umulan bir tür sihirli efsun yahut kâhinlere has bir lanetlemedir. İslam öncesindeki bir Arap yergicisi, kabilesinin kâhinidir. Arap edebiyatının ilk yergisel şiirleri, şeytanlarla ya da cinlerle iletişim kurduğu varsayılan kişilerce, düşmanların yok edilmesi amacıyla terennüm edilmiştir. Hicivcinin muazzam itibarı, büyücü olarak üstlendiği rolden kaynaklanmaktadır. Çünkü onun birincil vazifesi, efsunlu beyitler nazmetmektir. Bu şiirsel tür, erken dönem Arapları tarafından, gerek müstakil ve kısa parçalar halinde gerekse çok temalı bir kasidenin tematik bir bölümü olarak geniş çapta işlenmiştir. Bu çalışmada eski Arap hicvinin doğuşu ve antik yergi gelenekleri ile ilişkisi incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Arap Edebiyatı, Klasik Arap Şiiri, Arap Hicvi, Büyücülük, Antik Mısır

Kaynakça

• el-A‘şâ, M. (t.y.). Dîvânu’l-A‘şâ el-Kebîr. M. Huseyn (haz.). el-Cemâmîz: Mektebetu’l-Adâb.
• Apak, A. (2015). İslam öncesi Arapların ulûhiyet anlayışında kâhinlerin yeri. M. M. Söylemez (ed.). Cahiliye Araplarının ulûhiyet anlayışı (53-77) içinde. Ankara: Ankara Okulu.
• Atto, S. (1990). Süryanice-Türkçe sözlük (2. Baskı). Hollanda: Simon Atto.
• Balcı, İ. (2009). Bedir savaşıyla ilgili mucizevi rivayetlerin Kur’ân, Hadis ve tarih verilerine göre kritiği. İSTEM, 13, 85-124. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/istem/issue/26540/279426
• Ball, C. J. (1913). Chinese and Sumerian. Londra: Oxford University Press.
• Bensew, J. L. (1862). Ozar haschoroschim, hebräisch-deutsches und deutsch-hebräisches Wörterbuch über das Alte Testament (4. Baskı, Cilt 1). Viyana: Verlag von J. Knöpflmacher und Söhne.
• Booth, M. (2014). The sacred history: How angels, mystics and higher intelligence made our world. New York: Atria Books.
• Bryces, T. (2014). Ancient Syria: A three thousand year history. Oxford: Oxford University Press. ed-Dârimî, Ebû M. A. b. A. (1421/2000). Musnedu’d-Dârimî (Cilt 1). H. S. U. ed-Dârânî (thk.). Riyad: Dâru’l-Muġnî li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘.
• Ḍayf, Ş. (t.y.). Târîḫu’l-edebi’l-‘Arabî; el-‘Aṣru’l-Câhilî (22. Baskı, Cilt 1). Kâhire: Dâru’l-Me‘ârif.
• ed-Dehhân, S. (t.y.). el-Hicâ’ (3. Baskı). Kâhire: Dâru’l-Me‘ârif.
• Farès, B. (1932). L'Honneur chez les Arabes avant l'Islam. Paris: Librairie d'Amérique et d'Orient Adrien Maisonneuve.
• Figueroa, M. R. (1975). Mercaderes, dioses y beduinos: El sistema de autoridad en Arabia preislámica. Meksika: Colegio de México.
• el-Fîrûzâbâdî, M. (2005). el-Ḳâmûsu’l-muḥîṭ (8. Baskı). Mektebu Taḥḳîḳi’t-Turâs̱ fî Muesseseti’r-Risâle (thk.). Beyrût: Muessesetu’r-Risâle.
• Friedmann, J. L. (2013). Music in biblical life: The roles of song in ancient Israel. Kuzey Carolina-Londra: McFarland & Company.
• van Gelder, G. J. H. (1989). The bad and the ugly: Attitudes towards invective poetry (hijāʼ) in classical Arabic literature. Leiden-New York-Kopenhag-Köln: E. J. Brill.
• Geyer, R. (1892). Gedichte und Fragmente des 'Aus ibn Ḥajar. Viyana: In Commission bei F. Tempsky.
• Goldziher, I. (1891). Die Ǵinnen der Dichter. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 45(4), 685-690. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/43362203
• Goldziher, I. (1896). Abhandlungen zur arabischen Philologie (Cilt 1). Leiden: E. J. Brill.
• Huart, C. (1903). A history of Arabic literature. New York: D. Appleton and Company.
• Huseyn, M. M. (t.y.). el-Hicâ’ ve’l-heccâ’ûn fî’l-Câhiliyye. el-Cemâmîz: Mektebetu’l-Âdâb.
• Ibn Qotaiba. (1947). Introduction au Livre de la Poésie et des Poètes. M. Gaudefroy-Demombynes (haz.), Paris: Les Belles Lettres.
• İbn ‘Abdi’l-Berr, Ebû Ö. (1412/1992). el-İstî‘âb fî ma‘rifeti’l-Aṣḥâb (Cilt 3). A. M. el-Becâvî (thk.). Beyrut: Dâru’l-Cîl.
• İbn ‘Âşûr, M. eṭ-Ṭ. (1984). Tefsîru’t-taḥrîr ve’t-tenvîr (Cilt 9). Tunus: Dâru’t-Tûnisiyye li’n-Neşr.
• İbn Hişâm (1375/1955). es-Sîretu’n-Nebevîyye (2. Baskı, Cilt 2). M. es-Saḳḳâ, İ. el-Ebyârî, ‘A. eş-Şelebî (haz.). Mısır: Mustafa el-Bâbî el-Ḥalebî ve Evlâduhu.
• İbn Manẓûr, Ebû’l-F. (t.y.). Lisânu’l-‘Arab (Cilt 15). Beyrut: Dâr Ṣâdır.
• İbnu’l-Es̱îr, Ebû’l-Ḥ. (1407/1987). el-Kâmil fî’t-târîḫ (Cilt 1). Ebû’l-F. ‘A. el-Ḳâḍî (thk.). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• İbn Zâkûr, Ebû ‘Abdi’l-lah Muhammed b. Kasım el-Fâsî (2013). ‘Unvânu’n-Nefâse fî Şerḥi’l-Ḥamâse (Cilt 1). M. Cemâlî (thk.). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• Jacob, G. (1897). Altarabisches Beduinenleben: Nach den Quellen geschildert. Berlin: Mayer & Müller.
• el-Ḳayrevânî, İbn R. (1401/1981). el-‘Umde: Fî meḥâsini’ş-şi‘r ve âdâbihi ve naḳdihi (5. Baskı, Cilt 1). M. M. Abdülhamid (haz.). Beyrut: Dâru’l-Cîl.
• König, E. (1910). Hebräisches und aramäisches Wörterbuch zum Alten Testament. Leipzig: Dieterich'sche Verlagsbuchhandlung.
• Kramer, S. N. (1949). Schooldays: A Sumerian composition relating to the education of a scribe. Journal of the American Oriental Society, 69(4), 199-215. doi: 10.2307/596246
• Kramer, S. N. (2002). Tarih Sümer’de başlar (2. Baskı). H. Koyukan (çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Kur’an-ı Kerim (2018). (5. Baskı). İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Mevsû‘atu’ş-Şurûḳ (1994). (Cilt 1). Kâhire: Dâru’ş-Şurûḳ.
• Montgomery, J. E. (1986). Dichotomy in jâhilî poetry. Journal of Arabic Literature, 17, 1-20. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/4183129
• Nork, Fr. (1842). Vollständiges Hebräisch-chaldäish-rabbinisches Wörterbuch über das Alte Testament. Grimma: Verlags-Comptoirs.
• Pellat, C. (1986). Hidjâ’. The encyclopaedia of Islam (Cilt 3). Leiden: E. J. Brill.
• er-Râzî, M. (1401/1981). Tefsîru'l-Faẖri’r-Râzî (Cilt 2). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Rollston, C. A. (2001). Ben Sira 38:24-39:11 and the "Egyptian satire of the trades": A reconsideration. Journal of Biblical Literature, 120(1), 131-139. doi:10.2307/3268597
• Russell, B. & Russell, D. (1959). The Prospects of Industrial Civilization (2. Baskı). Londra-New York: Routledge.
• Simpson, W. K. (2003). The literature of ancient Egypt: An anthology of stories, instructions, and poetry (3. Baskı). R. K. Ritner, W. K. Simpson vd. (çev.). New Haven-Londra: Yale University Press.
• Smith, R. P. (1998). A compendious Syriac dictionary. J. P. Smith (ed.). Indiana: Eisenbrauns.
• Stordalen, T. (2013). Ancient Hebrew meditative recitation. H. Eifring (ed.). Meditation in Judaism, Christianity and Islam: Cultural histories (17-32) içinde. Londra-Yeni Delhi: Bloomsbury.
• Şemseddin, İ. (1423/2002). Ḳıṣaṣu’l-‘Arab: Mevsû‘a turâsiyye câmi‘a (Cilt 4). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• The Holy Bible: King James version. (2011). ABD: Hendrickson Publishers.
• et-Tuncî, M. (1419/1999). el-Mu‘cemu’l-mufaṣṣal fî’l-edeb (2. Baskı, Cilt 2). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• van Vloten, G. (1893). Dämonen, Geister und Zauber bei den alten Arabern. Mittheilungen aus Djâhitz' Kitâb al-haiwân. Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes, 7, 169-187. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/23860807
• Wehr, H. (1985). Arabisches Wörterbuch für die Schriftsprache der Gegenwart (5. Baskı), Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Willmet, I. (1784). Lexicon Linguae Arabicae: In Coranum, Haririum et Vitam Timuri. Rotterodami: C. R. Hake.
• Wilson, J. A. (1992). Ancient Near Eastern texts: Relating to the Old Testament (5. Baskı). J. B. Pritchard (ed.). Princeton-New Jersey: Princeton University Press.
• Yakup b. İshak, Ebû ‘A. (1419/1998). Musnedu Ebî ‘Avâne (Cilt 5). E. b. ‘Â. ed-Dimaşḳî (thk.). Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife.
• Zuheyr b. Ebî Sulmâ (1426/2005). Şerḥu Dîvâni Zuheyr b. Ebî Sulmâ (2. Baskı). Ḥ. Ṭammâs (haz.). Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife.