AN INFLUENTIAL WOMAN IN THE JALAYIRIDS STATE: THE LIFE OF DILSHAD KHATUN

Yıl 2024, , 440 - 450, 15.09.2024

Ahmet Korkmaz

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1531548

Öz

When the last Ilkhanid ruler Abu Said Bahadur Khan reached the age of twenty, he met Bagdad Khatun in the Ujan plateau. This encounter was a turning point in the lives of both Abu Said Bahadur Khan and Bagdad Khatun. Bagdad Khatun was the daughter of Amīr Chupan, the amīr al-umarā of the Ilkhanids. At this time Bagdad Hatun was married to Shaykh Hasan of the Jalayir tribe. The Ilkhanid ruler eliminated Amīr Chupan and his son Dimashq Khwaja in order to marry Bagdad Hatun. Then he forcibly divorced Bagdad Khatun from Shaykh Hasan and took her into his marriage. However, Abu Said’s love for Bagdad Khatun did not last long. Then he married Dilshad Khatun, daughter of Dimashq Khwaja and nephew of Bagdad Hatun. Dilshad Khatun, with her beauty and intelligence, soon became the favourite of Abu Said Bahadur Khan. However, the marriage of Abu Said and Dilshad Khatun lasted for two years. When Abu Said Khan died in 1335 without leaving an heir to the Ilkhanid throne, Dilshad Khatun was pregnant. After Abu Said’s death, Dilshad Khatun did not stay in the chaotic Ilkhanid capital of Tabriz, but travelled to the Diyarbakr ruler Amīr Ali Padshah. During this period, Dilshad Khatun was an important figure for groups seeking to establish authority in the Ilkhanid lands. In 1336, Shaykh Hasan of Jalayir from Anatolia defeated and slaughtered Amīr Ali Padishah and took control of Tabriz. He then took Abu Said’s former wife Dilshad Khatun into his marriage. Dilshad Khatun was married to Shaykh Hasan from 1336 until 1351, the year of his death. During this period, she took the responsibility of administrative affairs within the Jalayirid State. She also patronised artisans as well as taking care of charity works. This study focuses on the life of Dilshad Khatun with reference to Jalayirid and Timurid sources as well as research works.

Anahtar Kelimeler

Abu Said Bahadur Khan, Shaykh Hasan, Jalayirids, Dilshad Khatun, Woman.

CELAYIRLI DEVLETİ’NDE ETKİN BİR KADIN: DİLŞAD HATUN’UN HAYATI

Öz

Son İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır Han yirmi yaşına ulaştığında Ucan yaylağında Bağdad Hatun ile karşılaştı. Bu karşılaşma hem Ebu Said Bahadır Han’ın hem de Bağdad Hatun’un hayatında dönüm noktasıydı. Bağdad Hatun, İlhanlı emîrü’l-ümerâsı Emîr Çoban’ın kızıydı. Ayrıca bu sıralarda Bağdad Hatun, Celayır kabilesine mensup Şeyh Hasan ile evliydi. İlhanlı hükümdarı Bağdad Hatun ile evlenmek için Emîr Çoban ve oğlu Dımaşk Hoca’yı ortadan kaldırdı. Ardından Bağdad Hatun’u Şeyh Hasan’dan cebren boşattırarak nikâhına aldı. Ancak Ebu Said’in Bağdad Hatun aşkı uzun sürmedi. Daha sonra Dımaşk Hoca’nın kızı ve Bağdad Hatun’un yeğeni Dilşad Hatun ile evlendi. Dilşad Hatun, güzelliği ve zekâsıyla kısa sürede Ebu Said Bahadır Han’ın gözdesi haline geldi. Fakat Ebu Said ile Dilşad Hatun’un evliliği iki yıl kadar sürdü. Ebu Said Han 1335 yılında İlhanlı tahtına bir varis bırakmadan öldüğünde Dilşad Hatun hamileydi. Dilşad Hatun, Ebu Said’in ölümünün ardından kaos içerisinde bulunan İlhanlı başkenti Tebriz’de durmayarak Diyarbakır hâkimi Emîr Ali Padişah’ın yanına gitti. Bu süreçte Dilşad Hatun, İlhanlı topraklarında otorite sağlamak isteyen gruplar için önemli bir figürdü. 1336 yılında Anadolu’dan gelen Celayırlı Şeyh Hasan, Emîr Ali Padişah’ı mağlup edip katletti ve Tebriz’in kontrolünü ele geçirdi. Ardından Ebu Said’in eski eşi Dilşad Hatun’u nikâhına aldı. Dilşad Hatun 1336 yılından öldüğü yıl olan 1351 senesine kadar, Şeyh Hasan ile evli kaldı. Bu süreçte Celayırlı Devleti bünyesinde idarî işlerin sorumluluğunu üzerine aldı. Ayrıca hayır işleriyle ilgilenmenin yanında sanatkârları himaye etti. Bu çalışma, Celayırlı ve Timurlu kaynakları başta olmak üzere araştırma eserleri de referans alınarak Dilşad Hatun’un hayatına odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ebu Said Bahadır Han, Şeyh Hasan, Celayırlılar, Dilşad Hatun, Kadın

Kaynakça

• Dalksen, Nilgün. 2007. “Gender Roles and Women’s Status in Central Asia and Anatolia Between the Thirteenth and Sixteenth Centuries”. Doktora Tezi, Natural and Applied Sciences of Middle East Technical University. Ankara.
• Dalksen, Nilgün. 2011. “İlhanlı Hanedanlığı’nda Siyaset ve Kadın”, Ortaçağda Kadın (s. 532-568). Ed. Altan Çetin. Ankara: Lotus Yayınları.
• Devletşah. 2011. Tezkiretü’ş-Şuarâ (Şair Tezkireleri). Çev. Necati Lugal, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Duda, Von Dorothea. “Die Buchmalerei der Ğalā’iriden (1. Teil).” Der Islam XLVIII/1: 28-76.
• Ebîbekr Kutbî Eherî. 1389 h.ş. Tevârîh-i Şeyh Üveys. Haz. Îrac Afşâr. Tahran: İntişârât-ı Sutûde.
• Ebu’l-Kasım Abdullah b. Muhammed Kâşânî. 1391 h.ş. Târîh-i Ûlcâytû. Haz. Mehîn Hanbelî. Tahran: întişârât-ı ‘İlmî ve Ferhengî.
• Fasîh-i Hâfî. 1386 h.ş. Mucmel-i Fasîhî, Haz. Muhsin Nâcî Nasırâbâdî. Tahran: İntişârât-ı Esâtîr.
• Gıyâseddîn b. Hümâmüddin el-Hüseynî Hândmîr. 1380 h.ş. Târîh-i Habîbü’s-Siyer fî Ahbâr-ı Efrâd-ı Beşer. Haz. Muhammed Debîrsiyâkî. Tahran: İntişârât-ı Hayyâm.
• Hâfız-ı Ebrû. 1317 h.ş. Zeyl-i Câmi‘ü’t-Tevârîh-i Reşîdî. Haz. Hânbâbâ Beyânî. Tahran: Şirket-i Tezâmünî-yi İlmî.
• Hâfız-ı Ebrû. 1395 h.ş. Zübdetü’t-Tevârîh. Haz. Seyyîd Kemâl Hâc Seyyîd Cevâdî. Tahran: İntişârât-ı Esâtîr.
• Howorth, Henry H. 1970. History of the Mongols from the 9th to the 19th Century, Part III, The Mongols of Persia. Taipei: Ch’eng Wen Publishing Company.
• Hûrşâh b. Kubâd el-Hüseynî. Hülasatü’t-Tevârîh. Kütübhâne-i Meclis-i Şûrây-ı İslamî, No. 5239.
• İkbal, Abbas. 1388 h.ş. Târîh-i Moğol ez Hamle-yi Çengîz tâ Teşkîl-i Devlet-i Tîmûrî. Tahran: İntişârât-ı Emîr Kebîr.
• Kemâleddîn ‘Abdürrezzâk Semerkandî. 1372 h.ş. Matla‘-ı Sa‘deyn ve Mecma‘-ı Bahreyn. Haz. Abdulhüseyn Nevâî. Tahran: Pejûhişgâh-ı ‘Ulûm-ı İnsânî ve Mutâ’alat-Ferhengî.
• Macit, Ensar. 2019. “Celâyirliler’de Kadın ve Siyaset”. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi 11: 11-36.
• Melville, Charles. 1994. “Delšād Kātūn”, ss. 255 içinde Encyclopaedia Iranica. C. 7. London: Routledge and Kegan Paul.
• Milâni, Hüseyin Peyrovi. 1971. “Ebû Said Bahadır Han (1316-1335)”. Doktora Tezi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Ankara.
• Mu‘îneddîn Natanzî. 1383 h.ş. Müntehabü’t-Tevârîh-i Mu‘înî, Haz. Pervîn İstiharî. Tahran: İntişârât-ı Esâtîr.
• Mu’izzu’l-Ensâb fî Şeceretü’l-Ensâb-ı Selatin-i Moğol. Bibliotheque Nationale Paris. Persian 67.