Türkiye’de ‘Şansın Terbiye Edilişi’ne Geçiş: Mehmed Cavid Bey’in İhsaiyat Kitabı

Year 2007, Volume: 62 Issue: 03, 57 - 77, 01.03.2007

Ahmet Murat Aytaç , Sarp Balcı

https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002033

Abstract

Keywords

-

TÜRKİYE’DE ‘ŞANSIN TERBİYE EDİLİŞİ’NE GEÇİŞ: Mehmed Cavid Bey’in İhsaiyat Kitabı

Abstract

Bu çalışma; Türkiye’de Osmanlı Türkçesiyle Mehmed Cavid tarafından yazılmış, alandaki ilk kitap vasıtasıyla, istatistik disiplininin evrimini tarihsel bir perspektif içinde ele alıyor. Bu yolla çalışma; sayılardan istatistiklere geçiş süreciyle eş zamanlı olarak, devlet toplum ilişkilerinin zihniyet ve teknolojisinde yaşanan değişimi de çözümlemeyi amaçlıyor. Giriş bölümü ‘normal’ olanın tanımlanmasına dönük bir çerçeve sağlıyor. İkinci bölüm ağırlıkla Mehmed Cavid’in hayatı ve İhsaiyat’ın ortaya çıkış koşullarını belirleyen tarihsel ve entelektüel şartları ortaya koyuyor. Sonuçta çalışma istatistiğin salt bir baskı aygıtı olarak görülmesine zemin hazırlayan yüzeysel anlayışa karşı çıkmakla kalmayıp, yaşamın özerkliğinden ve dirençten yana tavrını ortaya koyuyor.

Keywords

İstatistik, nüfus, Mehmed Cavid, modernleşme, yönetimsellik

References

• ADIVAR, A. (1991), Osmanlı Türklerinde İlim (İstanbul: Remzi).
• AHMET MİTHAT (1296), Ekonomi Politik (İstanbul: Kırk Anbar).
• AKYÜZ, Y. (2001), Türk Eğitim Tarihi (İstanbul: Alfa).
• ARISTOTELES, (1993), Politika (İstanbul: Remzi) (Çev.: M. Tunçay).
• ARI, Oğuz (1986), “Türkiye'de Sosyoloji Tarihi,” ATAUZ, Sevil (eds.) Türkiye'de Sosyal Bilim Araştırmalarının Gelişimi, (Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği): 175-187.
• ÇANKAYA, A. (1954), Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (Ankara: Örnek) (Cilt I-II).
• DEMİREL, Ahmet (1999), “Cavid Bey (Maliyeci),” Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi (İstanbul: Yapı Kredi) (Cilt II): 336-337.
• DESCHAMPS, P. (1965), Deneysel Sosyoloji (İstanbul: Remzi) (Çev.: N. Ş. Kösemihal).
• DURKHEIM, E. (1994), Sosyolojik Metodun Kuralları (İstanbul: Sosyal) (Çev.: E. Aytekin).
• FOUCAULT, M. (2000), “Yönetimsellik,” Entelektüel'in Siyasal İşlevi (İstanbul: Ayrıntı) (Çev.: O. Akınhay-F. Keskin).
• HACKING, I. (1975), The Emergence of Probability (Cambridge: Cambridge University).
• HACKING, I. (2005), Şansın Terbiye Edilmesi (İstanbul: Metis) (Çev.: M. Moralı).
• IACOVELLA, A. (1999), Gönye ve Hilal (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt) (Çev.: T. Altınova).
• KARAMAN, D. (2001), Cavid Bey ve Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası (Ankara: Liberté).
• LE PLAY, F. (1982), On Family, Work, And Social Change, SILVER, Catherine B. (eds.), (Chicago: The University of Chicago).
• MARDİN, Ş. (2005), “Türkiye’de İktisadi Düşüncenin Gelişmesi, (1838-1918),” TÜRKÖNE, Mümtazer/ÖNDER, Tuncay (eds.), Siyasal ve Sosyal Bilimler: Makaleler 2 (İstanbul: