Yazı ve Yazılı İletişim: Yazı Temalı Atasözleri ve Deyimlere İlişkin Bir İçerik Analizi

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 1, 119 - 144, 24.03.2021

Emet Gürel Aslı Ceren Alaçam Akşit

https://doi.org/10.18037/ausbd.902580

Öz

Yazı, insanoğlunun en önemli teknolojik buluşlarındandır ve uygarlık tarihinin dönüm noktalarından biri olarak değerlendirilmektedir. Sözlü kültürden yazıya geçiş, toplumsal yapının değişmesini beraberinde getirmiş ve tekstüalite devrini başlatmıştır. Bu çalışmanın amacı, insani bir üretim olmasının yanı sıra bir iletişim edimi ve becerisi olan yazıyı mercek altına alarak, Türkçede yer alan atasözleri ile deyimler üzerinden analiz etmektir. Çalışmanın kavramsal çerçevesi; yazının doğuşu ve gelişimi, Türkçede yazı ve yazma eylemi, yazının işlevleri ve yazılı iletişim konularını içermektedir. Nitel yöntemle tasarlanan araştırma kapsamında, Türk Dil Kurumu -TDK- tarafından hazırlanmış olan Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nde yer alan yazı temalı atasözü ve deyimler tespit edilmiş ve içerik analizi gerçekleştirilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgulara ilişkin detaylar, çalışmanın sonuç kısmına yansıtılmış ve Türk toplumunun yazı ile ilişkisine yönelik çıkarımlar yapılmıştır. Çalışma, gelecek araştırmalara yönelik öneriler ile sonlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yazı, Yazılı İletişim, İçerik Analizi, Atasözü, Deyim

Kaynakça

• Akturan, U. ve Baş, T. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Nvivo ile nitel veri analizi, örnekleme, analiz, yorum. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Altaylı, S. (2010). Atasözü ve deyimler arasındaki farklar. Karadeniz Araştırmaları, 25, 125-134. Erişim adresi: http://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423906787.pdf
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı. Adapazarı: Sakarya Yayıncılık.
• Barthes, R. (2006). Yazı üzerine çeşitlemeler-metnin hazzı. (Çev. Ş. Demirkol). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bayrakdar, S. (2018). Toplumsal cinsiyet rolleri üzerinden sembolik şiddet: Türk atasözleri ve deyimlerinde annelik-babalık cinsiyet rollerinin kültür kodlarına dayalı bir inceleme. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri, 4(5), 178-194. doi: 10.26677/TR1010.2019.85
• Bekiroğlu, O. (2014). Türkçe atasözlerinde iletişim olgusunun izleri ve sosyo-kültürel çıkarımları. Millî Folklor, (103), 80-97. Erişim adresi: https://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=103&Sayfa=77
• Bilgin, N. (2006). İçerik analizi: teknikler, örnekler alıştırmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Chandler, D. ve Munday, R. (2018). Medya ve iletişim sözlüğü. (B. Taşdemir, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Coulmas, F. (1989). The writing systems of the world. Oxford: Basil Blackwell.
• Çotuksöken, Y. (2013). Uygulamalı Türkçe yazılı ve sözlü anlatım. İstanbul: Papatya Yayınları.
• Donoughue, C. (2007). Yazının öyküsü (S. Atılhan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Dursunoğlu, H. (2006). Türkiye Türkçesinde konuşma dili ile yazı dili arasındaki ilişki. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (30), 1-21. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/32971
• Erdoğan, G. (2015). Türk atasözleri ve deyimlerinde müzik kültürümüz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 174-182. doi: 10.17719/jisr.20153813633
• Erdoğan, İ. (1999). Eski çağlar ve ilk imparatorluklardaki egemen iletişim biçimleri üzerine bir değerlendirme. Kültür ve İletişim, 2 (2), 15-47. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/266392753_Eski_Caglar_ve_Ilk_Imparatorluklardaki_Egemen_Iletisim_Bicimleri_Uzerine_Bir_Degerlendirme
• Esen, S.& Yılmaz, E. (2011). Türk atasözleri ve deyimlerinde girişimcilik olgusu (sosyo-ekonomik açıdan bir bakış). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 249-258. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/55715
• Faulmann, C. (2015). Yazı kitabı (I. Arda, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Gürel, E. (2018). Etkili yazma ilkeleri. N. Başok, (Ed.), Halkla İlişkiler Yazarlığı içinde (1-25). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Gürel, E. (2019). Yazı ve grafik tasarım. M. K. Dinçer, (Ed.), Halkla İlişkilerde Uygulama Teknikleri içinde (1-27). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Gürel, E. ve Alaçam-Akşit, A. C. (2018). Türkçede bulunan okuma ile ilgili atasözleri ve deyimler: bir içerik analizi. G. Taşkıran, E. Geçgin (Ed.) Gender & Cultural Studies (s. 87-100) içinde. Londra: IJOPEC Publication.
• Gürel, E. ve Tat, M. (2012). Bir iletişim edimi olarak dinleme ve Türkçede bulunan dinleme temalı atasözleri ile deyimler üzerine bir içerik analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(23), 276-297. Erişim adresi: https: //www.sosyalarastirmalar.com/ cilt5/cilt5sayi23_pdf/gurel_emet.pdf
• Gürel, E.ve Nazlı, A. (2019). Türkçede yönetim olgusu: atasözleri ve deyimler üzerine bir içerik analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(62), 1333-1342. doi: 10.17719/jisr.2019.3142
• Gürel, E.ve Özşenler, S. D. (2020). Dedikodu olgusu: atasözleri ve deyimler üzerine bir içerik analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 975-992. doi: 10.46928/iticusbe.767958
• Gürel, E.ve Tat, M. (2019). Türkçede beden olgusu: atasözleri ve deyimler üzerine bir içerik analizi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (32), 235-256. doi: 10.31123/akil.620824
• Güvenç, B. (2013). Kültürün ABC’si. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Johanson, L. (2002). Türk yazı dillerinin ve yazı sistemlerinin geçerliliğine dair. Türkbilig, (4), 71-79. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/45321/566579
• Kalaycı Kırlıoğlu, H. İ., Akarçay, D.ve Kırlıoğlu, M. (2016). Atasözleri ve deyimlerde kadına yönelik şiddetin izleri: niteliksel bir çalışma. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 100-122. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tusbd/issue/39952/474772
• Kantemir, E. (1995). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Engin Yayınevi.
• Kaplan, M. (1983). Kültür ve dil. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Karakuş Umar, E . (2019). Türk atasözleri ve deyimlerinde kadın. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), Proceedings ICES-2019, 109-121. doi: 10.21733/ibad.581418
• Kaya, A. (Ed.) (2010), Kişilerarası ilişkiler ve etkili iletişim. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Okray, Z. (2015). Türk atasözleri ve deyimlerinde kadın imgesi. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 93-102. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/euljss/issue/6287/84358
• Ong, W. (2012). Sözlü ve yazılı kültür. İstanbul: Metis Yayıncılık
• Özbay, M. (2005). Bilim ve kültür aktarıcısı olarak yazı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 1(2), 67-74.
• Özdemir, E. (2007). Yazınsal türler (6. Baskı). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Özkan, M. (2014). Türkçenin Anadolu’da yazı dili olarak gelişmesi. Türkiyat Mecmuası, 24(2), 53-73. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkiyat/issue/16672/329865
• Sarıtaş, S. (2012). Türk kültüründe yüzle ilgili deyim ve atasözleri üzerine bir çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 175-181.
• Şirin, H. (2004). Türkçede Yaz- ‘yazı yazmak’ fiili üzerine. Türk Dili, LXXXVII(634), 563-571. Erişim adresi: http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/75
• Tan, E. T. (2003). Fonetik alfabenin bulunuşundan matbaanın icadına kadar olan süreçte elyazısı (cursıves) gelişimi ve çağdaş tipografiye katkıları. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (8), 305-313. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunikkefd/issue/2767/36978
• Tanrıkulu, T. (2011). Türk atasözlerinde gerçeklik terapisi. Millî Folklor, (90), 54-60. Erişim adresi: https://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=90&Sayfa=83
• Türk Dil Kurumu (2019). Atasözleri ve deyimler sözlüğü. Erişim adresi: http://www.tdk.gov.tr
• Türk Dil Kurumu (2019). Büyük Türkçe Sözlük. Erişim adresi: http://www.tdk.gov.tr
• Uçan, H. (2012). Yazı’nın niteliği ve yazı mekânlarinin işlevi. Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 35-52. Erişim adresi: http://web.a.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=59f3fd56-5125-4af9-8543-b098614d04ab%40sessionmgr4008
• User, H. Ş. (2006). Başlangıcından günümüze Türk yazı sistemleri. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• Yıldız, A. (2007). Geçmişten günümüze okuryazarlık araştırmaları. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 5(18), 44-61. Erişim adresi: https://www.academia.edu/ 9010952/Geçmişten_Günümüze_Okuryazarlık_Araştırmaları
• Yurtbaşı, M. (2012). Sınıflandırılmış atasözleri sözlüğü. İstanbul: Excellence Publishing.