The Past and Present of Medicine Against Infectious and Epidemic Diseases

Year 1947, Volume: 1 Issue: 4, 7 - 17, 31.12.1947

Abdülkadir Noyan

Abstract

Ord. Prof. Dr. Abdülkadir Noyan tarafından 21 Ekim 1947’de Ankara Üniversitesi’nin akademik yıl açılışı vesilesiyle verilen bu ders, tıbbın intani ve salgın hastalıklarla mücadelesinin tarihsel gelişimini aktarır. Eski Mısır metinlerinden Hipokrat’ın görüşlerine, Rönesans atılımlarından Pasteur ve Koch’un mikrobiyolojik keşiflerine uzanan bu yolculukta tıbbın bilgi temeli ve meslek sorumluluğu anlatılmaktadır. Miasma anlayışı, dini yorumlar, ilk mikroskobik gözlemler, bakteri ve virüslerin tanımlanması tarihsel bağlamda ele alınır. Kolera, tifo, dizanteri, veba ve riketsial hastalıklar gibi Türkiye’deki salgınlara dair gözlemler aktarılır. Portörlük, basil taşıyıcılığı, teşhis imkânları, aşılamalar ve savaş koşullarında alınan hijyenik tedbirler detaylı biçimde anlatılmış; tıbbın hurafeden akılcılığa geçişindeki evreler vurgulanmıştır.

Keywords

intani hastalıklar, miasma teorisi, mikroorganizma, Pasteur, Koch, Hipokrat, salgın tarihi, kolera, veba, tifo, portörlük, bağışıklık

İntani ve Salgın Hastalıklara Karşı Tıbbın Eski ve Yeni Durumu

Abstract

This lecture, delivered by Ord. Prof. Dr. Abdülkadir Noyan on October 21, 1947, traces the historical development of medicine’s confrontation with infectious diseases. From ancient Egyptian writings and Hippocratic doctrine to Renaissance breakthroughs and Pasteur’s discoveries, the speaker outlines changing scientific understandings of contagion and disease control. The role of miasma theories, religious interpretations, early microscopic findings, and the emergence of bacteriology and virology are reviewed. The lecture covers major epidemic threats in Turkish history, including cholera, typhoid, dysentery, plague, and rickettsial diseases. It also discusses the concept of porteurs and bacilliferous carriers, technical advances in diagnosis, vaccination campaigns, and sanitary measures. Prof. Noyan provides detailed first-hand accounts of controlling epidemics during wars and emphasizes the evolution of medical responsibility, from mystical to rational and evidence-based approaches.

Keywords

infectious diseases, miasma theory, microorganism, Pasteur, Koch, Hippocrates, epidemic history, cholera, plague, typhoid, carrier state, immunity

References

• Karl von Klein: Eber papirüsleri ve eski Mısır ilaç listeleri üzerine bilgiler
• Dr. John K. Mitchell: Mısır mumyasında çocuk felci bulguları – Pennsylvania Üniversitesi Müzesi
• Hippocrates & Galenos: Antik çağın miasma kuramı ve tıbbî bakış açısı
• İbni Sina: Mikroskobik hastalık etkenleri üzerine sezgisel görüşler
• Fracastoro: “De Contagione” adlı kitabı – mikrobiyal hastalık tahminleri, 1546
• Athanasius Kircher: Mikroskop altında canlı organizmalar – Contagium animatum fikri
• Antony Leeuwenhoek: Tek hücreli canlıların mikroskobik keşfi
• Edward Jenner: Çiçek aşısı ve epidemik hastalık profilaksisi, 1798
• Louis Pasteur: Mikrop keşfi, şarbon, kuduz, tavuk kolerası aşıları
• Robert Koch: Mikrop izolasyonu ve Koch postulatları
• Charl Nicolle: Lekeli tifo etkeninin bitlerle bulaşması – Riketsiaların dışkı yoluyla geçişi
• Haydarpaşa & Serviburnu vak’aları: Veba, kolera ve tifo salgınlarında saha gözlemleri