Çin’in Ortaklık İlişkileri ve Türkiye-Çin Stratejik İşbirliği

Year 2018, Volume: 53 Issue: 1, 117 - 144, 08.05.2018

Arzu Durdular

Abstract

Soğuk Savaş döneminin sona ermesi, mevcut uluslararası
düzende değişmelere yol açmıştır. Sistem, bir taraftan iki kutupluluktan çok
kutupluluğa geçerken diğer taraftan da devletlerarası ilişkilerde işbirliği
yöntemlerini de değişerek daha çok “ortaklık” ilişkisini tercih etmeye
başlamıştır. Çin’de 2000’li yılların başından itibaren, özellikle ikili
ilişkilerde, dış politika stratejisi olarak “ortaklık” yöntemi benimsenmiştir.
Nitekim Çin birçok devlet ya da uluslararası örgütle, örneğin stratejik
ortaklık, işbirliği ortaklığı, özel seviyede ortaklık gibi farklı tip ve
derecede ortaklıklar kurmuştur. 1990’lı yıllardan itibaren Türkiye de
uluslararası sisteme uygun olarak birçok devletle stratejik ortaklıklar kurmaya
başlamıştır. Türkiye ile Çin arasındaki diplomatik ilişkilerin 1971 yılında
başlamasına karşın, ikili ilişkiler uzun yıllar inişli- çıkışlı bir seyir
izleyerek düşük seviyede kalmıştır. 2000’li yılların başından itibaren ikili
ilişkilerin tekrar canlanması sonucunda 2010 yılında iki ülke arasında
ilişkiler “stratejik işbirliği ”seviyesine yükselmiştir.

Keywords

Stratejik Ortaklık, Kuşak-Yol Projesi

References

• Atlı, Altay. “Çin ve Yeni İpek yolu Projesi”, Analist, Ekim 2014, S. 44, s. 74-77.
• Durdular, Arzu. “Çin’in “Kuşak-Yol” Projesi ve Türkiye-Çin İlişkilerine Etkisi”, Avrasya Etütleri, S. 49, 2016(1), s. 77-97.
• “Chongshi Zhong Han Zhan Lüe Huoban Guanxi Xingdong Jihua”, ( Çin-Güney Kore Stratejik İşbirliğinin Güçlendirilmesine Dair Eylem Planı), http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t1054065.shtml; erişim: 10.08.2017.
• “Çin’e açılan kapı”, http://www.turkuvazreklam.com.tr/yayin/dergiler/china-today; erişim: 12.08.2017.
• “Çin’den Türkiye’ye İki Kazık”, 25.09.2012, http://www.hurriyet.com.tr/cinden-turkiyeye-iki-kazik-21550854; erişim Tarihi: 12.08.2017.
• Ding Gong. “Zhong Tu Guanxi Sishi Nian: Huigu Yu Zhanwang”, Alabo Shijie Yanjiu, (Çin-Türkiye İlişkilerinin Kırk Yılı: Geçmişi ve Geleceği, Arap Dünyası Araştırmaları ), 2011(3), s. 20-28.
• Ekrem, Erkin. “Türkiye-Çin İlişkilerinin 40 Yılı (1971-2011), Stratejik Düşünce Enstitüsü Raporu, Ankara, 2012.
• Erol, Mehmet Seyfettin. Türkiye'nin Orta Asya Politikasına Rusya Federasyonu ve Bölge Ülkelerinden Genel Bir Bakış, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt 12 S. 1, Yaz 2012, s. 1-20.
• Feng Qiren. “Kuayue ‘Shiji Zhi Qiao’”, de Jiangke Huitan, Tongyi Luntan, (“Yüzyıl Köprüsü”ne Karşı Jiangke Görüşmeleri, Uzlaşma Forumu), 1998 (2), s. 30-32.
• Feng Zhongpin, Huang Jing. “China’s Strategic Partnership Diplomacy: engaging with a changing World”, ESPO Working Paper, No. 8, June 2014.
• Hu Jintao Zai Meiguo Youhao Tuanti Huanying Yanhuishang Jianghua, (Hu Jintao’nun ABD’de Dostluk Grubu’nun Hoşgeldin Toplantısında Yaptığı Konuşma- Tam Metin), 20.01.2011, http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/zyjh_674906/t788591.shtml; erişim: 12.08.2017.
• Huang Susu. “Shenme Shi Zhanlüe Huoban Guanxi?”, Huanqiu Shibao, (“Stratejik Ortaklık Nedir?”, Küresel Çağ), 10.02.2006, http://www.people.com.cn/GB/paper68/16830/1478897.html; erişim: 13 Ocak 2018.
• Huang Weimin. “Zhong Tu Guanxi de Lishi Kaocha Ji Pingxi”, Xiya Feizhou, (Çin-Türkiye İlişkilerinin Tarihsel Araştırması ve Analizi, Batı Asya ve Afrika), vol.5, 2003(5), s. 54-57.
• “ICBC Tekstil Bankası'nı alarak Türkiye'deki ilk Çinli oldu”, 29.04.2014, http://www.hurriyet.com.tr/icbc-tekstil-bankasini-alarak-turkiyedeki-ilk-cinli-oldu-29098026; erişim: 12.08.2017.
• “KARSAN 2016’da Çin’de Üretime Başlayacak”, http://www.milliyet.com.tr/karsan-2016-da-cin-de-uretime/ekonomi/detay/1908090/default.htm; erişim: 12.08.2017.
• Kongzi Xueyuan/Ketang, (Konfüçyüs Enstitüsü/Sınıf), http://www.hanban.org/confuciousinstitutes/node_10961.htm; erişim: 12.08.2017.
• http://www.bankofchina.com/tr/tr/aboutus/ab1/201704/t20170407_9226470.html; erişim: 12.08.2017.
• Li Bo, An Chengri, Xu Xicai. Zhongguo de “Yi Dai Yi Lu”Changyi Jitong Qi Zhoubian Guojia de “Huoban Guanxi” Jianshe, Yanbian Daxue Xuebao (Shehui Kexue Ban), (Çin’in “kuşak-Yol” Projesi ve Komşu ülkeleri ile Kurduğu Ortaklık İlişkileri, Yanbian Üniversitesi Dergisi -Sosyal Bilimler Baskısı-), 2017(4), Vol. 50, pp. 14-25.
• Lin Shangjie. “Shilun Zhongguo Huoban Guanxi Zhanlüe De Shenhua, Nanfang Lunkan, (Çin’in Ortaklık Stratejisinin Derinleştirilmesine Dair, Nanfang Dergisi), 2016(12), s. 33-34.
• Men Honghua, Liu Xiaoyang. “Zhongguo Huoban Guanxi Zhanlüe Pinggu Yu Zhanwang”, Shijie Jingji Yu Zhengzhi, (Çin’in Ortaklık Stratejisinin Değerlendirmesi ve Geleceği, Dünya Ekonomisi ve Siyaseti), 2015(2), s. 65-95.
• “Modern İpek Yolu Projesi’nde Bilmeniz Gerekenler”, 12.05.2017, http://www.businessht.com.tr/ekonomi/haber/1491954-buyuk-zirveden-once-ipek-yolu-projesinde-bilmeniz-gerekenler; erişim: 12.08.2017.
• “30 Sektörde Çin İstilası Var”, http://www.hurriyet.com.tr/30-sektorde-cin-istilasi-var-191036; erişim: 12.08.2017.
• “Özyeğin Çin’deki 300 milyon Dolarlık AVM’sini açtı”, 24.05.2014, http://www.hurriyet.com.tr/ozyegin-cindeki-300-milyon-dolarlik-avmsini-acti-26477975; erişim: 12.08.2017.
• R·Kuta·Kalakaxinhua. “Tuerqi yu Zhongguo Jiande Renzhi Fenxi”, Alabao Shijie Yanjiu, (R. Kutay Karaca. “Türkiye ve Çin Arasında Bilişsel Analiz, Arap Dünyası Araştırmaları), 2014(2), s. 105-108. Speech by H.E. Wen Jiabao,Premier of the State Council of the People's Republic of China, at the China-EU Investment and Trade Forum, 6 May 2004, http://www.fmprc.gov.cn/ce/cebe/eng/more/Topics/t101949.htm; erişim: 13.01.2018.
• Su Hao. “Zhongguo Waijiao de ‘Huoban Guanxi’ Kuangjia”, Shijie Zhishi, (Çin Diplomasisinde Ortaklık İlişkilerinin Çerçevesi, Dünya Bilgisi), 2000(5), s. 11-12. Sun Degang. “Lun Xinshiqi Zhongguo de Zhunlianmeng Waijiao”, Shijie Jingji Yu Zhengzhi, (Yeni Dönemde Çin’in Yarı-İttifak Diplomasisi, Dünya Ekonomisi ve Siyaseti), 2012(3), s. 57-81.
• Sun Xuefeng, Ding Lu. “Huoban Guoleixing Yu Zhongguo Huoban Guanxi Shengji”, Shijie Jingji Yu Zhengzhi, (Ortak Devlet Tipleri ve Çin’in Ortaklık İlişkilerini Yükseltmesi, Dünya Ekonomisi ve Siyaseti), 2017(2), s. 54-76.
• “Şangay İşbirliği Örgütü Enerji Kulübü'nün 2017 Dönem Başkanı Türkiye Oldu”, 23.11.2016, https://www.haberler.com/sangay-isbirligi-orgutu-enerji-kulubu-nun-2017-8990357-haberi/; erişim:10.08.2017.
• Temiz, Kadir. “Türkiye-Çin İlişkileri”, SETA, S. 196, Nisan 2017, https://setav.org/assets/uploads/2017/04/TRCin.pdf; erişim: 20.06.2017.
• Türkiye-Çin Halk Cumhuriyeti Ekonomik İlişkileri, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-cin-halk-cumhuriyeti-ekonomik-iliskileri.tr.mfa; erişim:12.08.2017.
• “3,4 milyar dolarlık Çin füzesi iptal”, 15.11.205, http://www.milliyet.com.tr/3-4-milyar-dolarlik-cin-fuzesi-gundem-2148480/; erişim: 10.08.2017. Wang Qiaorong. “Lun 20 Shiji 90 Niandai Zhongguo de Huoban Guanxi Waijiao”, Sixiang Lilun Jiaoyu Daokan, (1990’lı Yıllarda Çin’in Ortaklık Diplomasisi Üzerine, İdeolojik ve Kuramsal Eğitim Dergisi), 2006(2), s. 53-61.
• Wang Yi. “Zhongguo ‘Quanqiu Huoban Guanxi Wang’ Jiben Chengxing”, 25.12.2014, (Çin’in Küresel Ortaklık Ağının Şekillenmesi), http://politics.people.com.cn/n/2014/1225/c70731-26270816.html; erişim: 10.08.2017. Wang Yusheng. “Guanyu Zhongguo Waijiao Zhanlüe Yixie Wenti de Tantao—Zhongguo Waijiao Zhanlüe de “bu bian” yu “bian”, Dandai Shijie, (Çin Diplomasi Stratejisindeki Bazı Sorunlar ile İlgili Tartışma: Çin Diplomasi Stratejesinde ‘Değişmemek’ ve ‘Değişmek’”, Çağdaş Dünya), 2012(9), s. 15-17.
• Xiao Xian. “Goujian Zhongguo Yu Tuerqi Xinxing Zhanlüe Hezuo Guanxi”, Xiya Feizhou, (“Çin ile Türkiye Arasında Yeni Bir Stratejik İşbirliğinin Kurulması”, Batı Asya ve Afrika), 2011(9), s. 14-28.
• Yang Feiyue, “Turkey gains popularity with Chinese tourists”, 30.07.2017, http://www.chinadaily.com.cn/world/2015-07/30/content_21454383.htm; erişim: 12.08.2017.
• “Zhong E Guanyu Quanmian Xiezuo Huoban Guanxi Xin Jie Duan de Lian He Shengming" ,(Çin-Rusya Arasında Yeni Dönem Kapsamlı Stratejik İşbirliğine Dair Ortak Bildiri), http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t1157763.shtml; erişim: 10.08.2017.
• “Zhong Yue Lianhe Shengming”, (Çin-Vietnam Ortak Bildirisi), 01.06.2008, http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t460818.shtml;erişim: 12.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo Yu Afugan Yisilan Gong Heguo Guanyu Shenhua Zhanlüe Hezuo Huoban Guanxi de Lianhe Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Afganistan İslam Cumhuriyeti Arasında Stratejik Ortaklığın Derinleştirilmesine Dair Ortak Bildiri), http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t1205144.shtml; erişim: 10.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Bajisitan Yisilan Gongheguo Guanyu Jianli Quan Tianhou Zhanlüe Hezuo Huoban Guanxi de Lianhe Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Pakistan İslam Cumhuriyeti Arasında Kapsamlı Stratejik Ortaklığın Kurulmasına Dair Ortak Bildiri), 21.04.2015, http://www.gov.cn/xinwen/2015-04/21/content_2850064.htm; erişim: 10.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Bilishi Wangguo Guanyu Shenhua Quanfangli Youhao Hezuo Huoban Guanxi de Lianhe Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Belçika Krallığı Arasındaki Dostluk ve Ortaklık İlişkisinin Derinleştirilmesine Dair Ortak Bildiri), 01.04.2014, http://www.gov.cn/xinwen/2014-04/01/content_2650747.htm; erişim tarihi: 10.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Deyizhi Lianbang Gongheguo Guanyu Jianli Zhong De Quanfangwei Zhan Lüe Huoban Guanxi de Lian he Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti Arasında Kapsamlı Stratejik Ortaklık İlişkisinin Kurulmasına Dair Ortak Bildiri), erişim: 10.08.2017. http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t1142147.shtml;
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Dongdiwen Min Zhu Gongheguo Guanyu Jianli Mu Lin Youhao, Huxin Huli de Quan Mian Hezuo Huoban Guanxi Lian He Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti Arasında İyi Komşuluk, Karşılıklı Güven Çerçevesinde Kapsamlı İşbirliğinin Kurulmasına Dair Ortak Bildiri), http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t1146729.shtml; erişim:10.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Jierjisi Gongheguo Guanyu Jianli Zhanlüe Huoban Guanxi de Lianhe Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Kırgızistan Cumhuriyeti Arasında Stratejik Ortaklık Kurulmasına Dair Ortak Bildiri), 11.09.2013, http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t1075614.shtml; erişim: 12.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Kataer Guo Guanyu Jianli Zhanlüe Huoban Guanxi de Lianhe Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Katar Arasında Stratejik Ortaklık Kurulmasına Dair Ortak Bildiri), 03.11.2014, http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t1206877.shtml; erişim: 10.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Mengguo Guo Guanyu Jianli Zhanlüe Huoban Guanxi de Lianhe Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Moğolistan Arasında Stratejik Ortaklık Kurulmasına Dair Ortak Bildiri), 17.06.2011, http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t831612.shtml; erişim: 12.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Shate Alabo Wang Guo Lian He Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Suudi Arabistan Krallığı Ortak Bildirisi), 16.01.2012, http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t895983.shtml; erişim: 10.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Tajikesitan Gongheguo Guanyu Jianli Zhanlüe Huoban Guanxi de Lianhe Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Tacikistan Cumhuriyeti Arasında Stratejik Ortaklık Kurulmasına Dair Ortak Bildiri), 20.05.2013, http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t1041801.shtml; erişim: 12.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Tuerqi Gongheguo Guanyu Jianli He Fazhan Zhanlüe Hezuo Guanxi de Lianhe Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti Arasında Stratejik İşbirliğinin Kurulmasına ve Geliştirilmesine Dair Ortak Bildiri), 09.10.2010, http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t759659.shtml; erişim: 10.08.2017.
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Wuzibiekesitan Gongheguo Guanyu Jianli Zhanlüe Huoban Guanxi de Lianhe Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Özbekistan Cumhuriyeti Arasında Stratejik Ortaklık Kurulmasına Dair Ortak Bildiri), 08.06.2012, http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t939461.shtml;erişim: 12.08.2017;
• “Zhonghua Renmin Gongheguo He Xinxilan Guanyu Jianli Quanmian Zhanlüe Huoban Guanxi de Lianhe Shengming”, (Çin Halk Cumhuriyeti ile Yeni Zelanda Arasında Kapsamlı Stratejik Ortaklık Kurulmasına Dair Ortak Bildiri), 20.11.2014, http://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/1179_674909/t1213213.shtml; erişim: 10.08.2017.