Döviz Kuru Oynaklığının İhracata Etkisi; Türkiye-Avrupa Birliği Ticareti Açısından Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 4, 1617 - 1654, 23.12.2024

Ayşe Akca , S. Belgin Akçay

https://doi.org/10.18037/ausbd.1472138

Öz

Dışa açık ekonomilerde, reel döviz kuru oynaklığı ile dış ticaret arasındaki ilişki, bu ülkelerin ekonomileri için uygun bir ticaret politikası oluşturulabilmesi açısından stratejik bir öneme sahiptir. Ayrıca, toplam ticaretinin büyük kısmını tek bir ülke veya bir bölge ile gerçekleştiren ülkeler açısından döviz kuru oynaklığının önemi daha da artmaktadır. Örneğin Türkiye bu grupta yer alan ülkelerden biridir. Türkiye’nin hem ihracat hem de ithalat açısından ilk sıradaki ticaret ortağı Avrupa Birliği (AB)’dir ve Türkiye toplam dış ticaretinin yaklaşık yarısını AB ile gerçekleştirmektedir. Bu nedenle döviz kuru oynaklığı ve dış ticaret arasındaki ilişkinin Türkiye açısından AB ile ticareti dikkate alınarak incelenmesi ayrı bir öneme sahiptir. Dolayısıyla çalışmanın amacı, döviz kuru oynaklığı ile Türkiye’nin AB ile yaptığı ticaret arasındaki ilişkiyi analiz etmektir. Bu amaçla, çalışmada imalat sanayindeki 22 alt sektörden AB’ye yapılan ihracat dikkate alınmakta ve ağırlıklandırma yapılarak döviz kuru oynaklık seviyesinin Türkiye’nin AB’ye yaptığı ihracat üzerinde herhangi bir etkisi olup olmadığı ikinci-nesil panel veri yöntemi kullanılarak araştırılmaktadır. Ampirik analizin bulguları, döviz kuru oynaklığının imalat sanayiinde her sektörü aynı şekilde etkilemediğine işaret etmektedir. Döviz kuru oynaklığı, bazı sektörlerde (ör. tekstil) ihracata olumlu etki yaparken, bazı sektörlerde (ör. deri) olumsuz etki yapmakta, bazılarında ise (ör. ana metal) sonuç anlamsız çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Reel Efektif Döviz Kuru Oynaklığı, İmalat Sanayii, Avrupa Birliği- Türkiye Ticareti

The Effect of Exchange Rate Volatility on Exports; An Evaluation in Terms of Turkiye-European Union Trade

Öz

In open economies, the relationship between real exchange rate volatility and foreign trade has a strategic importance in terms of establishing an appropriate trade policy for the economies of these countries. In addition, the importance of exchange rate volatility increases for countries which carries out most of its total trade with a single country or a region. Turkiye is one of these countries. In terms of both exports and imports, Turkiye's top trading partner is the European Union (EU) with whom Turkiye carries out approximately half of its total trade. Therefore, it is of particular importance to examine the relationship between exchange rate volatility and foreign trade by considering Turkiye's trade with the EU. Hence the aim of the study is to analyze the relationship between exchange rate volatility and Turkiye's exports to the EU. The exports of the 22-manufacturing industry sub-sectors are considered, and it is investigated whether the exchange rate volatility level has any effect on Turkiye's exports to the EU by weighting and using the second-generation panel data method. The findings of the empirical analysis indicate that exchange rate volatility does not affect every sub-sector in the same way. While exchange rate volatility has a positive effect on exports in some sectors (e.g. textile), it has a negative effect in some others (e.g. leather). Besides, for some of the sectors (e.g. basic metal) the result was statistically insignificant.

Anahtar Kelimeler

Real Effective Exchange Rate Volatility, Manufacturing Industry, European Union-Turkiye Trade

Kaynakça

• Kaynakça Akhtar, M.A. ve Hilton, R.S. (1984). Effects of uncertainty on German and US trade. Federal Reserve Bank of New York Quarterly Review, 8403, 7-16. Erişim adresi: https://www.newyorkfed.org/medialibrary/media/research/quarterly_review/1984v9/v9n1article2.pdf
• Alexandre, F., Bação, P., Cerejeira, J. ve Portela, M. (2009). Aggregate and sector-specific exchange rate indexes for the portuguese economy. Nota Economicas, 6(28), 6-29. Erişim adresi: https://impactum-journals.uc.pt/notaseconomicas/article/view/2183-203X_30_1/2691
• Altintaş, H., Cetin, R. ve Öz, B. (2011) The impact of exchange rate volatility on turkish exports: 1993- 2009. South East European Journal of Economics and Business, 6(2), 71-81. doi:10.2478/v10033-011-0017-8
• Aristotelous, K. (2001). Exchange-rate volatility, exchange-rate regime, and trade volume: evidence from the UK-US export function (1889-1999). Economics Letters, 72(1), 87-94. doi:10.1016/S0165-1765(01)00414-1
• Arize, A.C. (1995). Trade flows and real exchange-rate volatility: an application of cointegration and error correction modeling, North American Journal of Economics & Finance, 6(1), 37-51. doi:10.1016/1062-9408(95)90004-7
• Arize, A. C., Malindretos, J. ve Igwe, E. U. (2017). Do exchange rate changes improve the trade balance: an asymmetric nonlinear cointegration approach. International Review of Economics & Finance, 49, 313–326. doi:10.1016/j.iref.2017.02.007
• Arize, A.C., Öğünç, A., Kalu, E.U. ve Malindretos, J. (2021). New evidence on exchange-rate volatility and export flows in Thailand: nonlinearity and asymmetric ardl investigation. The International Trade Journal, 35, 194–218. doi:10.1080/08853908.2020.1799886
• Asseery, A. ve Peel, D.A. (1991). The effects of exchange rate volatility on exports: some new estimates, Economics Letters, 37, 173-177. doi:10.1016/0165-1765(91)90127-7
• Badr, O. M. ve El-Khadrawi, A.F. (2018). Exchange rate volatility and trade: an empirical investigation from the Egyptian economy. Applied Economics and Finance, 5(4), 140-149. doi:10.11114/aef.v5i4.3318
• Bahmani-Oskooee, M.ve Payesteh, S. (1993). Does exchange-rate volatility deter trade volume of LDCs? Journal of Economic Development, 18(2), 189-205. doi:10.1007/BF02295297
• Bahmani-Oskooee, M. (2002). Does black-market exchange rate volatility deter the trade flows? Applied Economics, 34, 2249-555. doi:10.1080/00036840210138455
• Bahmani-Oskooee, M. ve Durmaz, N. (2021), Exchange rate volatility and Turkey-EU commodity trade: an asymmetric analysis. Empirica, 48, 429-482. doi:10.1007/s10663-020-09472-8
• Bahmani-Oskooee, M. ve Hegerty, S. W. (2007). Exchange rate volatility and trade flows: a review article. Journal of Economic Studies, 34(3), 211-255. doi:10.1108/01443580710772777
• Bahmani-Oskooee, M. ve Fariditavana, H. (2016). Nonlinear ARDL approach and the j-curve phenomenon. Open Economies Review, 27(1), 51–70. doi:10.1007/s11079-015-9369-5
• Bailey, M. J., Tavlas, G.S. ve Ulan, M. (1986). Exchange rate variability and trade performance: evidence for the big seven industrial countries. Weltwirtschaftliches Archiv, 122, 466-477. doi:10.1007/BF02707374
• Baltagi, B., Feng, Q. ve Kao, C. (2012). A lagrange multiplier test for cross-sectional dependence in a fixed effects panel data model. Center for Policy Research, 170(1), 164-177. doi:10.1016/j.jeconom.2012.04.004
• Baum, C. F. ve Çağlayan, M. (2010). On the sensitivity of the volume and volatility of bilateral trade flows to exchange rate uncertainty. Journal of International Money and Finance, 29(1), 79-93. doi:10.1016/j.jimonfin.2008.12.003
• Bredin, D., Stilianos, F. ve Murphy, E. (2003). An empirical analysis of short-run and long-run irish export functions: does exchange-rate volatility matter? International Review of Applied Economics, 17(2), 193-208. doi:10.1080/0269217032000064053
• Chen, L., Du, Z. ve Hu, Z. (2020). Impact of economic policy uncertainty on exchange rate volatility of China. Finance Research Letters, 32(01266), 1-5. doi:10.1016/j.frl.2019.08.014
• Chowdhury, A. R. (1993). Does exchange rate volatility depress trade flows? Evidence from error-correction models. The Review of Economics and Statistics, 75, 700-706. doi:10.2307/2110025
• Croissant, Y. ve Millo, G. (2019). Panel data econometrics with R. Wiley. doi:10.1002/9781119504641
• Cushman, D. O. (1983). The effects of real exchange rate risk on international trade, Journal of International Economics, 15(1-2), 45-63. doi:10.1016/0022-1996(83)90041-7
• Cushman, D.O. (1986). Has exchange risk depressed international trade? the impact of third-country exchange risk, Journal of International Economics, 5(3), 1986, 361-79. doi:10.1016/0261-5606(86)90035-5
• De Grauwe, P. (1988). Exchange rate variability and the slowdown in the growth of international trade, IMF Staff Papers, 35, 63-84. Erişim adresi: https://ssrn.com/abstract=884746
• De Vita, G. ve Abbott, A. (2004). Real exchange rate volatility and US exports: an ardl bounds testing approach. Economic Issues, 9(1), 69-78. Erişim adresi: https://ideas.repec.org/a/eis/articl/104devita.html
• Ditzen, J. (2018). Estimating dynamic common-correlated effects in stata, The Stata Journal, 18(3), 585-617. doi:10.1177/1536867X1801800306
• Doyle, E. (2001). Exchange rate volatility and Irish-UK trade, 1979-1992. Applied Economics, 33, 249-265. doi:10.1080/00036840122999
• Ekanayake, E. M. ve Dissanayake, A. (2022). Effects of real exchange rate volatility on trade: empirical analysis of the United States exports to BRICS. Journal of Risk and Financial Management, 15(73), 1-21. doi:10.3390/jrfm15020073
• Engle, C. (1994). Can the markov switching model forecast exchange rate? Journal of International Economics 36, 151–165. doi:10.1016/0022-1996(94)90062-0
• Engle, R. ve Granger, C. (1987). Co-integration and error correction: representation, estimation and testing. Econometrica, 55, 251-276. doi:10.2307/1913236
• EUROSTAT. (2023). Extra-EU Trade by Partner. Erişim adresi: http://ec.europa.eu/eurostat/data/database
• Goldberg, L. S. (2004). Industry-specific exchange rates for the United States. Federal Reserve Bank of New York Economic Policy Review, 10(1), 1-16. Erişim adresi: https://www.newyorkfed.org/medialibrary/media/research/epr/04v10n1/0405goldpdf.pdf
• Hançer, S. (2019). Yükselen piyasa ekonomilerindeki döviz kuru oynaklığının ihracata etkisi (Yayınlanmış Yüksek lisans tezi), Gebze Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• Hooper, P. ve Kohlhagen, S.W. (1978). The effects of exchange rate uncertainty on the prices and volume of international trade, Journal of International Economics, 8(4), 483-511. doi:10.1016/0022-1996(87)90001-8 İncekara, A., Mutlugün, B. ve Aksöz Yılmaz, H. (2017). Borç dolarizasyonunun Türk imalat sanayii büyümesi üzerine etkisi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 4(1), 16-38. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/271599
• Kanalıcı Akay, H. ve Nargeleçekenler, M. (2006). Finansal piyasa volatilitesi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(4), 5-36. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/38078
• Karamollaoğlu, N. (2017). Sektörel reel efektif döviz kurları: Türkiye örneği, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(634), 41-59. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/787514
• Kasman, A. ve Kasman, S. (2005). Exchange rate uncertainty in Turkey and its impact on export volume. METU Studies in Development, 32, 41-58. doi:10.60165/metusd.v32i1.48
• Kenen, P. B. ve Rodrik, D. (1986). Measuring and analyzing the effects of short-term volatility in real exchange rates. The Review of Economics and Statistics, 68, 311-315. doi:10.2307/1925511
• Keskin, H. İ. ve Aksoy, E. (2019). OECD ve gelişmekte olan ülkelerde gelir artışı ve işgücüne katılım arasındaki ilişki: panel eşbütünleşme analizi, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(1), 1-20. doi:10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.02.1077
• Khan, S.U. (2019). Exchange rate volatility and aggregate bilateral exports of Pakistan: An empirical analysis. Scholars Middle East Publishers, 5(12), 772-783. doi:10.36348/sb.2019.v05i11.012
• Kılıç, E. (2013). Döviz kuru ve sektörel döviz kuru volatilitesinin dış ticaret hacmi üzerine etkileri (Yayınlanmış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Kılıç, E. ve Yıldırım, K. (2015). Sektörel reel döviz kuru oynaklığı ithalat hacmini etkiler mi? Türkiye üzerine bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 43, 192-199. Erişim adresi: https://hdl.handle.net/11421/19097 Kılıç, E. ve Yıldırım, K. (2016). Sektörel reel döviz kuru volatilitesinin Türk imalat sanayi ihracatı üzerine etkileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 13-26. Erişim adresi: https://hdl.handle.net/11421/18933
• Koch, P. D. ve Rosensweigh, J. A. (1992) The dollar and the US terms of trade. Journal of Macroeconomics, 14(3), 467-486. doi:10.1016/S0164-0704(06)80005-4
• Koray, F. ve Lastpares, W. (1989). Real exchange rate volatility and U.S. bilateral trade: A VAR approach. The Review of Economics and Statistics, 71(4), 708-712. doi:10.2307/1928117
• Lee, J. ve Yi, B.C. (2005). Industry level real effective exchange rates for Korea. Economic Papers, 9(1), 143-85. Erişim adresi: https://faculty.washington.edu/karyiu/confer/sea05/papers/lee_yi.pdf
• Lin, S., Shi, K. ve Ye, H. (2018). Exchange rate volatility and trade: The role of credit constraints. Review of Economic Dynamics, 30, 203–22. doi:10.1016/j.red.2018.05.002
• McKenzie, M. ve Brooks, R.D. (1997). The impact of exchange rate volatility on German-US trade flows. Journal of International Financial Markets, Institutions & Money, 7(1), 73-87. doi:10.1016/S1042-4431(97)00012-7
• Meniago, C., ve Eita, J. H. (2017). Does exchange rate volatility deter trade in sub-saharan africa? International Journal of Economics and Financial Issues, 7(4), 62-69. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/364539
• Nusair, S. A. (2017). The J-Curve phenomenon in european transition economies: A nonlinear ARDL approach. International Review of Applied Economics, 31(1), 1-27. doi:10.1080/02692171.2016.1214109
• Özen, E. ve Yıldırım, A. E. (2021). Döviz kurlarının Uşak deri sanayi işletmelerinin ihracat performansına etkisi. Uşak Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 1(1), 15-23. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2289734
• Perée, E. ve Steinherr, A. (1989). Exchange rate uncertainty and foreign trade, European Economic Review, 33, 1241-1264. doi:10.1016/0014-2921(89)90095-0
• Pesaran M.H. (2006). Estimation and inference in large heterogeneous panels with a multifactor error structure. Econometrica, 74(4), 967-1012. doi:10.1111/j.1468-0262.2006.00692.x
• Pesaran M.H. (2007). A simple panel unit root test in the presence of cross-section dependence. Journal of Applied Econometrics, 22(2), 265-312, doi:10.1002/jae.951
• Pesaran, M.H. ve Chudik, A. (2015). Common correlated effects estimation of heterogeneous dynamic panel data models with weakly exogenous regressors. Journal of Econometrics, 188(2).393-420. doi:10.1016/j.jeconom.2015.03.007
• Pesaran M.H. ve Smith R. (1995). Estimating long-run relationships from dynamic heterogeneous panels. Journal of Econometrics, 8(1), 79-113. doi:10.1016/0304-4076(94)01644-F
• Pesaran, M. H. ve Tosetti, E. (2011). Large Panels with Common Factors and Spatial Correlation. Journal of Econometrics, 162(2), 182-202. doi:10.1016/j.jeconom.2010.12.003
• Peseran, M., Ulah, A. ve Yamagata, T. (2008). A bias-adjusted LM test of error cross-section independence. Econometrics Journal, 11(1), 105-127. doi:10.1111/j.1368-423X.2007.00227.x
• Quattara, Z. (2023). The impact of exchange rate volatility on international trade in developing countries: evidence from Türkiye. Pressacademia, 17(22), 140-148. doi:10.17261/Pressacademia.2023.1767
• Sabaz, B. ve Terzioğlu, M. (2020). Üretimde ithal girdi kullanımı üzerine firma düzeyinde bir araştırma: denizli tekstil ve hazır giyim sektörü örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 43-50. doi:10.18506/anemon.644377
• Saraçoğlu, B., Açıkgöz, Ş. ve Karpat Çatalbaş, G. (2018). Döviz kuru oynaklığının Türkiye’nin Almanya ile mal ticareti üzerine etkileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(4), 39-58. doi:10.18037/ausbd.552677
• Sato, K., Zhang, S., Shimizu, J. ve Shrestha, N. (2013). Industry‐specific real effective exchange rates and export price competitiveness: The cases of Japan, China and Korea. Asian Economic Policy Review, 8(2), 298-321. doi:10.1111/aepr.12032
• Saygılı, H., Saygılı, M. ve Yılmaz, G. (2010). Türkiye için yeni reel efektif döviz kuru endeksleri, TCMB Çalışma Tebliği, 10/12, Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/4f8a58ad-fed8-42a7-88c0-3d6e6fc408fa/WP1012.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=4f8a58ad-fed8-42a7-88c0-3d6e6fc408fa
• Saygılı, H. ve Yılmaz, G. (2012). Türk imalat sanayi sektörel reel efektif döviz kuru endeksleri üzerine bir değerlendirme. TCMB Çalışma Tebliği, Haziran, No:12/21. Erişim Adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/0cbbcc57-2696-454f-ba78-f60ee7b3c5b1/WP1221.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=0cbbcc57-2696-454f-ba78-f60ee7b3c5b1
• Serenis, D. ve Tsounis, N. (2012). A new approach for measuring volatility of the exchange rate. Procedia Economics and Finance, 1, 374-382. doi:10.1016/S2212-5671(12)00043-3
• Sevim, C. ve Doğan, T. T. (2016). Export and exchange rate volatility relationship in Turkish economy. Ege Academic Review, 16, 303-318. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/560952
• Sharma, C. ve Pal, D. (2018). Exchange rate volatility and India’s cross-border trade: a pooled mean group and nonlinear co-integration approach. Economic Modelling, 74, 230-246. doi:10.1016/j.econmod.2018.05.016
• Sönmez, E. (2016). Yükselen piyasa ekonomilerinde ulusal tahvil endeksinin belirleyicileri: 2004-2015 (Yayınlanmış Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sugiharti, L., Esquivias, M. A. ve Setyprani, B. (2020). The impact of exchange rate volatility on Indonesia's top exports to the five main export markets. Heliyon, 6(1), 1-14. doi:10.1016/j.heliyon.2019.e03141
• Sukar, A. H. ve Hassan, S. (2001). US Exports and time-varying volatility of real exchange rate. Global Finance Journal, 12, 109-119. doi:10.1016/S1044-0283(01)00020-5
• Tarakçı, D, Ölmez, F. ve Durusu-Çiftçi, D. (2022). Exchange rate volatility and export in Turkey: Does the nexus vary across the type of commodity? Central Bank Review, 22(2), 77-89. doi:10.1016/j.cbrev.2022.05.001
• TCMB. (2022). Reel efektif döviz kuru. Erişim Adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513/REERMetaveri.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSP ACE-02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513-n.VviuQ
• Thursby, J. G. ve Thursby, M. C. (1987). Bilateral trade flows, the linder hypothesis, and exchange risk. The Review of Economics and Statistics, 69(3), 488-495. doi:10.2307/1925537
• Tunç, C., Babuşçu, Ş., Hazar, A. ve Solakoğlu, M. N. (2020). Exchange rate volatility and trade: external exchange rate volatility matters. Journal of International Commerce, Economics and Policy (JICEP), 11(02), 1-19. Erişim adresi: http://hdl.handle.net/11727/5920
• Tunçsiper, B. ve Öksüzler O. (2006). Döviz kuru riski Türkiye’nin ihracatını azaltır mı? hata doğrulama yöntemi ile bir ampirik değerlendirme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 1-13. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1145224
• TÜİK. (2024). Dış Ticaret, Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Dis-Ticaret-104
• Ul Haque, N., Pesaran, M. H. ve Sharma, S. (1999). Neglected heterogenity and dynamics in cross-country savings regressions, IMF Working Paper, WP/99/128. Erişim adresi: https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/1999/wp99128.pdf.
• Zhang, Y., Chang, H.S. ve Gauger, J. (2006). The threshold effect of exchange rate volatility on trade volume: Evidence from G-7 countries, International Economic Journal, 20(4), 461-476. doi:10.1080/10168730601027039