Yatırımcı Duyarlılığı ve BIST100 Endeksi Arasındaki İlişki: Toda Yamamoto Nedensellik Uygulaması

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 4, 1589 - 1616, 23.12.2024

Semih Gül , Salih Yıldırım , Mustafa Hattapoğlu

https://doi.org/10.18037/ausbd.1508532

Öz

Bu çalışma, Borsa İstanbul 100 getiri endeksi ile yatırımcı duyarlılığı arasındaki ilişkiyi incelemeyi hedeflemektedir. Mayıs 2012 - Mart 2024 dönemini kapsayan bu araştırmada, BIST-100 Getiri Endeksi ile yatırımcı duyarlılığını yansıtan Tüketici Güven Endeksi (TGE), Bloomberg HT Tüketici Güven Endeksi (BLOOM), Reel Kesim Güven Endeksi (RGE), Finansal Hizmetler Güven Endeksi (FHGE), Ekonomik Güven Endeksi (EGE), CBOE Volatilite Endeksi (VIX), Risk İştahı Endeksi (RISE) ve Kredi Temerrüt Swap (CDS) göstergeleri kullanılmıştır. BIST-100 getiri endeksi ile yatırımcıların duyarlılığını ölçen göstergeler arasındaki ilişki, Toda Yamamoto (1995) testi aracılığıyla incelenmiştir. Yapılan analiz neticesinde BIST 100 getiri endeksinin hem Tüketici Güven Endeksi hem de Kredi Temerrüt Swapları ile karşılıklı bir nedensellik ilişkisinin olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte Ekonomik Güven Endeksinden ve Risk İştahı Endeksinden BIST 100’e, BIST 100’den ise Bloomberg HT Tüketici Güven Endeksine doğru tek taraflı bir ilişki saptanmıştır. Diğer yandan Reel Kesim Güven Endeksi, Finansal Hizmetler Güven Endeksi, Ekonomik Güven Endeksi ve Volatilite Endeksi ile BIST100 arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Yatırımcı Duyarlılığı, Güven Endeksleri, Borsa İstanbul, Davranışsal Finans, Toda Yamamoto Testi

The Relationship Between Investor Sentiment and the BIST100 Index: Toda Yamamoto Causality Analysis

Öz

This study aims to examine the relationship between the Borsa Istanbul 100 return index and investor sentiment. In this research covering the period May 2012 - March 2024, BIST-100 Return Index and Consumer Confidence Index (TGE), which reflects investor sentiment, Bloomberg HT Consumer Confidence Index (BLOOM), Real Sector Confidence Index (RGE), Financial Services Confidence Index (FHGE)., Economic Confidence Index (EGE), CBOE Volatility Index (VIX), Risk Appetite Index (RISE) and Credit Default Swap (CDS) indicators were used. The relationship between the BIST-100 return index and the indicators measuring investor sentiment has been examined through the Toda Yamamoto (1995) test. The analysis concluded that there is a bidirectional causality relationship between the BIST 100 return index and both the Consumer Confidence Index and Credit Default Swaps. Additionally, a one-way relationship has been detected from the Economic Confidence Index and the Risk Appetite Index to the BIST 100, and from the BIST 100 to the Bloomberg HT Consumer Confidence Index. On the other hand, no causality relationship has been found between the BIST 100 and the Real Sector Confidence Index, Financial Services Confidence Index, Economic Confidence Index, and the Volatility Index.

Anahtar Kelimeler

Investor Sentiment, Confidence Indices, Borsa İstanbul, Behavioral Finance, Toda Yamamoto Test

Kaynakça

• Ackert, L. F., Church, B. K. ve Deaves, R. (2003). Emotion and financial markets. Federal Reserve Bank of Atlanta Economic Review, 88(2), 33-41. http://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004
• Altuntaş, D., ve Ersoy, E. (2021). Yatırımcı duyarlılığının BIST pay piyasasına etkisi. Sosyoekonomi, 29(50), 387-412. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2021.04.18
• Altuntaş, S. T., Sarıkovanlık, V. ve Mera. N. (2017). Beklentiler ve güven endekslerinin finansal piyasalar üzerine etkisi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (Özel Sayı), 142-151. https://doi.org/10.25095/mufad.402673
• Avcı, P. ve Çınar, U. (2024). Yerli ve yabancı yatırımcılara ait risk iştahlarındaki değişimlerin BIST endekslerine etkisi: Fourier testlerinden kanıtlar. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 26(46), 567-584. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/85312/1429658
• Aydın, Ü. ve Ağan, B. (2016). Rasyonel olmayan kararların finansal yatırım tercihleri üzerindeki etkisi: Davranışsal finans çerçevesinde bir uygulama. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 95-112. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/528751
• Baker, M. ve J. Wurgler (2007). Investor sentiment in the stock market. Journal of Economic Perspectives, 21(2), 129-151. doi: 10.1257/jep.21.2.129
• Baker, M. ve Wurgler, J. (2006). Investor sentiment and the cross-section of Stock Returns. Journal of Finance, 61(4), 1645-1680, https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.2006.00885.x
• Barber, B. M. ve Odean, T. (2008). All That Glitters: The effect of attention and news on the buying behavior of individual and institutional investors. Review of Financial Studies, 21(2), 785-818. https://doi.org/10.1093/rfs/hhm079
• Barberis, N. ve Thaler, R. H. (2005). A survey of behavioral fınance, advances in behavioral finance (Volume II.). Princeton: Princeton University Press.
• Baştürk, M. F. (2019). Tüketici güven endeksi ile hisse senedi piyasası arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Maliye Dergisi, 177, 145-159. Erişim adresi: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2020/03/008-Tüketici-Güven-Endeksi-ile-Hisse-Senedi-Piyasası-arasındaki-İlişki-Türkiye-Örneği.pdf
• Bikhchandani, S. ve Sharma, S. (2001). Herd behavior in financial markets: A review, IMF Staff Papers, 47, 279–310(2000). https://doi.org/10.2307/3867650
• Brown, G. W. ve Cliff, M. T. (2004). Investor sentiment and the near-term stock market. Journal of Empirical Finance, 11(1), 1-27. https://doi.org/10.1016/j.jempfin.2002.12.001
• Canbaş, S. ve Kandır, S. Y. (2016). Yatırımcı duyarlılığının İMKB sektör getirileri üzerindeki etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 219-248. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuiibfd/issue/22745/242788
• Canöz, İ. (2018). Borsa İstanbul 100 endeksi ile tüketici güven endeksleri arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği, Fiscaoeconomia, 2(1), 136-153. doi: 10.25295/fsecon.366622
• Çetiner, M., Gökcek, H. A. ve Turp, G. B. (2019). Davranışsal finans perspektifinden yatırımcı davranışları üzerine bir inceleme. Uluslararası Bankacılık, Ekonomi ve Yönetim Araştırmalar Dergisi, 2(1), 1-30. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/706875
• Christ, K. P. ve Bremmer, D. S. (2003). The relationship between consumer sentiment and stock prices. In Proceedings of the 78th Annual Conference of the Western Economics Association International, Denver, CO, USA. Erişim adresi: https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=7b844255324f4f039caf9b3b009e1a44a5162844
• Costa, D. F. Carvalho, F. D. M. ve Moreira, B. C. D. M. (2019). Behavioral economics and behavioral finance: A bibliometric analysis of the scientific fields. Journal of Economic Surveys, 33(1), 3-24. https://doi.org/10.1111/joes.12262
• De Bondt, W. F. ve Thaler, R. H. (1987). Further evidence on investor overreaction and stock market seasonality. The Journal of finance, 42(3), 557-581. https://doi.org/10.2307/2328371
• De Bondt, WF ve Thaler, R. (1985). Does the stock market overreact? The Journal of Finance, 40(3), 793-805. https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.1985.tb05004.x
• Demir, F. (2021). Ekonomik güven endeksi ve finansal yatırım araçları reel getirileri arasındaki zamanla değişen nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(31), 734-751. https://doi.org/10.21076/vizyoner.881129
• Demirel, E. ve Yelkikalan, N. (2021). Hisse senedi getirisi ve volatilitesi üzerinde rasyonel ve irrasyonel yatırımcı duyarlığının etkisi: Borsa İstanbul üzerinde ampirik bir analiz. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 16(2), 1-15. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2096024
• Dowling, M. ve Lucey, B. (2010). Other behavioral biases. In H. K. Baker ve J. R. Nofsinger (Ed.), Behavioral finance: Investors, corporations, and markets (pp. 313-330). John Wiley & Sons. https://doi.org/10.1002/9781118258415
• Evci, S. (2019). Ekonomik güven endeksi ile yatırım araçları arasındaki nedensellik ilişkisi: Toda-Yamamoto yaklaşımı. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2893-2901. Erişim adresi: https://www.isarder.org/index.php/isarder/article/view/947/931
• Eyüboğlu, K. ve Eyüboğlu, S. (2017). Ekonomik güven endeksi ile hisse senedi fiyatları arasındaki ilişkinin incelenmesi: Türkiye örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 603-614. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/459325
• Eyüboğlu, S. ve Eyüboğlu, K. (2018). Reel kesim güven endeksi ile borsa istanbul sektör endeksleri arasındaki ilişkinin test edilmesi. Business & Economics Research Journal, 9(1), 75-86. Erişim adresi: https://eds.p.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=c499823d-1cbc-4471-bfbb-606c1503e652%40redis
• Fisher, K. L. ve Statman, M. (2000). Investor sentiment and stock returns. Financial Analysts Journal, 56(2), 16-23. doi: 10.2469/faj.v56.n2.2340
• Hsu, C.-C., Lin, H.-Y. ve Wu, J.-Y. (2011). Consumer confidence and stock markets: the panel causality evidence. International Journal of Economics and Finance, 3(6), 91-98.doi: 10.5539/ijef.v3n6p91
• İltaş, Y. ve Güzel, F. (2021). Borsa endeksi ve belirsizlik göstergeleri arasındaki nedensellik ilişkisi: türkiye örneği. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(3), 411-424. https://doi.org/10.17065/huniibf.821072
• Jain, A. ve Ghosh, S. (2013). Dynamics of global oil prices, exchange rate and precious metal prices in India. Resources Policy, 38(1), 88-93. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2012.10.001
• Kabakcı, C. Ç. ve Akkaya, G. (2020). Yatırımcı duyarlılığı endeksi ile BIST 100 endeksi arasındaki ilişkinin araştırılması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(4), 407-416. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.799208
• Kahneman, D. ve Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 263-291. https://doi.org/10.2307/1914185
• Kale, S. ve Akkaya, M. (2016). The relation between confidence climate and stock returns: The case of Turkey. Procedia Economics and Finance, 38, 150-162. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(16)30186-1
• Kamışlı, S. ve Meriç, E. (2024). Güven endeksleri ile pay senedi piyasası ilişkisi: Sektörel yaklaşım. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 797-816. https://doi.org/10.18037/ausbd.1486007
• Korkmaz, T. ve Çevik, E. (2009). Reel kesim güven endeksi ile IMKB 100 endeksi arasındaki dinamik nedensellik ilişkisi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 38(1), 24-37. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/98145
• Köse, A. K. ve Akkaya, M. (2016). Beklenti ve güven anketlerinin finansal piyasalara etkisi: BIST 100 üzerine bir uygulama. Bankacılar Dergisi, 99, 3-15. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2960106
• Koy A. ve M. Akkaya (2017). The role of consumer confidence as a leading indicator on stock returns: A markov switching approach. Annals of “Dunarea de Jos” University of Galati: Fascicle I. Economics and Applied Informatics, 23(1), 36-47. doi:10.2139/ssrn.2985299
• Lemmon, M. ve Portniaguina, E. (2006). Consumer confidence and asset prices: Some empirical evidence. The Review of Financial Studies, 19(4), 1499-1529. doi: 10.2139/ssrn.335240
• Lopez, H. B. ve Durré, A. (2003). The determinants of consumer confidence: the case of United States and Belgium. Universite catholique de Louvain.
• Medetoğlu, B., Saldanlı, A. (2019). Sürü davranışının hisse senedi fiyat hareketliliğine etkisi: BIST 100 örneği, İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(2), 1191-1204. Erişim adresi: https://pdfs.semanticscholar.org/3353/0101d1d8070872b88e2d6304643180810da8.pdf
• Merkezi Kayıt Kuruluşu [MKK] (2024). Risk iştahı endeksi. Erişim adresi: https://www.vap.org.tr/reks
• Michailova, J. (2010). Development of the overconfidence measurement instrument for the economic experime. Munich Personal RePEc Archive (MPRA), 4, 1-44. Erişim adresi: https://mpra.ub.uni-muenchen.de/26384/
• Miller H. M. (2000). The history of finance: An eyewitness account. Journal of Applied Corporate Finance, (2), 8-14. https://doi.org/10.1111/j.1745-6622.2000.tb00050.x
• Münyas, T. (2019). Borsa İstanbul endeksleri ile güven endeksleri arasindaki ilişkinin araştirilmasi üzerine bir inceleme. TESAM Akademi Dergisi, 6, 299-320. doi: 10.30626/tesamakademi.546656
• Olgaç, S. ve F. Temizel (2008). Yatırımcı duyarlılığı hisse senedi getirileri ilişkisi: Türkiye örneği, TİSK Akademi, 3(6), 224-239. Erişim adresi: https://eds.p.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=54501f26-f878-4633-9935-2a70a2737b95%40redis
• Otoo, M. W. (1999). Consumer sentiment and the stock market. Board of Governors of the Federal Reserve System (U.S.), Finance and Economics Discussion Series (No. 1999-60). https://doi.org/10.2139/ssrn.205028
• Öztürk, B. (2021). Risk iştahı endeksi kullanılarak yatırımcı duyarlılığının pay piyasası getirisine etkisinin araştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Phillips, P. C. ve Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346. https://doi.org/10.1093/biomet/75.2.335
• Pompian, M. M. (2006). Behavioral finance and wealth manegement: How to build optimal portfolios that account for investor biases. New Jersey: John Wiley and Sons.
• Ritter, J. (2003). Behavioral finance. Pacific-Basin Finance Journal, 11(4), 429-437. https://doi.org/10.1016/S0927-538X(03)00048-9
• Rotheli, T. F. (2005). The illusion of over-optimism in survey data: The case of manufacturers selling prices. The Journal of Socio-Economics, 34, 151-159. doi: 10.1016/j.socec.2004.09.004
• Rubinstein, M. (2002). Markowitz's" portfolio selection": A fifty-year retrospective. The Journal of finance, 57(3), 1041-1045. https://doi.org/10.1111/1540-6261.00453
• Sadeghzadeh, K. (2018). Borsanin psikolojik faktörlere duyarlılığı: Oynaklık endeksi (vix) ve tüketici güven endeksi ile BIST 100 endeksi arasındaki ilişkiler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 238-253. Erişim adresi: http://esjournal.cumhuriyet.edu.tr/en/download/article-file/586562
• Şahin, E. E. ve Özkan, O. (2018). Kredi temerrüt takası, döviz kuru ve BIST100 endeksi ilişkisi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 1939-1945. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.450178
• Schmeling, M. (2009). Investor sentiment and stock returns: Some international evidence. Journal of Empirical Finance, 16(3), 394-408. https://doi.org/10.1016/j.jempfin.2009.01.002
• Shleifer, A. (2004), Inefficient markets-an introduction to behavioral finance, New York: Oxford University Press.
• Sohn, S. (2013). What does investor sentiment reflect: Animal spirits or risks? In Asian Finance Association (AsFA) 2013 Conference, 26th Australasian Finance and Banking Conference.
• Süsay, A. ve Eyüboğlu, K. (2021). Hizmet güven endeksi ile BİST hizmet sektör endeksleri arasındaki saklı ilişkilerin yapısal kırılmalar altında incelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 195-220. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.792043
• TCMB (2024a). İktisadi yönelim istatistikleri ve reel kesim güven endeksi, Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Egilim+Anketleri/Iktisadi+Yonelim+Istatistikleri+ve+Reel+Kesim+Guven+Endeksi/
• TCMB (2024b). Finansal hizmetler istatistikleri ve finansal hizmetler güven endeksi. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/34352274-ecd6-4c08-8ec4-50a19de26613/FHA-Metaveri.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-34352274-ecd6-4c08-8ec4-50a19de26613-oOvNvFH.
• Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
• Topuz, Y. V. (2011). Tüketici güveni ve hisse senedi fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 53-65. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/69187
• TUİK (2024a). Tüketici güven endeksinde yapılan ana revizyona ilişkin metodolojik doküman. Erişim adresi: https://www.tuik.gov.tr/indir/revizyon/tge_metod_tr.pdf.
• TUİK (2024b). Ekonomik güven endeksi (analitik çerçeve, kapsam, tanımlar ve sınıflamalar). Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ekonomik-Guven-Endeksi-Mayis-2024-53592
• Tüzün, O., Ceylan, I. E. ve Ceylan, F. (2021). Güven endeksleri ile hisse senedi piyasası arasındaki nedensellik analizi: Türkiye örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30(2), 166-181. https://doi.org/10.35379/cusosbil.998730
• Tversky, A. ve Kahneman, D. (1974). Judgment under uncertainty: Heuristics andbiases. Science New Series, 185(4157), 1124-1131. doı: 10.1126/science.185.4157.1124
• Ulrike, M. ve Tate, G. (2005). Ceo overconfidence and corporate investment. The Journal of Finance, 60(6), 2661-2700. doi: 10.1111/j.1540-6261.2005.00813.x
• Usul, H., Küçüksille, E. ve Karaoğlan, D. S. (2017). Güven endekslerindeki değişimlerin hisse senedi piyasalarina etkileri: Borsa İstanbul örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(3), 685-695. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/sduiibfd/issue/52994/703472
• Verma, R., Baklaci, H. ve Soydemir, G. (2008). The impact of rational and irrational sentiments of individual and institutional investors on DJIA and S&P500 index returns. Applied Financial Economics, 18(16), 1303-1317. https://doi.org/10.1080/09603100701704272
• Whaley, R. E. (2000). The investor fear gauge. Journal of Portfolio Management, 26(3), 12-17. doi: 10.3905/jpm.2000.319728
• Yaşar, B. (2008). Davranışsal finans ve fiyat köpüğü: imkb endekslerinde fiyat köpüğüyle ilgili mevsimsel birim kök araştırması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsüi, İstanbul.
• Yıkılmaz, A. (2022). BIST 30 vadeli işlem getirisi ve yatırımcı risk iştahı: Granger nedensellik analizi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(14), 301-315. https://doi.org/10.54831/vanyyuiibfd.1202270