BAHRÎ MEMLÛK HÜKÜMDARLARININ EĞLENCE VE ALIŞKANLIK UNSURU OLARAK ŞARAP

Yıl 2019, , 143 - 153, 20.12.2019

Tülay Yürekli

https://doi.org/10.33692/avrasyad.664213

Öz

Orta Çağ Türk-İslâm devlet adamlarının eğlence meclislerinde, sofralarında alkollü içeceklerin özel ve önemli bir yeri olmuştur. Türkler farklı gıda maddelerinden çeşitli içkiler imal etmiştir. Alkollü içecekler arasında en çok şarap tercih edilmiştir. Şarabın geleneksel bir hüviyet kazanmasında eski İran geleneği etkili olmuştur. Gazneliler, Büyük Selçuklular, Zengiler ve Eyyûbiler bu geleneğin temsilciliğini üstlenmiştir. Ancak, İslâm’ın alkolü tahrim kaidesine bağlı kalanların tutumu bu geleneği dönem dönem kesintiye uğratmıştır. Bahrî Memlûk hükümdarları da bu konuda dönemin temayülüne uygun hareket etmiş, şaraba öncelik vermiştir. Bununla birlikte, kımız içme alışkanlıklarını da devam ettirmişlerdir. Söz konusu dönemde, alkol serbestisi ve yasağı, genellikle Memlûk hükümdarlarının bu hususla ilgili dinî yasağa sadakatleriyle paralel gitmiştir. Yasaklara, ağır cezalara rağmen, alkol tüketimi tamamen engellenememiştir. Kahire’de şarap üretiminin merkezleri Hıristiyan yerleşim yerleridir. Bunların başında,günümüzde Kahire’nin halkın çoğunluğunu Hıristiyanların teşkil ettiği semtlerinden Şubra ve en-Nasır Muhammed zamanında esirlerin meskeni haline dönüştürülen Hızanatu’lbunûd gelmektedir. Şarabın yasak kılındığı dönemlerde bile, Müslüman-Hıristiyan ahali arasında yaşanan sıkıntılı dönemler ve birkaç devlet adamının alkol karşıtı şahsi girişimleri hariç, gayrı Müslimlerin şarap üretimi ve tüketimi kısıtlanmamıştır.Şarap imali ve ticareti, devlete mühim gelir sağlamıştır. İskenderiye şarap ticaretinin kilit noktasıdır. En-Nâsır Muhammed’in oğlu Melikü’s-sâlihİmâdeddinEbû İsmail’in saltanat nâibi emir el-HâcÂl Melik’in şarap ticaretini yasaklaması, şehrin ekonomisini bozmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bahrî Memlûk, Büyük Selçuklu, Zengiler, Eyyubiler, Şarap

Kaynakça

• AYNÎ, (2010), Ikdu’lCumân, (Asru Selâtini Memâlîk), I, Tahkik: Muhammed MuhammedEmîn, Kahire: Dâru’lvesâikikaymiyye.
• BAYBARS EL-MANSURÎ, (2016), Et-Tuhfetul-Mulûkiyyefi’d-Devleti’t-Turkiyye, (Çev:Hüseyin Polat), Ankara: TTK.
• BOZKURT, Nebi, (2000), “İçki”, TDVİA, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı: C. XXI: s. 455- 456. BUNDÂRÎ (1999), Zubdetu’n-Nusra ve Nuhbetu’l-Usra, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, (Çev: KıvameddinBurslan), Ankara: TTK. CAHEN, C., ( 1953), “ XIII. Asır Ortalarında Cezire”, Çev: Neşet Çağatay, İlahiyat Fakultesi Dergisi, C. IV: s. 93-106.
• Dede Korkut Kitabı, (Yayınlayan ve Çeviren: Muharrem ERGİN), İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• GÜRBÜZ, Osman, (2012), “İktidara Uzanan Yolda Eyyûbî Ailesinin Serüveni”, TAED, S.48: 387-405. İBNÜ’L ESÎR (1987), el-Kamil fi’t-Tarih, Büyük İslâm Tarihi, XI, (Çev: Abdülkerim Özaydın), İstanbul:Bahar Yayınları.
• İBN VÂSIL, (1960), Muferricu’l-Kurûb, III, (Tahkik: CemaleddinŞeyyal), Kahire.
• İNALCIK, Halil, (2016), Has-Bağçede ‘AyşuTarab, İstanbul: İşbankası Yayınları.
• KAYA, Önder, (2004), “el-Melikü’l-Eşref, Mûsâ”, TDVİA, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı: C. XIX: s.65-66.
• KILIÇ, Sami, ALBAYRAK, Ali, (2012), “İslamiyetten Önce Türklerde Yiyecek ve İçecekler”, TurkishStudies, Volume 7/2 Spring: p.707-716.
• KOPRAMAN, Kazım Yaşar, (1992), “Baybars II”, TDVİA, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı, Cilt.V: s. 224.
• KÖPRÜLÜ, Fuat, ( 2001), ’’Baybars I’’, İA, Eskişehir: ETAM A.Ş. Matbaa Tesisleri: C.II: s.357-363.
• KÖYMEN, Mehmet Altay, (2001), Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, III -Alp Arslan ve Zamanı-, Ankara: TTK.
• LEWİCKA, Paulina B., (2004), “Alcoholandits Consumption in Medieval Cairo The Story of a Habit”, Studia Arabistyczne i Islamistyczne, s.12: 55-97.
• MAKRÎZÎ (1998), El-Mevâizve’l-İtibâr, I, (Tahkik: Muhammed Zeynuhum ve Medîha Eş-Şarkâvî), Kahire: Mektebetu Mabûla.
• MAKRÎZÎ, (1936), Kitâb es-Sulûk, I/II, ( Neşreden: Muhammed Mustafa Ziyade), Kahire: Dâru’lkütub el-Mısrıyye. (1939), I/III, Kahire: Matbaatu’lcenne. (1958), II/III, Kahire: Matbaatulcenne. (1941), II/I-II, Kahire: Matbaatulcenne. (1970), III/I, (Tahkik Saîd Abdulfettah ‘Âşûr), Kahire: MatbaatuDaru’lKutub.
• NİZÂMULMULK, (2009), Siyâsetnâme, (Çev. Mehmet Taha Ayar), İstanbul: Türkiye İşbankası Yayınları.
• ÖGEL, Bahaeddin, (1978), Türk Kültür Tarihine Giriş, V, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• ÖGEL, Bahaeddin, (1993), Türk Mitolojisi, I, Ankara: TTK.
• ÖZAYDIN, Abdulkerim, (1997), “Halîl b. Kalavun”, TDVİA,İstanbul:Türkiye Diyanet Vakfı, C. XV: s.319-320.
• SEVİM, Ali (Çeviren), (1982), İbnü’l Adîm, Biyografilerle Selçuklular Tarihi İbnü’l Adîm Bugyetüttaleb fî Tarihi Haleb (Seçmeler), Ankara: TTK.
• ŞEŞEN, Ramazan, (2016), Haçlılar Önünde Sultan Baybars, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• ŞEŞEN, Ramazan,(2004), “el-Melikü’l-Efdal, Ali”, TDVİA, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı: C. XIX: s. 62-63.
• TURAN Osman, (1969), Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
• TURAN, Osman, (1973), Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul:Turan Neşriyat Yurdu.
• TURAN, Osman, (1958), Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar, Ankara: TTK.
• USÂME İBN MUNKIZ (2006), Kitâbu’lİtibâr, İbn Munkız Haçlılara Karşı, Çev. Selahattin Hacıoğlu, İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.
• YAKUT ,(1977), Mucemu’l Buldan, III, Beyrut: Daru Sâdır.
• ZENGİN, Murat, (2018a) “Melikü’n-nâsırŞihâbuddinAhmed ve Melikü’s-sâlihİsmâil Dönemlerinde Memlûk Türk Devleti: İki Kardeş Tek Devlet (19 Mart 1342-4 Ağustos 1345)”, TAD, C. 37/ S. 64: s. 227-260.
• ZENGİN, Murat, (2018b), “Melikü’l-Mansûr Ebî Bekr b. Muhammed Dönemi Memlûk Türk Devleti Tarihi (Elli Dokuz Günlük Saltanat)”, History Studies, Volume 10 Issue 3: p. 257-270.