BİR ARKETİP OLARAK YILAN

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 13, 420 - 431, 30.05.2018

Ünsal Yılmaz Yeşildal

https://doi.org/10.33692/avrasyad.510240

Cited By: 1

Öz

Carl Gustav Jung tarafından geliĢtirilen arketip kavramı bilim insanları
tarafından günümüzde özellikle halk anlatılarının kahramanlarının çözümlenmesi
sırasında kullanılmaktadır. Ġlk örnek anlamına gelen arketip sözcüğü ilksel imge ve
prototip gibi sözcüklerle de karĢılanmaktadır. Ortak bilinç dıĢı tarafından üretilen
arketipler insanlığın on binlerce yıllık tecrübesi sonucu ortaya çıkmıĢlardır. Bu
yönleriyle insanlığa ait tipik deneyimlere verilen tepkiler bağlamında düĢünülebilecek
olan arketipler mekân, zaman ve kültür ayırmaksızın tüm insanlık için ortak özellikler
göstermektedir. Gündelik hayatta simge Ģeklinde karĢılaĢılan arketipler insanoğlunun
özellikle anlamlandırmakta zorlandıkları varlıkları sembolize etmektedir. Fantastik
özellikler gösteren arketipler mitoloji ve dinle de yakın iliĢki içerisinde olup mitik ve dinî
metinlerde de arketiplere çokça rastlanmaktadır. Arketipler arasında sıkça karĢılaĢılan
hayvan simgelerinden biri de tüm dünyada Ģifa ve ölümsüzlükle iliĢkilendirilen yılandır.
Yılan, kabuğunu değiĢtirip yaĢamını sürdürebildiği için insanlar arasında ölümsüz
olarak kabul edilmiĢtir. Yine ölüler mekânı olan yer altında da yaĢayabiliyor oluĢu
nedeniyle yılan, insanlar tarafından hep olağanüstü olarak kabul edilmiĢtir. Bu
çalıĢmada genelde dünya, özelde de Türk insanı için büyük önem arz eden yılanın
arketipsel bağlamda çözümlemesi gerçekleĢtirilerek bir arketip olarak kabul edilip
edilemeyeceği değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Jung, arketip, ilk imge/ilksel imge, yılan

Kaynakça

• ANOHĠN, Andrey Viktoroviç, (2006), Altay Şamanlığına Ait Materyaller, (Çeviren: Z. Karadavut- J. Meyermanova), Konya: Kömen Yayınları. ARMUTAK, Altan, (2004), “Doğu ve Batı Mitolojilerinde Hayvan Motifi: II. Sürüngenler, Balıklar, ve Mitolojik Hayvanlar”, İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, XXX, 2: 143-157. AYBERK, A. Erhan, (2014), Marka Kişiliği Çerçevesinde Arketip Yaklaşımı Yoluyla Reklamlarda Hikâye Anlatımı, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ġstanbul. BAPAEVA, Janyl Myrza, (2013), Tuva Şamanizmi, Konya: Kömen Yayınları. BAġAR, Zeki, (1978), Halk Hekimliğinde ve Tıp Tarihinde Yılan, Ankara: Atatürk Üniversitesi DiĢ Hekimliği Fakültesi Yayınları, Kalite Matbaası. BAġTÜRK, Faruk, (2009), Marka Kişilik Kuramında Arketip Yaklaşımı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ġstanbul. BAYAT, Ali Haydar, (2010), Tıp Tarihi, Ġstanbul: Merkez Efendi Geleneksel Tıp Derneği. BAYAT, Fuzuli, (2010), Türk Kültüründe Kadın Şaman, Ankara: Ötüken NeĢriyat. BEYDĠLĠ, Celal, (2015), Türk Mitolojisi (Ansiklopedik Sözlük), Ankara: Yurt KitapYayın. CAMPBELL, Joseph, (2013), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, (Çeviren: S. Gürses), Ġstanbul: Kabalcı Yayınları. ÇALIġKAN, S., (1998), “Literary Representations of the Snake Woman Motif: A Comparative Analysis", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, XV, 2:91-103. ÇIBLAK, Nilgün, (2007), “Tarsus Kültürünün Tanıtımında ġahmeran Efsanelerinin Önemi”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XVI, 1: 185-196. DEMĠR, Müge, (2016), “ġamanizm‟de Hastalık Kavramı ve Tedavi YaklaĢımları”, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, VI, 1: 19-24. ELĠADE, Mircea, (1999), Şamanizm, (Çeviren: Ġ. Birkan), Ankara: Ġmge Kitabevi. ELĠADE, Mircea, (2009), Dinler Tarihine Giriş, (Çeviren: L. Arslan), Ankara, Ġmge Kitabevi. FERBER, M., (1999), "Serpent", A Dictionary of Literary Symbols. Cambridge: Cambridge University Press, s. 185-190. FORDHAM, Frieda, (2015), Jung Psikolojisinin Ana Hatları, (Çeviren: A. Yalçıner), Ġstanbul: Say Yayınları. GÜLEGÜL, GülĢah, (2012), Türk Folklorunda Yılan, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara.