Almanya ve Türkiye’de Karşılaştırmalı Olarak Bakım Hizmetleri: Türkiye’de Bakım Sigortası Kurulmasına Yönelik Bir Öneri

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 4, 283 - 310, 23.12.2020

Fatma Kocabaş Emre Kol

https://doi.org/10.18037/ausbd.845822

Cited By: 4

Öz

Nüfusun yaşlanması, bütün ülkeler açısından önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaşlı nüfusun oranı, doğum oranlarındaki azalma ve ortalama yaşam süresinin uzamasına bağlı olarak giderek artmaktadır. Türkiye için de, diğer tüm ülkelerde olduğu gibi nüfusun yaş yapısı ile ilgili yapı/durum önemlidir. Günümüzde ülkemizde de yaşlı nüfus giderek artmaktadır. Dolayısıyla yaşlanmaya bağlı olarak bakıma muhtaç olan kişi sayısı gelecek yıllarda artış gösterecek ve buna bağlı olarak yaşlandığında kendine bakamayacak yaşlılar için yapılacak sağlık ve sosyal güvenlik harcamaları ile bakım hizmetlerine duyulan ihtiyaç giderek artacaktır. Yaşlılar ve engelliler başta olmak üzere bakıma muhtaç kişilerin ihtiyaç duyduğu bakım hizmeti, insan sağlığı ve ülke ekonomileri açısından hayati bir önem taşımaktadır. Ayrıca bakım hizmetinin ekonomik maliyetlerinin yanında bu hizmeti yerine getirecek nitelikli insan gücünün de varlığı gerekmektedir. Bakıma muhtaç kişiler, gereksinimlerini karşılayacak nitelikli insan kaynağının olmayışı, gelir yetersizliği ve yoksulluk nedeniyle ihtiyaçları olan bakım hizmetlerine erişememektedirler. Bu bağlamda bakım sigortasına duyulan ihtiyaç giderek artmaktadır. Bakıma muhtaçlık da bir sosyal risk olması nedeniyle bu riske karşı da sosyal güvencenin sağlanması gerekmektedir. Ülkemizde sosyal güvenlik hukuku alanında şu an yürürlükte olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında düzenlenen sigorta kollarına baktığımızda bakım sigortasının bulunmadığı görülmektedir. Bu çalışmada, konu ile ilgili literatür ve Almanya uygulaması dikkate alınarak bakım sigortası kurulmasının ülkemiz bakımından önemi ve gerekliliği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bakıma Muhtaçlık, Bakım Sigortası, Bakım Hizmetleri, Yaşlılık, Yaşlı Nüfus

Kaynakça

• Ağören, V. (2009). Bakım sigortası ve Türkiye uygulaması. Ankara: Sosyal Güvenlik Kurumu.
• Ağören, V. (2017). Bakım sigortası ve Türkiye için model önerisi. Sosyal Güvence Dergisi, 12 (6), 1-26. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosyalguvence/issue/31548/345758
• Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2020). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni 2020-Ocak, 1-116 https://ailevecalisma.gov.tr/media/37313/istatistik-bulteni-ocak-2020-1.pdf (09.09.2020).
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2020). Evde Bakım Ücretini 1.544 TL’ye Yükselttik https://www.ailevecalisma.gov.tr/tr-tr/haberler/bakan-selcuk-evde-bakim-ucretini-1-544-tl-ye-yukselttik/ (13.09.2020).
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2013). Bakım hizmetleri stratejisi ve eylem planı (2011-2013) kapsamında; sosyal güvenlik sisteminde; bakım güvence modeli ve bakım sigortası oluşturulması çalışmaları taslak raporu. Ankara. Erişim adresi: https://ailevecalisma.gov.tr/media/33773/bakim-hizmetleri-stratejisi-ve-eylem-plani-2011-2013.doc
• Ayhan, B. (2014). Uzun süreli bakım sistemleri ve finansman yöntemleri: Türkiye açısından değerlendirme (Uzmanlık alan tezi). Engelli ve yaşlı hizmetleri genel müdürlüğü, Ankara.
• Balcı-Gökçeoğlu, Ş. (2017). Sosyal güvenlik hakkı açısından yaşlı bakımı. İstanbul: On İki Levha.
• Bundesministerium fur Gesundheit, (2020). https://www.bundesgesundheitsministerium.de/fileadmin/Dateien/3_Downloads/Statistiken/Pflegeversicherung/Zahlen_und_Fakten/Zahlen_und_Fakten_der_SPV_Juli_2020_bf.pdf (06.09.2020).
• Bundesministreium für Gesundheith, 2020 http://www.sozialpolitik-aktuell.de/tl_files/sozialpolitik-aktuell/_Politikfelder/Gesundheitswesen/Datensammlung/PDF-Dateien/abbVI41a.pdf (06.09.2020).
• Caniklioğlu, N. ve Ünal, C. (2011). Karşılaştırmalı hukuk ışığında Türk hukukunda bakım sigortasının kurulmasının gerekliliği. S. Başterzi (Ed.), Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, III, içinde (s. 2267-2297). İstanbul: Beta.
• Cengiz, İ. (2018). Türk sosyal güvenlik sistemi içerisinde yaşlılara yönelik sosyal yardım ve sosyal hizmetler. Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 23-58. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/589721
• Çağlar, T. (2015). Türkiye ve Almanya’da karşılaştırmalı yaşlı bakım model ve uygulamaları. (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe üniversitesi / sosyal bilimler enstitüsü, Ankara.
• Çöl, M. ve Güneş, G. (2020). Covid-19 salgınına genel bir bakış. O. Memikoğlu ve V. Genç (Ed.), Covid-19 içinde (s. 127-138). Ankara: Ankara Tıp Fakültesi.
• Danış, Z. ve Genç, Y. (2011). Kurumsal bakım elemanlarının genel özellikleri ve yaşadıkları sorunlar. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 170-183. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/yalovasosbil/issue/21786/615349.
• Danış, Z. ve Solak, Y. (2014). Evde bakım hizmetlerinin organizasyonu: Hollanda örneği. The Journal Social Science Studies, 24, 57-71. Erişim adresi: https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/79201/makaleler/24/1/arastirmax-evde-bakim-hizmetlerinin-organizasyonu-hollanda-ornegi.pdf (08.02.2019).
• Demographic of Germany (2019). https://www.worldometers.info/world-population/germany-population/#:~:text=The%20current%20population%20of%20Germany,of%20the%20total%20world%20population (07.09.2020).
• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2020). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni 2020 – Ocak. https://ailevecalisma.gov.tr/media/37313/istatistik-bulteni-ocak-2020-1.pdf (13.02.2019).
• European Commission (2017). Peer review on Germany’s latest reforms of the long-term care system, Germany. Erişim adresi: https://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=89&newsId=9008 (05.07.2019).
• Geraedts, M.; Heller, G. V. ve Harrington, C. A. (2000). Germany’s long-term-care insurance: Putting a social insurance model into practice. The Milbank Quarterly, 78 (3), 375-401. Erişim adresi: https://www.milbank.org/quarterly/articles/germanys-long-term-care-insurance-putting-a-social-insurance-model-into-practice/ (10.03.2019).
• Hekimler, A. (2015). Federal Almanya’da sosyal bakım sigortasının temel esasları, Çalışma ve Toplum, 44 (1), 45-76. Erişim adresi: https://www.calismatoplum.org/makale/federal-almanyada-sosyal-bakim-sigortasinin-temel-esaslari--turkiye-icin-gozlemler
• Hekimler, A. (2017). Yaşlılara yönelik bir sosyal politika aracı olarak bakım sigortası: Federal Almanya örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (2), 235-243. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/aeusbed/issue/33268/321912
• Metin, M. (2014). Almanya Federal Cumhuriyeti’ndeki zorunlu bakım sigortası ve Türkiye’deki uygulanabilirliği. (Uzmanlık tezi). Dış ilişkiler ve yurtdışı işçi hizmetleri genel müdürlüğü, Ankara.
• Oğlak, S. (2007). Uzun süreli evde bakım hizmetleri ve bakım sigortası, Turkish Journal of Geriatrics, 10 (2), 100-108. Erişim adresi: http://geriatri.dergisi.org/uploads/pdf/pdf_TJG_357.pdf
• Oğlak, S. (2008). Evde bakım hizmetleri ve bakım sigortası (Ülke örnekleri ve Türkiye). (2.Baskı). İskenderun: İskenderun Belediyesi Kültür Yayınları.
• Oğlak, S. (2011). Türkiye’de yaşlı bireylerin bakım gereksinimlerine yönelik yaşadığı ortamda sunulacak bakım modelleri. İş-Güç, 13 (4), 115-130. Erişim adresi: http://www.isguc.org/?p=article&id=468&cilt=13&sayi=4&yil=2011
• Oğlak, S. (2014). Türkiye’de yaşlının uzun süreli bakımında bakım politikaları. N. Korkmaz, S. Yazıcı (Ed.), Küreselleşme ve Yaşlılık içinde (s. 215-234), Ankara: Ütopya.
• Ökem, G. Z. ve Can, M. (2014). Avrupa birliği ülkelerinde yaşlılara yönelik uzun süreli bakım sistemleri ve uygulamaları. Ankara: Nobel.
• Özgüler-Canbey, V. ( 2006). Yeni bir sosyal dışlanma biçimi olarak sayısal uçurum AB üyesi ülkelerde “e-içerme politikaları”. Eskişehir: Nisan.
• Özgüler-Canbey, V. (2016). Yeni teknolojiler ve Türkiye’de bilişim teknolojileri uygulamaları. V. Canbey Özgüler (Ed.), Yeni Teknolojiler ve Çalışma Hayatı içinde (s. 199-226). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Özmete, E. ve Hussein, S. (2017). Türkiye’de yaşlı bakım hizmetleri raporu: Avrupa’dan en iyi uygulama örnekleri ve Türkiye için bir model tasarımı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal İçerme Politikaları Alanında Kurumsal Kapasitenin Artırılması Projesi. Ankara: TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Erişim adresi: https://ailevecalisma.gov.tr/media/9334/tuerkiye-de-ya%C5%9Fl%C4%B1-bak%C4%B1m-hizmetleri-avrupa-dan-en-iyi-uygulama-oernekleri-ve-tuerkiye-i%C3%A7in-bir-model-tasar%C4%B1m%C4%B1-proje-kitab%C4%B1.pdf (10.08.2020).
• Pflege¬tagegeld¬versicherung. (t.y.). https://www.pflegeversicherung-infoportal.de/pflegeversicherung.html (09.09.2020).
• Ranci, C. ve Pavolini, E. (2015). Not all that glitters is Gold: Long-term care reforms in the last two cecades in Europe. Journal of Social Policy, 25 (3), 270-285. Erişim adresi: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0958928715588704
• Sağlam, N. (2020). Yaşlı Bakım Sigortası Sistemi Pandemi Döneminde Yaşlılara ve Ekonomiye Büyük Katkı Sağlayacak. https://www.yasliyimhakliyim.com/yasli-bakim-sigortasi-sistemi-pandemi-doneminde-yaslilara-ve-ekonomiye-en-buyuk-katkiyi-saglayacak/ (05.09.2020).
• Şuözer, N. (2016, 1 Aralık). Almanya’da Bakım Sigortasında Çok Şey Değişecek. Artı 49. Erişim adresi: https://www.arti49.com/almanyada-bakim-sigortasinda-cok-sey-degisecek-630434h.htm, (08.02.2019).
• Taşçı, F. (2010). Yaşlılara yönelik sosyal politikalar: İsveç, Almanya, İngiltere ve İtalya örneği. Çalışma ve Toplum, 24 (1), 175-202. Erişim adresi: https://www.calismatoplum.org/makale/yaslilara-yonelik-sosyal-politikalar-isvec-almanya-ingiltere-ve-italya-ornekleri
• Türkiye Eczacılar Birliği (2020). Coronavirüs Hakkında Bilinmesi Gerekenler, Erişim adresi: https://www.teb.org.tr/uploads/brosur/corona.pdf, (05.09.2020).
• Türkiye İstatistik Kurumu (2018a). İstatistiklerle Gençler, 2017, Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, Sayı: 27598. Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do;jsessionid=pQvgh21RvF67LZxF9dmg10FHVnh0k7N5JGGJz39GQxtGCLqqbp2W!-453073999?id=27598, (22.03.2018).
• Türkiye İstatistik Kurumu (2018b). İstatistiklerle Yaşlılar, 2017, Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, Sayı: 27595. Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27595, (22.03.2018).
• Türkiye İstatistik Kurumu (2020a). İstatistiklerle Yaşlılar, 2019, Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, Sayı: 33712. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2019-33712#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=Ya%C5%9Fl%C4%B1%20n%C3%BCfus%20olarak%20kabul%20edilen,9%2C1'e%20y%C3%BCkseldi.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2020b). İstatistiklerle Gençlik, 2019, Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, Sayı: 33731. Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33731, (07.09.2020).
• United Nations. (2017). World Population Prospects. Erişim adresi: https://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/WPP2017_KeyFindings.pdf (13.09.2020).
• United Nations. (2019). Ageing, https://www.un.org/en/sections/issues-depth/ageing/ (08.09.2020).
• Uyanık, Y. ve Başyiğit R. (2018). Demografik yapı içinde yaşlı nüfusun görünümü ve aktif yaşlanma yaklaşımı perspektifinde politika örnekleri. İş ve Hayat, 4 (8), 273-310. Erişim adresi: http://www.sekeris.org.tr/dergi/multimedia/dergi/113_demografik_yapi_icinde_yasli_nufusun_gorunumu_ve_aktif_yaslanma_yaklasimi_perspektifinde_politika_ornekleri.pdf
• Üstün, Ç. ve Özçiftçi, S. (2020). Covid-19 Pandemisinin sosyal yaşam ve etik düzlem üzerine etkileri: Bir değerlendirme Çalışması, Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25 (1), 142-153. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/anadoluklin/issue/53241/721864
• World Health Organization (2008). Home care in Europe, R. Tarricone ve A. D. Tsouros, (Ed.), Milan, Italy. Erişim adresi: https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/96467/E91884.pdf (04.09.2020).
• Yakınların Bakımı. (2020). https://www.muenchen.info/soz/pdf/LHM_Pflege_angehoeriger_tuerkisch.pdf (08.09.2020).
• Yıldırım, Ş. ve Şahin, F. (2015). Yaşlılık ve sosyal hizmet. H. Ceylan (Ed.), Modern Hayat ve Yaşlılık içinde (s. 55-96). Ankara: Nobel.
• https://www.ailevecalisma.gov.tr/tr-tr/haberler/bakan-selcuk-evde-bakim-ucretini-1-544-tl-ye-yukselttik/ (13.09.2020)
• https://www.sabah.com.tr/yasam/2020/10/15/evde-bakim-maasi-yatti-mi-hangi-illerde-yatirildi-14-ekim-evde-bakim-maasi-yatan-iller-sorgulama-ekrani?paging=2 (15.10.2020).