ARŞİV BELGELERİYLE CEBEL-İ BEREKET SANCAĞI’NDA 1915 YILINDAKİ ERMENİ TEHCİRİ

Yıl 2018, , 241 - 260, 28.11.2018

Ebru Güher

https://doi.org/10.33692/avrasyad.509960

Cited By: 2

Öz

Ermeniler Anadolu topraklarında 9.yüzyıldan 18.yüzyıla kadar millet-i sadıka (sadık
millet) olarak rahat, mutlu ve müreffeh bir hayat yaĢamıĢlardır. Fransız Ġhtilali ile yayılan
milliyetçilik akımından etkilenen Ermeniler, devletin gücünün zayıfladığı dönemde isyanlar
çıkarmaya baĢlamıĢlardır.
Büyük devletler bu önemli coğrafyayı kontrolleri altında tutabilmek maksadıyla “ġark
Meselesi” kapsamında azınlıkları özellikle Ermenileri kullanarak Osmanlı Devleti’nin iç iĢlerine
müdahale edip onları kendi amaçları için araç olarak kullanmaya çalıĢmıĢlardır. Ermenileri ilk
olarak kullanmaya çalıĢan Fransa, Osmanlı toprakları içinde kendilerinin himaye edeceği Katolik
Ermenilerin oluĢmasına öncülük ederken; Ortodoks Ermenileri Rusya, Protestan Ermenileri de
Ġngiltere ve ABD kullanmıĢtır.
Osmanlı Devleti’nde gerileme süreciyle baĢ gösteren siyasi, ekonomik ortam, Ģer
güçlerin tahrik ve teĢviki, Ermeni Kilisesi ve Patriğin çalıĢmaları ve nihayetinde misyonerlerin
faaliyetleri Ermeni meselesinin büyüyüp geliĢmesine sebep olmuĢtur.
Anadolu topraklarında olumsuzluk yaĢanan yerlerden biri de; Akdeniz’e açılan, önemli
yolların geçtiği kavĢak noktasında yer alan, doğal zenginlikleriyle coğrafi ve stratejik öneme haiz
Cebel-i Bereket Sancağı’dır. Bu bölgenin önemini bilen Ermeniler, burada dıĢ devletlerin
özellikle Fransızların desteğiyle bölgeyi kontrol altına almayı amaçlamıĢtır. Özellikle 1909
Adana olayları ile bölgede yaĢanan gerginlikler, Birinci Dünya SavaĢı ve Milli Mücadele
yıllarında da artarak devam etmiĢtir.
Büyüyen isyanlar ve yaĢanan birtakım olumsuzluklar üzerine Osmanlı Devleti Birinci
Dünya SavaĢı esnasında Tehciri Kanunu’nu çıkarmak zorunda kalmıĢtır. Ermeni tehcirinin
uygulandığı yerlerden biri Cebel-i Bereket Sancağı ve civarıdır. Bölgede karıĢıklıklar çıkaran
Ermeniler genellikle Suriye ve Halep bölgesine tehcir edilmiĢtir. Osmanlı Devleti Cebel-i Bereket
Sancağı’nda tehcir kararını uygularken o günün Ģartlarına göre titizlikle her türlü tedbiri almaya
çalıĢmıĢtır.
Ermeni tehciri 20.yüzyıldan günümüze kadar dıĢ devletler tarafından Türkiye’ye karĢı
yapılan asılsız suçlamaların kaynağını oluĢturarak siyasi bir mesele haline gelmiĢtir. Bu asılsız
suçlamalar dünya kamuoyunda Türkiye’yi zor durumda bırakmayı hedeflemektedir. Bu
çalıĢmada Cebel-i Bereket Sancağı’nda Osmanlı arĢiv belgelerine atıfta bulunarak, tarihi
çerçeve içerisinde Ermeni tehciri sırasında ve sonrasındaki uygulamalar ve olaylar
yorumlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ermeni Meselesi, Ġsyan, Tehcir

Kaynakça

• AKBIYIK, YaĢar, (1999), Milli Mücadelede Güney Cephesi Maraş, Ankara: Atatürk AraĢtırma Merkezi Yayınları.
• AKTOK, Mehlika KaĢgarlı, (1990), Kilikya Tâbi Ermeni Baronluğu Tarihi, Ankara.
• BABACAN, Hasan,(2015), Ermeni Meselesi Tehcir mi, Soykırım mı?, Ankara: Öncü Basımevi.