Türkçenin Yitik Coğrafyası : Tacikistan’da Türkçe El Yazmaları

Year 2008, Volume: 33 Issue: 1, 69 - 82, 01.06.2008

Ali Fuat Bilkan Mehmet Gümüşkılıç

Abstract

Tacikistan, Türk kültür coğrafyası açısından önemli bir yere sahiptir. Derî Farsça (Eski Farsça), Modern Farsça ve Özbek Türkçesinden etkiler taşıyan Tacikçede pek çok Türkçe kelime de bulunmaktadır. Tacikistan’da yaptığımız çalışmalar sırasında, bu bölgede kaleme alınmış 437 el yazması eser tespit ettik. Bu eserler, genellikle Çağatay Türkçesiyle yazılmış ve Özbek edebiyatı çerçevesinde değerlendirilmesi mümkün olan eserlerdir. Ancak bu eserler içerisinde Batı Türkçesine ait birçok edebî eser de yer almaktadır. Bu yazıda üzerinde durduğumuz konu, özellikle şiir mecmualarında iki dille (Tacikçe, Türkçe) yazılmış şiirlerin, bölgenin sosyo-kültürel yapısı bakımından değerlendirilmesi hususudur. Uzun süre içiçe yaşamış Tacik ve Türk toplumunun ortak kültür değerlerine sahip olması tabiîdir. Bu süreçte her iki dili de konuşabilen toplumun ortak zevk ve edebî anlayışla meydana getirdiği bu mecmualar, uzun yıllar Tacikistan’da Tacikçe ile birlikte, Türkçenin de konuşulduğunu ve söz konusu coğrafyada iki dilli bir süreç yaşandığını göstermektedir. TİKA desteğiyle gerçekleştirilen proje kapsamında, değerlendirilen Türkçe eserler, Türkçenin tarihî coğrafyası hakkında önemli ipuçları sunmaktadır

Keywords

Tacikistan, İki dillilik, Türkçe, mecmuâ, Farsça

Lost Geography of the Turkish Language: Turkish Manuscripts in Tajikistan

Abstract

Tacikistan occupies a very important place in Turkish cultural geography. Several Turkish vocabularies are part and parcel of the Tajik language, which was already influenced by Dari (ancient Persian), modern Persian, and Ozbek Turkish. During our researh in Tajikistan, we were able to locate 437 manuscripts in libraries. These works are mostly written in Chatai Turkish, and can be considered within the framework of Ozbek literature. Among those, several of them were written in the Western Turkish (Anatolian turkish). The purpose of this article is to evalute the bilingual poetry journals, with a specific emphasis on understanding sociocultural structure of the region. It is only natural to have common values for Tajik and Turkish people who have been living together for centuries. The bilingual journals are the products of bilingual communities wich developed common values and literature tastes. We argue that these journals are the best proof to demonstrate that Turkish langugage has been a spoken language in Tajikistan for a long time, along with the Tajik language

Keywords

Tajikistan, Bilingualism, Turkish, Journal, Persian