TÜRK HALKLARINDA ORTAK “EDİGE DESTANI” İLE RAHMANKUL BERDİBAY ÇALIŞMALARI

Yıl 2019, , 1194 - 1202, 24.03.2019

Canimgül Kamalkızı

https://doi.org/10.33692/avrasyad.543624

Öz

Makalede Türk halklarının çoğunda bulunan, onların çoğuna ortak Edige Destan’ın
Sovyetler zamanında yapılan incelemeler tarihinden bahsedilmektedir. Edige Destan’ının Türk
halklarındaki yeri ve onu araştırmaya halk arasında bahsedilmemesine neden olan durumları R.
Berdibay çalışmaları esasında değerlendirmektedir. Yazar, Kazak destan inceleme ilmindeki
“Edigeloji” üç devrini göstermektedir. Birincisi Sovyetlerden önceki dönem, Sovyetler dönemi ve
Bağımsızlık dönemi. Edige Destan’ını uzun yıllar boyu yer alan sürgünden sonra derleyip
yayınlayıp ve Edige hakkında makaleler yazan R. Berdibay’dı. Edige hakkında destan tarihi
kahramanlık destanıdır. O destanda Türk haklarının tarihinden bahsedilmektedir. Atalarımız
geçmiş tarihimizin görkemli şeceresidir. Altın Orda tarihinde büyük önemi olan tarihi şahıs
“Edige Bi” hikâyelerinin halk hafızasında saklanan yansımasıdır. Berdibay, Türk halkları
edebiyatındaki Edige hakkında destanları karşılaştırarak tam olarak belirten bir âlim olduğu
makalede açık olarak belirtilmektedir. Altın Orda Tarihi Türk halklarının tarihi olduğu Sovyetler
zamanında gizlenmişti. Türk halkları tarihi Rus istilacılarının isteğine göre okutuldu ve öğretildi.
Bu yanlışlığı düzeltmek için tarihi destanları inceleyen bilim adamı R. Berdibay’ın
değerlendirmelerini esasa alarak makale yazarı bu düşünceyi kanıtlamaktadır. Ayrıca halkın
baskı ve zor zamanlarında duygu ve düşüncelerini ifade edememelerinin yansımalarını R.
Berdibay Edige Destanı üzeriden verdiği bilgiler doğrultusunda açıklamıştır. Yazar, Kazak
halkının uzun yıllar yaşamış olduğu baskıcı politikayı destan aracılığı ile tarihsel gerçekliğini
ortaya koymaya çalışmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Türk Halkları, Türk Halkları Edebiyatı, Altın Orda Tarihi, Destan, Edige Destanı

Kaynakça

• .