Andreas Tietze’nin Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati Işığında Yunus Emre’nin Söz Varlığı Üzerine Notlar

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı, 57 - 66, 03.01.2022

Emine Yılmaz

https://doi.org/10.18037/ausbd.1053011

Öz

Yunus Emre’nin şiirlerinin güvenilir bir akademik yayınının eksikliğinden ötürü bu şiirlerin dili üzerine akademik bir değerlendirme yapmak çok zordur. Öncelikle Yunus Emre’nin eserlerine ait nüshaların çoğu tarihsizdir ve en eski nüshanın hangisi olduğu belli değildir. Ayrıca nüshalarda imla ve harekeleme tutarlı değildir, bu da araştırmaları güçleştirmektedir. Karaman nüshası (Uysal 2014a) dışındaki yayınlarda yazı çevrimi yetersizdir. Bir diğer sorun ise yayınlarda kullanılabilir dizinler olmayışıdır. Bu durum Yunus Emre şiirlerinin söz varlığı çalışmalarını da zorlaştırmaktadır. Yunus Emre şiirlerinde okunuşu, anlamı, kökeni vb. tartışmalı epeyce sözcük yer alır. Bunların bazıları Tarama Sözlüğü’nde tek örnek olarak gösterilmiştir. Yunus Emre Divanı nüshalarının ayrı ayrı akademik yayınları yapılmadıkça söz varlığının incelenmesi çok mümkün olmasa da, bu yazıda, Andreas Tietze’nin 2020’de yayımlanmış olan Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati’nin tanıklığıyla bazı sorunlara ışık tutulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Andreas Tietze, Sözlük, Söz Varlığı, Etimoloji

Kaynakça

• Akaydın, H. (1972). Ahmet Harâmî Destanı. Tercüman. 1001 Temel eser. İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Ayan, H. (1979). Şeyhoğlu Mustafa. Ḫurşîd–Nâme (Ḫurşîd ü Feraḥşâd). İnceleme-metin-sözlük-konu dizini. Erzurum: Atatürk Üniversitesi yayınları 93.
• Başaran, M. (1962). Aç harmanı. İstanbul: İzlem.
• Caferoğlu, A. (1942). Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar I. Kars, Erzurum, Çoruh İlbaylıkları Ağızları. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, S. G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford: at the Clarendon Press.
• Derleme Sözlüğü (1963-1982). Ankara: TDK.
• Erünsal, İ. E. ve Ocak, A. Y. (1984). Menâkıbu l-ḳudsiyye fî menâsıbi l-ünsiyye (Baba İlyâs-ı Horasânî ve Sülâlesinin Menkabevî Tarihi). İstanbul: Türk Tarih Kurumu.
• Emiroğlu, K. (1989). Trabzon-Maçka etimoloji sözlüğü. Ankara: Gülen Matbaası.
• Giese, F. (1929). Die altosmanische Chronik des ʿĀšiḳ¬pašazāde auf Grund mehrerer neu¬ent¬deckter Handschriften von neuem heraus¬gegeben. Leipzig: Harrassowitz Verlag.
• Gölpınarlı, A. (1965). Yunus Emre. Risâlat al-nushiyya ve divân. İstanbul: Eskişehir Turizm ve Tanıtma Derneği.
• Hazai, G. ve Tietze, A. (2006). Ferec ba‘d eş-şidde (Ein frühosmanisches Geschichtenbuch). 1. Band, Text. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
• Koşay, H. Z. ve İshak, R. (1932). Anadilden Derlemeler. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• Németh, G. (1919). “Das Feraḥ-nāme des Ibn Ḫaṭīb. Ein osma¬nisches Gedicht aus dem XV. Jahrhundert”. Le Monde Oriental XIII, s. 145-184.
• Şen, S. (2021). “Yunus Emre’nin Şiirlerinde Tek Örnek (Hapaks) Sözcükler”. Erişimadresi: https://www.google.com.tr/search?q=Serkan+%C5%9Een%2C+hapaks&sxsrf 11.09.2021
• Tatcı, M. (2005). Yûnus Emre Divânı. Tenkitli Metin. I-V. İstanbul: MEB.
• Tatcı, M. (2020). Yûnus Emre Dîvânı. İstanbul: H Yayınları.
• Tezcan, S. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar. İstanbul: YKY.
• Tezcan, S. (2012). “Eski Anadolu Türkçesi ve Yunus Emre şiirlerinin dili üzerine”. Yunus Emre. (yay. Ahmet Yaşar Ocak). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Tietze, A. (2016-2019). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati I-X. Ankara: TÜBA.
• Timurtaş, F. (1980). Yunus Emre Dîvânı. Fatih Nüshası. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tarama Sözlüğü I (1963-1977). Ankara: TDK.
• Vámbéry, H. (1901). Alt-osmanische Sprachstudien. Mit einem azerbaižanischen Texte als Appendix. Leiden: E. J. Brill.
• Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen Altuigurisch- Deutsch-Türkisch Eski Uygurcanın El Sözlüğü Eski Uygurca-Almanca-Türkçe. Universitätsverlag Göttingen: Herausgegeben von der Akademie der Wissenschaften zu Göttingen
• Zajączkowski, A. (1937 [1405]). Studja nad jezykiem staroosmańskim. Études sur la langue vieille-osmanli. Polska Akademia Umiejetnosci. c. II. Kraków: Polska Akademia Umiejetnosci. Prace Komisji orientalistycznej