Türkiye’de Paranın Depolitizasyonu, Merkez Bankası Bağımsızlığı ve Siyasal Partilerin Dönüşümü

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 4, 931 - 952, 21.12.2021

Ragıp Yılmaz Oytun Meçik

https://doi.org/10.18037/ausbd.1039469

Öz

Neoliberalizm, para politikasının siyasetten bağımsız, teknokrasinin ilkeleri etrafında uzmanlık ve bilimselliğin öne çıktığı bağımsız merkez bankaları tarafından gerçekleştirilmesini desteklemektedir. Bu çalışma merkez bankası bağımsızlığını, neoliberal düşünce ve teknokrasiye uyum bağlamında Türkiye’deki siyasal partilerin desteği açısından incelemektedir. Neoliberal düşüncenin Türkiye’de tam anlamıyla yerleştiği 2001 yılındaki Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı öncesi ve sonrasında, siyasal partilerin merkez bankası bağımsızlığı konusunda tercihlerini belirlemek amacıyla 1999 ve 2002 yıllarında siyasal partilerin ilan ettikleri seçim beyannameleri analiz materyali olarak seçilmiştir. Seçim beyannamelerinde yer alan merkez bankası bağımsızlığına ilişkin ifadeler eleştirel söylem analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Bulgular, farklı ideolojilere sahip ve siyasetin farklı kanadında bulunan partilerin enflasyonu düşürmek, kamu açıklarını azaltmak ve siyasetin müdahalesini engellemek amaçlarıyla para politikasında bağımsız merkez bankasını desteklediğini ve seçmenlerine ilan ettiğini göstermektedir. Sonuç olarak, siyasal partiler neoliberal düşünceye uyum sağlamışlar ve merkez bankası bağımsızlığını kendi ideolojilerine ve seçmenlerin tercihlerine uygun olmasa da desteklemişlerdir. Her bir siyasi parti ekonomide kendi ideolojisini terk etmiş ve her biri neoliberal bir siyasal organa dönüşmüştür. Para politikası da teknokrasinin egemenliğinde bilimsellik ve uzmanlık ilkeleri bağlamında toplumsal sorunlar karşısında nötr bir kimliğe kavuşmuştur.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm, Teknokrasi, Merkez Bankası Bağımsızlığı, Eleştirel Söylem Analizi

Kaynakça

• Agoba, A. M., Abor, J., Osei, K. A. ve Sa-Aadu, J. (2017). Central bank independence and inflation in Africa: The role of financial systems and institutional quality. Central Bank Review, 17(4), 131-146. doi: 10.1016/j.cbrev.2017.11.001
• Ak Parti (2021). Hakkında. Erişim adresi: https://www.akparti.org.tr
• Alesina, A. (1988). Macroeconomics and politics. S. Fischer içinde, NBER macroeconomics annual vol. 3 (s. 13-62). MIT Press.
• Alesina, A. F. ve Stella, A. (2010, April). The politics of monetary policy. NBER Working Paper Series (No: 15856).
• Alesina, A. ve Gatti, R. (1995). Independent central banks: Low inflation at no cost? American Economic Review, 85(2), 196-200. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/2117918.
• Alesina, A. ve Tabellini, G. (2008). Bureaucrats and politicians? Part II: Multiple policy tasks. Journal of Public Economics, 92, 426-447. doi:10.1016/j.jpubeco.2007.06.004
• Amable, B. (2011). Moral and politics in the ideology of neoliberalism. Socio-Economic Review, 9(1), 3-30. doi:10.1093/ser/mwq015
• ANAP (2021). Hakkında. Erişim adresi: https://anavatan.org.tr
• Arrighi, G. (1990). The three hegemonies of capitalism. Review (Fernand Braudel Center), 13(3), 365-408. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/40241160.
• Bagheri, F. M. ve Habibi, N. (1998). Political institutions and central bank independence: A cross-country analysis. Public Choice, 96(1/2), 187-204. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/30024383.
• Barro, R. J. ve Gordon, D. B. (1983a). Rules, discretion and reputation in a model of monetary policy. Journal of Monetary Economics, 12(1), 101-121. doi: 10.1016/0304-3932(83)90051-X
• Barro, R. J. ve Gordon, D. B. (1983b). A positive theory of monetary policy in a natural rate model. The Journal of Political Economy, 91(4), 589-610. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/1831069.
• Bayramoğlu, S. (2010). Yönetişim zihniyeti Türkiye'de üst kurullar ve siyasal iktidarın dönüşümü. İstanbul, Türkiye: İletişim Yayınları.
• Bernhard, W. ve Leblang, D. (2002). Political parties and monetary commitments. International Organization, 56(4), 803-830. doi: 10.1162/002081802760403784
• Bernhard, W., Broz, J. L. ve Clark, W. R. (2002). The political economy of monetary institutions. International Organization, 56(4), 693-723. doi: 10.1162/002081802760403748
• Bertsou, E. ve Caramani, D. (2020). People haven't had enough of experts: Technocratic attitudes among citizens in nine European democracies. American Journal of Political Science, 1-19. doi: 10.1111/ajps.12554
• Berument, H. ve Neyaptı, B. (1999). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ne kadar bağımsız? İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 14(165), 11-17. doi: 10.3848/iif.1999.165.5480
• Bickerton, C. ve Accetti, C. I. (2017). Populism and technocracy: Opposites or complements? Critical Review of International Social and Political Philosophy, 20(2), 186-206. doi: 10.1080/13698230.2014.995504
• Bodea, C. ve Higashijima, M. (2017). Central bank independence and fiscal policy: Can the central bank restrain deficit sprending? British Journal of Political Science, 47(1), 47-70. doi: 10.1017/S0007123415000058.
• Boyer, R. (2013). The present crisis: A trump for a renewed political economy. Review of Political Eonomy, 25(1), 1-38. doi: 10.1080/09538259.2013.736262.
• Brumm, H. J. (2011). Inflation and central bank independence: Two-way causality. Economic Letters, 111, 220-222. doi: 10.1016/j.econlet.2011.02.005.
• Caramani, D. (2017). The populist and technocratic forms of political representation and their critique to party government. Annual Political Science Review, 111(1), 54-67. doi: 10.1017/S0003055416000538.
• Centeno, M. A. (1993). The new leviathan: The dynamics and limits of technocracy. Theory and Society, 22(3), 307-335. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/657736.
• Centeno, M. A. ve Cohen, J. N. (2010). Global capitalism: A sociological perspective. MA: Polity Press.
• Centeno, M. A. ve Cohen, J. N. (2012). The arc of neoliberalism. Annual Review of Sociology, 38, 317-340. doi: 10.1146/annurev-soc-081309-150235.
• Cerny, P. G. (1997). Paradoxes of the competition state: The dynamics of political globalization. Government and Opposition, 32(2), 251-274. doi: 10.1111/j.1477-7053.1997.tb00161.x.
• Chiapello, E. ve Fairclough, N. (2002). Understanding the new management ideology: A transdisciplinary contribution from critical discourse analysis and new sociology of capitalism. Discourse and Society, 13(2), 185-208. doi: 10.1177/0957926502013002406.
• CHP (2021). CHP Tarihi. Erişim adresi: https://www.chp.org.tr/haberler/chp-tarihi
• Christensen, J. veMandelkern, R. (2021). The technocratic tendencies of economists in government bureaucracy. Governance, 1-25. doi: 10.1111/gove.12578.
• Chwieroth, J. (2007). Neoliberal economists and capital account liberalization in emerging markets. International Organization, 61(2), 443-463. doi: 10.1017/S0020818307070154.
• Cohen, B. J. (1977). Organizing the world's money the political economy of international monetary relations. London, UK: The MacMillan Press Ltd.
• Crowe, C. (2008). Goal independent central banks: Why politicians decide to delegate. European Journal of Political Economy, 24(4), 748-762. doi: 10.1016/j.ejpoleco.2008.05.002.
• Crowe, C. ve Meade, E. E. (2007). The evolution of central bank governance around the world. Journal of Economic Perspectives, 21(4), 69-90. doi: 10.1257/jep.21.4.69.
• Crowe, C. ve Meade, E. E. (2008). Central bank independence and transparency: Evolution and effectiveness. European Journal of Political Economy, 24(4), 763-777. doi: 10.1016/j.ejpoleco.2008.06.004.
• Cukierman, A. (1992). Central bank strategy, credibility and independence: Theory and evidence. Cambridge, UK: MIT Press.
• Cukierman, A. (1994). Commitment through delegation, political influence and central bank independence. J. O. Wijnholds, S. Eijffinger veL. H. Hoogduin içinde, A framework for monetary stability (s. 55-74). Dordrecht, NE: Kluwer Academic Publishers.
• Cukierman, A. ve Lippi, F. (2001). Labor markets and monetary union: A strategic analysis. The Economic Journal, 111, 541-565. doi: 10.1111/1468-0297.00650.
• Cukierman, A., Webb, S. B. ve Neyapti, B. (1992). Measuring the independence of central banks and its effects on policy outcomes. The World Bank Economic Review, 6(4), 353-398. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/3989977.
• de Haan, J., Bodea, C., Hicks, R. ve Eijffinger, S. C. (2018). Central bank independence before and after the crisis. Comparative Economic Studies, 60, 183-202. doi: 10.1057/s41294-017-0050-4.
• Duménil, G. ve Lévy, D. (2005). The neoliberal (counter-) revolution. A. Saad-Filho veD. Johnston içinde, Neoliberalism: A critical reader (s. 9-19). London: Pluto Press.
• Eijffinger, S. C. ve de Haan, J. (1996). The political economy of central bank independence . Princeton, USA: Princeton University.
• Evans, P. (1997). The eclipse of the state? Reflections on stateness in an era of globalization. World Politics, 50(1), 62-87. doi: 10.1017/S0043887100014726.
• Evre, B. (2015), Neo-liberalizmin teorik açmazları ve pratik sonuçları: bir paradigma krizi, Amme İdaresi Dergisi, 48(4), 1-18.
• Fairclough, N. (2001). Critical Discourse Analysis as a Method in Social Scientific Research. R. Wodak veM. Meyer içinde, Methods of Critical Discourse Analysis (s. 121-138). London: Sage.
• Fairclough, N. (2002). Language in new capitalism. Discourse&Society, 13(2), 163-166. doi: 10.1177/0957926502013002404.
• Fairclough, N. (2003). Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research. London: Routledge.
• Fairclough, N. (2005). Neo-liberalism -a discourse- analytical perspective. Polifonia, 10, 21-52.
• Fairclough, N. (2010). Critical discourse analysis: The study of language. London: Routledge.
• Fairclough, N. (2013). Critical discourse analysis and critical policy studies. Critical Policy Studies, 7(2), 177-197. doi: 10.1080/19460171.2013.798239.
• Forder, J. (2004). Central bank independence: Economic theory, evidence and political legitimacy. P. Arestis veM. Sawyer içinde, The rise of the market: Critical Essays on the political economy of neo-liberalism (s. 145-180). Massachusetts, USA: Edward Elgar Publishing.
• Freeman, J. R. (2002). Competing commitments: Technocracy and democracy in the design of monetary institutions. International Organization, 56(4), 889-910. doi: 10.1162/002081802760403810.
• Friedman, M. (1963). Capitalism and freedom. Chicago: University of Chicago Press.
• Galbraith, J. K. (1971). The new industrial state. Boston: Houghton Mifflin Co.
• Galbraith, J. K. veSalinger, N. (2002). Ekonomi üzerine hemen herşey. (Ö. Ozankaya, Çev.) İstanbul, Türkiye: Cem Yayınevi.
• Garrett, G. (1995). Capital mobility, trade and the domestic policy of economic policy. International Organization, 49(4), 657-687. doi: 10.1017/S0020818300028472.
• Garrett, G. (1998). Global market and national politics: Collision course or virtous circle? International Organization, 52(5), 787-824. doi: 10.1162/002081898550752.
• Garrett, G. ve Lange, P. (1995). Internationalization, institutions and political change. International Organization, 49(4), 627-655. doi: 10.1017/S0020818300028460.
• Gaus, D., Landwehr, C. ve Scmalz-Bruns, R. (2020). Defending democracy against technocracy and populism: Deliberative democracy's strengths and challenges. Constellations, 27, 335-347. doi: 10.1111/1467-8675.12529.
• Gellner, E. (1992). Uluslar ve ulusçuluk. (B. E. Behar veG. G. Özdoğan, Çev.) İstanbul, Türkiye: İnsan Yayınları.
• Goodfriend, M. (2007). How the World Achieved on Monetary Policy. Journal of Economic Perspectives, 21(4), 47-68. doi: 10.1257/jep.21.4.47
• Gökgöz, G. (2013). Paranın toplumsan yeniden üretimi: Merkez bankası iletişim politikaları. Ankara: NotaBene Yayınları.
• Grilli, V., Masciandaro, D. ve Tabellini, G. (1991). Political and monetary institutions and public financial policies in the industrial countries. Economic Policy, 6(13), 341-392. doi: 10.2307/1344630.
• Habermas, J. (2015). The lure of technocracy. (C. Cronin, Çev.) Cambridge, UK: Polity Press.
• Haggard, S. ve Kaufmann, R. R. (1995). The political economy of transitions. Princeton: Princeton University Press.
• Haggard, S. ve Webb, S. B. (1993). What do we know about the political economy of economic policy reform? The World Bank Research Observer, 8(2), 143-168. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/3986530.
• Hall, P. A. (2010). The political origins of our economic discontents: Contemporary adjustment problems in historical perspectives. Conference on politics in the new hard times in honor of Peter Gourevitch. San Diego: University of California. scholar.harvard.edu/hall/files/gourevitch.pdf (Erişim Tarihi: 04.03.2021).
• Harvey, D. (2015). Neoliberalizmin kısa tarihi. (A. Onocak, Çev.) İstanbul, Türkiye: Sel Yayıncılık.
• Hibbs, D. (1977). Political parties and macroeconomic policy. American Political Science Review, 71(4), 1467-1487. doi: 10.2307/1961490.
• Keefer, P. ve Stasavage, D. (2002). Checks and balances, private information and the credibility of monetary commitments. International Organization, 56(4), 751-774. doi: 10.1162/002081802760403766.
• Keyder, Ç. (2009). Türkiye'de devlet ve sınıflar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kiely, R. (2017). From authoritarian liberalism to economic technocracy: Neoliberalism, politics and de-democratization. Critical Sociology, 43(4-5), 725-745. doi: 10.1177/0896920516668386.
• Klomp, J. ve de Haan, J. (2010). Do central bank reforms affect the term in office of central bank governance. Economic Letters, 106(3), 219-222. doi: 10.1016/j.econlet.2009.12.004.
• Kuhn, T. S. (2008). Bilimsel devrimlerin yapısı. (N. Kuyaş, Çev.) İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Kydland, F. E. ve Prescott, E. C. (1977). Rules rather than discretion: The inconsistency of optimal plans. The Journal of Political Economy, 85(3), 479-492. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/1830193.
• Locke, J. (2000). İnsanın anlama yetisi üzerine bir deneme. (M. D. Topçu, Çev.) Ankara: Öteki Yayınevi.
• Lohmann, S. (1992). Optimal credibility in monetary policy: Credibility versus flexibility. American Economic Review, 82(1), 273-286. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/2117615.
• Lohmann, S. (1998). Federalism and central bank independence: The politics of German monetary policy. World Politics, 50(3), 401-446. doi: 10.1017/S0043887100012867.
• Masciandaro, D. ve Romelli, D. (2016). From silence to voice: Monetary policy, central bank governance and communication. Baffi Carefin Centre Research Paper No: 2016-27.
• Masciandaro, D. ve Romelli, D. (2018). Central bankers and supervisors: Do crises matter? European Journal of Political Economy, 52, 120-140. doi: 10.1016/j.ejpoleco.2017.05.005.
• Maxfield, S. (1997). Gatekeepers of growth: The international political economy of central banking in developing countries. Priceton, UK: Princeton University Press.
• McCarthy, R. (1978). The ciritical theory of Jürgen Habermas. Boston: MIT Press.
• McNamara, K. R. (2002). Rational fictions, central bank indepenence and the social logic of delegation. West European Politics, 25(1), 45-76. doi: 10.1080/713601585.
• McNamara, K. R. (2008). A rivalry in the making? The euro and international money power. Review of International Political Economy, 15(3), 439-459. doi: 10.1080/09692290801931347.
• Meyer, J. W., Boli, J., Thomas, G. M. ve Ramirez, F. O. (1997). World society and the nation state. American Journal of Sociology, 103(1), 144-181. doi: 10.1086/231174.
• MHP (2021). Hakkında. Erişim adresi: https://www.mhp.org.tr
• Mundell, R. A. (1962). The appropriate use of monetary fiscal policy for internal and external stability. International Monetary Fund, 9(1), 70-79. doi: 10.2307/3866082.
• Mundell, R. A. (1963). Capital mobility and stabilization under fixed and flexible exchange rates. The Canadian Journal of Economics and Political Science, 29(4), 475-485. doi: 10.2307/139336.
• Mundell, R. A. (1964). A reply: Capital mobility and size. The Canadian Journal of Economics and Political Science, 30(3), 421-431. doi: 10.2307/139708.
• Muth, J. (1961). Rational expectations and the theory of price movements. Econometrica, 29(3), 315-335. doi: 10.2307/1909635.
• Nordhaus, W. N. (1975). The political business cycle. The Review of Economic Studies, 42(2), 169-190. doi: 10.2307/2296528.
• Pamuk, Ş. (2004). Karşılaştırmalı Açıdan Türkiye'de İktisadi Büyüme 1880-2000. A. H. Köse, F. Şenses, ve E. Yeldan (Ed.), İktisat Üzerine Yazılar I Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar Korkut Boratav'a Armağan, (s. 383-398). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Polanyi, K. (2006). Büyük dönüşüm çağımızın siyasal ve ekonomik kökenleri. (A. Buğra, Çev.) İstanbul, Türkiye: İletişim Yayınları.
• Putnam, R. D. (1977). Elite transformation in advanced industrial societies: An emprical assessment of the theory of technocracy. Comporative Political Studies, 10(3), 383-412. doi: 10.1177/001041407701000305.
• Rodrik, D. (2011). The globalization paradox: Why global markets, states and democracy can't coexist. Oxford, UK: Oxford Univ. Press.
• Rogoff, K. (1985). The optimal degree of commitment to an intermediate monetary target. Quarterly Journal of Economics, 100(4), 1169-1190. doi: 10.2307/1885679.
• Sanchez-Cuenca, I. (2017). From a deficit of democracy to a technocratic order: The postcrisis debate on Europe. Annual Review of Political Science, 20(1), 351-369. doi: 10.1146/annurev-polisci-061915-110623.
• Sargent, T. ve Wallace, N. (1975). Rational expectations, the optimal monetary instrument and the optimal money supply rule. Journal of Political Economy, 83(2), 241-254. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/1830921.
• Simmel, G. (2011). The philosophy of money. Cornwall: Routledge.
• Simmons, B. A., Dobbin, F. ve Garrett, G. (2006). Introduction: The international diffusion of liberalism. International Organization, 60(4), 781-810. doi: 10.1017/S0020818306060267.
• Sönmez, Ü. (2011). Piysanın idaresi, neoliberalizm ve bağımsız düzenleyici kurumların anatomisi. İstanbul, Türkiye: İletişim Yayınları.
• Tavlas, G. S. (1993). The new theory of optimum currency areas. The World Economy, 16(6), 663-685. doi: 10.1111/j.1467-9701.1993.tb00189.x.
• TCMB (2021). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve Bağımsızlık. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tr/tcmb+tr/main+menu/banka+hakkinda/tarihce
• Wallerstein, I. (2005). Dünya sistemleri analizi: Bir giriş. (E. Abadoğlu veN. Ersoy, Çev.) İstanbul, Türkiye: Aram Yayıncılık.
• Yenal, O. (2003). Cumhuriyetin İktisat Tarihi. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Yeldan, E. (2013). Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi Bölüşüm, Birikim ve Büyüme. İstanbul: İletişim Yayınları.