İSMET ŞİRVANî’NİN TUHFE-İ ARÛZİYYE-İ ŞİRVÂNİYYE ADLI MANZUM SÖZLÜĞÜ

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 16, 1254 - 1279, 24.03.2019

Mustafa Arslan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.543617

Öz

Yaptığımız bu çalışma, İsmet Şirvanî tarafından (1222/1807) tarihinde telif edilen Tuhfei
Aruziyye-i Şirvaniyye adlı Farsça-Türkçe manzum sözlük üzerinedir. Tarafımızdan tespit edilen
bu sözlük üzerine, bu güne kadar her hangi bir çalışma yapılmamıştır. Eserin eldeki nüshası
eski harfli yazma olduğundan çevriyazısı yapılmıştır. Eser, iki dilli (Farsça-Türkçe) bir sözlük
olmasından dolayı aranılan kelimelere kolaylıkla ulaşılabilmesi amacıyla dizini hazırlanmıştır.
Eser manzum sözlük geleneği çerçevesinde bir incelemeye tabi tutulmuş ve hacimli manzum
sözlüklerin hemen bütün özelliklerini taşıdığı görülmüştür. Eser, manzum bir mukaddime, beş
kıt’a ve kısa bir hatime şeklinde düzenlemiştir. Eserin asıl bölümünü oluşturan sözlük; kısmı
kıtalardan oluşmaktadır. Bu kıtalar, sözlük içerisinde şiirleri göstermek amacıyla “bölük parça”
anlamında kullanılmıştır. Kıt’aların başındaki iki beyitte şair, kullandığı aruz bahri ve veznine ait
bilgilere yer vermiştir. Bu beyitlerde şiirin vezni ile birlikte nasihat, şairin şiiri ile övünmesi ve
sevgilinin güzelliği gibi konulara da değinilmiştir. Manzum sözlükler, kelime öğretiminin yanı sıra
aruz bilgisi vermeyi amaçlamaktadır. Toplam 91 beyitten oluşan eserin içerisinde, yaklaşık 360
Farsça kelimeye Türkçe karşılık verilmiştir. Eserin, manzum olarak düzenlenmesi, seçilen
kelimelerin basit ve günlük dilden alınmış olması gibi özellikler eğitime yeni başlayan çocuklara
Farsça öğretmek için yazıldığını göstermektedir. Eserin ilk defa bu makale ile tanıtılarak
metninin ortaya konması, manzum sözlükler üzerine yapılacak yeni çalışmalara katkı
sağlayacaktır

Anahtar Kelimeler

Tuhfe-i Arûziyye-i Şirvâniyye, İsmet Şirvânî, manzum sözlük

Kaynakça

• .