Ham Petrol Fiyatları ve Gıda Dış Ticaretinin Reel Döviz Kuru Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 751 - 768, 27.06.2024

Yılmaz Köprücü

https://doi.org/10.18037/ausbd.1410045

Öz

Bu makalenin amacı, petrol fiyatları, gıda dış ticareti ve döviz kurları arasındaki ilişkiyi otoregresif dağıtılmış gecikme modeliyle (ARDL) incelemektir. Çalışmada 1960-2021 dönemi için Türkiye ekonomisinde döviz kuru, petrol fiyatları, satın alma gücü paritesi ve gıda ticaretine ilişkin yıllık veriler kullanılmıştır. Tahmin sonuçlarına göre, petrol fiyatları ve gıda dış ticareti ile döviz kurları arasında eşbütünleşme ilişkisi söz konusudur. Uzun dönemde petrol fiyatlarının yükselmesi ve gıda ithalatının artması, ulusal paranın değer kaybetmesine neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Petrol Fiyatları, Gıda Dış Ticareti, ARDL, Türkiye

The Effects of Crude Oil Prices and Foreign Trade in Foods on Real Exchange Rate: The Case of Türkiye

Öz

The aim of this article is to examine the relationship among oil prices, foreign trade in foods and exchange rate with the Autoregressive Distributed Lag Model (ARDL). The study uses annual data on exchange rate, oil prices, purchasing power parity, and food trade in the Turkish economy between 1960 and 2021. According to the estimation results, there is a cointegration relationship among oil prices, foreign trade in foods and exchange rate. In the long run, the rises in oil prices and food imports cause the national currency to depreciate.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, Oil Prices, Foreign Trade in Foods, ARDL, Türkiye

Kaynakça

• Adıgüzel, U., Bayat, T. ve Kayhan, S. (2016). Petrol fiyatları ve döviz kuru arasındaki ilişkinin ampirik analizi: Asimetrik nedensellik analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 241-252. Erişim adresi: http://esjournal.cumhuriyet.edu.tr/en/download/article-file/282725.
• Altemur, N. (2023). Petrol fiyatları ve makroekonomik değişkenler arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 66-77. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/mtuiyb/issue/77006/1280839.
• Ayhan, F. ve Abdullazade, M. (2021). Türkiye ekonomisinde Covid-19 salgını sonrasında petrol ve altın fiyatları ile vaka sayılarının döviz kuru üzerindeki etkileri. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 16(62), 509-523. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1602730.
• Bal, D. P. ve Rath, B. N. (2015). Nonlinear causality between crude oil price and exchange rate: A comparative study of China and India. Energy Economics, 51, 149-156. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2015.06.013.
• Bayramoğlu, M. F., Bayramoğlu, A. T. ve Ergün, M. A. (2019). Döviz kuru ve petrol fiyatları arasındaki ilişkinin ortalamada ve varyansta nedensellik testi ile analizi. Business & Management Studies: An International Journal, 7(5), 2112-2123. Erişim adresi: https://www.bmij.org/index.php/1/article/view/1319.
• Brown, R. L., Durbin, J. ve Evans, J. M. (1975). Techniques for testing the constancy of regression relationships over time. Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodological), 37(2), 149-163. https://doi.org/10.1111/j.2517-6161.1975.tb01532.x.
• Büberkökü, Ö. (2021). Reel efektif döviz kurları ile reel petrol fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisinin analizi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 290-313. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2154594.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American statistical association, 74(366a), 427-431. https://doi.org/10.1080/01621459.1979.10482531.
• Göcekli, S. G. B. (2016). Türkiye'de ham petrol fiyatlarıyla döviz kuru arasındaki ilişki: Ampirik bir analiz (Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın. Erişim adresi: http://adudspace.adu.edu.tr:8080/xmlui/handle/11607/2920.
• Huang, Y. ve Feng, G. U. O. (2007). The role of oil price shocks on China's real exchange rate. China Economic Review, 18(4), 403-416. https://doi.org/10.1016/j.chieco.2006.02.003.
• Kaplan, F., ve Yapraklı, S. (2017). Altın-petrol paritesi ile döviz kuru arasındaki nedensellik: altın ve petrol üreten 7 ülke üzerine bir araştırma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 18(2), 69-83. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2152144.
• Kazgan, G. (2013). Türkiye ekonomisinde krizler (1929-2009). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kızılkaya, F. (2021). Türkiye’de petrol fiyatları ve reel döviz kuru ilişkisinin asimetrik fourier nedensellik analizi ile incelenmesi. İstanbul İktisat Dergisi, 71(2), 549-568. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2065574.
• Penn World Table. (2022, 28 Aralık). Excel. https://www.rug.nl/ggdc/productivity/pwt/?lang=en.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616.
• Reboredo, J. C. (2012). Modelling oil price and exchange rate co-movements. Journal of Policy Modeling, 34(3), 419-440. https://doi.org/10.1016/j.jpolmod.2011.10.005.
• Sertkaya, B. ve Yaman Songur, D. (2023). Döviz kuru istikrarsızlığının kaynakları: türkiye için zamanla değişen nedensellik yaklaşımı. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 76-94. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/ulasbid/issue/75062/1225843.
• Seyidoğlu, H. (2007). Uluslararası iktisat teori politika ve uygulamaları. İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Sizer, L. (2023). Türkiye’de petrol fiyatları ile reel döviz kuru arasındaki ilişki: Fourier ADL eşbütünleşme analizi. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 185-198. doi: 10.33399/biibfad.1365608.
• Şit, M. ve Alancıoğlu, E. (2019). Türkiye ekonomisinde dünya petrol fiyatları ve döviz kuru ilişkisi: Ampirik analiz. Econharran, 3(3), 22-35. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/671861.
• Terzioğlu, M. K. (2018). Ham petrol fiyatları ve döviz kuru: Markov-geçiş hata düzeltme modeli. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 339-347. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/450498.
• World Development Indicators. (2022, 28 Aralık). DataBank. Erişim adresi: https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators.
• Yaman, D. (2021). Petrol fiyatları ve döviz kuru arasındaki ilişkiye asimetrik bakış açısı: Türkiye örneği. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 6(2), 155-170. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2048832.
• Yılmaz, A. ve Altay, H. (2016). İthal ham petrol fiyatları ve döviz kuru arasındaki eşbütünleşme ve oynaklık yayılma etkisinin incelenmesi: Türkiye örneği Ege Akademik Bakis, 16(4), 655. Erişim adresi: https://www.proquest.com/docview/1867926859/fulltextPDF/C4AAE29D20E448E0PQ/1?accountid=10920&sourcetype=Scholarly%20Journals.
• Zivot, E. ve Andrews, D. W. K. (2002). Further evidence on the great crash, the oil-price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of business & economic statistics, 20(1), 25-44. https://doi.org/10.1198/073500102753410372.