Demokrat Parti Döneminde Uygulanan Ekonomi Politikaları ve Sonuçları

Year 2012, Volume 67, Issue 02, 157 - 187, 01.02.2012

Abdullah TAKIM

https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002251

Abstract

Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren Türkiye’de uygulanan ekonomi politikaları incelendiğinde öne çıkan dönemlerden birisi, 1950-1960 arası dönemdir. Bu dönem, müdahaleci bir ekonomik yapıdan, özel teşebbüse öncelik veren, açık ekonomiye geçiş çabalarının yoğunlaştığı bir dönemdir. Bu çalışmanın amacı 1950-1960 yılları arasında tek başına iktidar olan Demokrat Parti döneminde uygulanan ekonomi politikalarını incelemektir. Çalışmada bu dönemi ele almamızın nedeni, 1946 yılından sonra siyasi alanda çok partili rejime geçiş kadar, ekonomik alanda da müdahaleci politikalardan, liberal politikalara geçilmiş olmasının sonuçlarını ortaya koymaktır.

Keywords

Demokrat Parti, ekonomi politikası, liberal ekonomi, özel teşebbüs, Türkiye

Economy Policies and Results Implemented in Democrat Party Era

Abstract

1950-1960 is one of the outstanding eras among the economy policies since the foundation of the Republic. This period witnessed transition efforts from an interventionist economic structure to an open economy that prioritizes private sector. The purpose of this study is to analyse the economy policies during the Democrat Party rule that came to power between 1950 and 1960. The reason to focus on this period is to present the outcomes of the transition from interventionist policies to liberal policies in economic sphere as well as transition to multi-party regime in political sphere after 1946.

Keywords

Democrat Party, economy policy, liberal economy, private enterprise, Turkey

References

• Ahmad, Feroz (1996), Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980) (İstanbul: Hil Yayınları) (Çeviren: Ahmet Fethi).
• Akalın, Gülsüm ve Erkişi, Kemal (2007), “Türkiye’de Seçim Ekonomisi Uygulamalarının Geleneksel Oportünist Seçim Çevrimleri Açısından Değerlendirilmesi”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (5): 89–116.
• Akandere, Osman (1988), Milli Şef Dönemi: Çok Partili Hayata Geçişte Rol Oynayan İç ve Dış Tesirler, 1938-1945 (İstanbul: İz Yayıncılık).
• Akçoraoğlu, Alpaslan ve Yurdakul, Funda (2004), “Siyasal Ekonomi Açısından Büyüme, Enflasyon ve Bütçe Açıkları: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 59 (1): 1-25.
• Akdemir, Sevim (2008), “Türkiye’de Özelleştirme Uygulamaları ve Ekonomik Sonuçları”, Gülen Elmas Arslan (eds.), Çeşitli Yönleriyle Cumhuriyetin 85. Yılında Türkiye Ekonomisi (Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları): 322-346.
• Aktan, C.Can (2002), Anayasal İktisat (Ankara: Siyasal Kitabevi).
• Alesina, Alberto ve Guidio Tabellini (1989), “External Debt, Capital Flight and Political Risk”, Journal of International Economics, (27): 199-220.
• Alesina, Alberto ve Guido Tabellini (1990), “Voting on the Budget Deficit”, American Economic Review, (80): 37-49.
• Alesina, Alberto ve Dani Rodrik (1994), “Distributive Politics and Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, (109): 465-90.
• Alesina, Alberto, Şule Ozler, Nouriel Roubini ve Phillip Swagel (1996), “Political instability and Economic Growth”, Journal of Economic Growth, 1(2): 189-213.
• Alesina, Alberto ve Roberto Perotti (1996), “Income Distribution, Political Instability and Investment”, European Economic Rewiev, (40): 1203–1226.
• Babüroğlu, Selahattin (1982), Atatürk Dönemi ve Sonrası Kamu İktisadi Teşebbüsleri (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları).
• Bakırtaş, İbrahim (1998), “Politik-Ekonomik Dalgalanmalar Kuramı Kapsamında Türkiye’deki Politik Yapının Ekonomi Üzerindeki Etkisi”, D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 13 (2): 47-63.
• Barro, Robert J. (1991), “Economic Growth in a Cross-section of Countries, Quarterly”, Journal of Economics, (106): 407-443.
• Bayar, Celal (1986), Başvekilim Adnan Menderes (İstanbul: Tercüman Yayınları, Birinci Basım) (Derleyen: İsmet Bozdağ).
• Cukierman, Alex, Sebastian Edwards ve Guido Tabellini (1989), “Seigniorage and Political Instability”, NBER Working Paper Series, (3): 199.
• Çelebi, Esat (2002), “Atatürk’ün Ekonomik Reformları ve Türkiye Ekonomisine Etkileri 1923-2003”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, (5): 17-50.
• Çufalı, Mustafa (2004), Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Dönemi (1945-1950) (Ankara: Babil Yayıncılık).
• Demokrat Parti, Parti Programı (1952) (Ankara: Güneş Matbaacılık).
• Dimitrios, Asteriou ve Simon Price (2000), “Financial Development and Economic Growth: Time Series Evidence for the Case of the UK”, Economia, 4 (2): 122-41.
• DPT (1963), Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1963-1967 (Ankara: DPT Yayınları).
• DTM (2008), “Türkiye’de İhracatın Gelişimi”, www.dtm.gov.tr (10.02.2010).
• Ercan, Fuat, Kurtar Tanyılmaz ve Derya Karakaş (2008), “Türkiye’de Sermaye Birikimi, Sanayileşme Politikaları ve Sektörel Değişmeler”, Gülen Elmas Arslan (eds.), Çeşitli Yönleriyle Cumhuriyetin 85. Yılında Türkiye Ekonomisi (Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları): 213-255.
• Erçakar, M. Emin ve E.Tanas Karagöl (2011), “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar”, Siyaset Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, (1): 4-29.
• Eren, Ercan ve Melike Bildirici (1999), “Siyasal Konjonktür Dalgaları ve Türkiye’de Seçmen Davranışları”, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 14 (163): 29-32.
• Eren, Ercan ve Melike Bildirici (2001), “Türkiye’de Siyasal ve İktisadi İstikrarsızlık; 1980–2001”, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 16 (187): 27–43.
• Elmas, Filiz (2008), “Ortodoks ve Heterodoks İktisat Açısından Doğrudan Yabancı Yatırımlar Ve Türkiye”, Gülen Elmas Arslan (eds.), Çeşitli Yönleriyle Cumhuriyetin 85. Yılında Türkiye Ekonomisi (Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları): 415-443.
• Erkan, Hüsnü (1987), Sosyal Piyasa Ekonomisi, Ekonomik Sistem ve Piyasa Ekonomisine İşlerlik Kazandırılması (İzmir: Silm Ofset).
• Eroğul, Cem (2003), Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 4. Baskı).
• Eroğlu, Nadir (2003), “Türkiye’de İktisat Politikalarının Gelişimi”, Marmara Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, 80. Yılında Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu, 29-31 Ekim, İstanbul.
• Grossman, Herschel (1991), “A General Equilibrium Theory of Insurrections”, American Economic Review, 81 (4): 912-921.
• Gupta, Dipak. K (1990), The Economics of Political Violence: The Effect of Political Instability on Economic Growht (New York and London: Grenwood Press and Praeger).
• Hazine Müsteşarlığı, Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü (2003), 1923-2003 Türkiye Ekonomisi, Cumhuriyetin 80.Yılı Özel Sayısı (Ankara).
• Hibbs, Douglas A. Jr. (1977), “Political Parties and Macroeconomic Policy”, The American Political Science Review, 71 (4): 1467–1487.
• Karluk, Rıdvan (2005), Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Türkiye Ekonomisi’nde Yapısal ve Dönüşüm (İstanbul: Beta Yayınları, 10. Baskı).
• Karluk, Rıdvan (2001), Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Katkısı, Ekonomik İstikrar Büyüme ve Yabancı Sermaye (Ankara: TCMB Yayınları).
• Kaynak, Muhteşem (2009), Kalkınma İktisadı (Anlara: Gazi Kitabevi, 3. Baskı).
• Kazgan, Gülten (2005), Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2001), Ekonomi Politik Açısından Bir İrdeleme (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları).
• Kazgan, Gülten (1985), Ekonomide Dışa Açık Büyüme (İstanbul: Altın Kitapları Yayınevi).
• Kuşat, Nurdan ve Nilgün Dolmacı (2011), “Kamu Teorisi Çerçevesinde Seçim Ekonomisi Kavramının Değerlendirilmesi”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12 (1): 129-146.
• Kepenek, Yakup ve Nurhan Yentürk (2005), Türkiye Ekonomisi (İstanbul: Remzi Kitabevi, 19.Baskı).
• Kuyucuklu, Nazif (1993), Türkiye İktisadı (İstanbul: Filiz Kitabevi).
• Kütüklü, Uğur (2008), Demokrat Parti (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları).
• Makal, Ahmet (2002), Türkiye’nin Sanayileşme Sürecinde İşgücü Sorunu, http://www.politics.ankara.edu.tr/eski/dosyalar/tm/SBF_WP_44.pdf (15.03.2011).
• Mauro, Paolo (1993), Political Instabilty, Growth and Investment, Unpublished (Cambridge: Harvard University).
• Oktar, Suat ve Arzu Varlı (2010), “Türkiye’de 1950-1954 Döneminde Demokrat Partinin Tarım Politikası”, Marmara Üniversitesi, İİBF Dergisi, XXVIII (1): 01-22.
• Ormanoğlu, Burhan (2004), “Yabancı Sermaye Yatırımlarına İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümünde Uluslar arası Tahkim”, Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Araştırma Raporu (Ankara).
• Önder, Timur (2005), Para Politikası: Araçları, Amaçları ve Türkiye Uygulaması, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Uzmanlık Yeterlik Tezi (Ankara).
• Özler, Şule ve Guido Tabellini (1991), “External Debt and Political Instability”, NBER Working Paper, July: 3772.
• Öztürk, Fahriye (2008), “Türkiye’de Tarımsal Yapı ve Tarımsal Destekleme Politikalarının Tarihsel Gelişim Süreci”, Gülen Elmas Arslan (eds.), Çeşitli Yönleriyle Cumhuriyetin 85. Yılında Türkiye Ekonomisi (Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları): 61-91.
• Pamuk, Şevket (2007), Dünyada ve Türkiye’de İktisadi Büyüme, 1820-2005 (Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları).
• Roubini, Nouriel ve Jeffrey Sachs (1989), “Political and Economic Determinants of Budget Deficits in the Industrial Democracies”, European Economic Review, 33: 903–933.
• Savaş, V.Fuat (2008), Politik İktisat (İstanbul: Beta Yayınları, 6.Baskı).
• Sezgin, Şennur (2007), “Türkiye'de Politik Konjoktürel Dalgalanmalar: 1950-2003 Dönemi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62 (2): 135-154.
• Sönmez, Mustafa (2001), Gelir Uçurumu, Türkiye’de Gelirin Adaletsiz Bölüşümü (İstanbul: Om Yayınevi).
• Sönmez, Sinan (2008), “Türkiye’de Devlet İç Borçlanmasının İşlevi ve Gelişimi”, Gülen Elmas Arslan (eds.), Çeşitli Yönleriyle Cumhuriyetin 85. Yılında Türkiye Ekonomisi (Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları): 255-280.
• Şahin, Hüseyin (2007), Türkiye Ekonomisi, Tarihsel Gelişim-Bugünkü Durum (Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları, 9. Baskı).
• Şahinöz, Ahmet (2001), Türkiye Ekonomisi, Sektörel Analiz (Ankara: İmaj Yayınevi).
• Şanlısoy, Selim ve Recep Kök (2010), “Politik İstikrarsızlık-Ekonomik Büyüme İlişkisi (1987-2006)”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25 (1): 101-125.
• Takım, Abdullah ve Şaban Esen (2011), Türkiye’de Siyasi Parti Programlarında Ekonomik Görüşler (Ankara: Detay Yayıncılık).
• Taş, Mahir (2004), “Menderes Döneminin Ekonomi Politiği ve 1958 İstikrar Programı”, Mevzuat Dergisi, 7 (76), http://www.basarmevzuat.com/dergi/2004-04/a/02.htm (13.02.2011).
• Taşkın, M.Murat (2003), “1923–2003 Döneminde Türkiye Cumhuriyeti’nin Dış Ticaret Politikaları”, Dış Ticaret Dergisi, Yıl 8, Özel Sayı: 131-153.
• TBMM, Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri, http://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/genel_secim.html (12.14.2011).
• Telatar, Funda (2000), “Parlamenter Sistemlerde Politik Devresel Dalgalanmalar: Teori ve Türkiye İçin Bir Uygulama”, Gazi Üniversitesi, İİBF Dergisi, (4): 133-154.
• Telatar, Funda (2001), “Politik Devresel Dalgalanmalar Teorisi Işığında Demokrasi-Siyaset- Ekonomi İlişkisi: Türkiye Örneği”, İşletme, İktisat ve Finans Dergisi, 16 (187): 50-66.
• Telatar, Funda (2004), Politik İktisat Politikası (Ankara: İmaj Yayınevi).
• Temel, Adil, Ercan Boyar ve Şeref Saygılı (2002), “Türkiye Ekonomisinde Yapısal Değişim (1946- 1999)”, Planlama Dergisi, 42.Yıl Özel Sayısı: 49-64.
• Tezel, Y.Sezai (2002), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950) (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 5. Baskı).
• Tokgöz, Erdinç (2004), Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914–2004) (Ankara: İmaj Yayıncılık).
• TÜSİAD (2000), Türkiye’de Bireysel Gelir Dağılımı ve Yoksulluk Avrupa Birliği İle Karşılaştırma (İstanbul: TÜSİAD Yayınları).
• Varol, Müge (2003), “Cumhuriyetimizin 80. Yılında 1923–2003 Türk Dış Ticaretinin Gelişiminin Kısa Tarihçesi”, Dış Ticaret Dergisi, Yıl 8, Özel Sayı: 153-171.
• Yılmaz, Şiir (1998), “1923'ten Bu Yana Ekonomi Politikaları: Devletçilikten Devletin Tasfiyesine”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, XXII: 213.
• Yücel, M. Serhan (2001), Demokrat Parti (İstanbul: Ülke Kitapları).
• 1960 Türkiye’nin Ekonomik Tarihi, www.beyazfil.8k.com/1923- 1960%20T.C.nin%20Ekonomik%20Tarihi.htm (15.12.2010).