AKKOYUNLU SARAYINDA BİR BEGÜM YADA MEHD-İ ULYÂ: SELÇUKŞAH BEGÜM

Year 2019, Volume: 7 Issue: 20, 1 - 11, 20.12.2019

Ayse Atıcı Arayancan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.634351

Abstract

Türk tarihinin birçok
döneminde güç, iktidar, hırs üçgeninde hatunlar, begümler, kadın sultanlar
bazen hükümdarın yanında, taht kavgalarında, bazen de diplomatik siyasi
krizler, divan ve hayır işlerinde aktif roller üstlenmişlerdir. Bu kadınlardan
biri de sultan eşi ve annesi olarak Begüm, Mehd-i Ulya gibi adlandırmalar ile
tarih kayıtlarında adı geçen Selçukşah Begüm’dür.  XV.Yüzyıl İran ve Yakın Doğu tarihinde
yaptıkları ile tarihin seyrini değiştirmeyi başarmış gerçek kadın figürlerden
biridir. Siyasi olarak istikrarın sağlanamadığı, devlet teşkilatının ve yönetim
biçiminin oturtulmaya çalışıldığı bir dönemde önce sultan eşi daha sonra sultan
annesi olarak Akkoyunlu yönetiminin merkezinde bulunmayı başarmıştır. Akkoyunlu
sarayında yaklaşık 35 yıldan fazla bulunan Selçukşah Begüm, zaman zaman aldığı
kararlar, uygulamalar ve entrikalarından dolayı bazı saray çevreleri tarafından
istenmemiş hatta kaynaklarda musibet, felaket, sırtlan olarak adlandırılmıştır.
Ancak aşiret reisleri başta olmak üzere bazı kesimler tarafından ise büyük
itibar ve saygı görmüştür.

Bu makalede, özelde
Akkoyunlu Selçukşah Begüm’ün Akkoyunlu devlet yönetimindeki nüfuzu, eşi Uzun
Hasan ve oğulları Halil ve Yakûb üzerindeki etkisi, saraydaki entrikaları,
hırsı, şaibeli ölümü, hayırseverliği, tasavvufa olan yakınlığı ele alınırken,
genelde ise Akkoyunlu saray 

Keywords

akkoyunlu, Selçukşah begüm, Sultan Yakub, Kadın

References

• Angiolelo, G.M. (2007), Seyyahların Gözüyle Sultanlar ve Savaşlar, Çev. Tufan Gündüz, İstanbul: Yeditepe Yayınevi
• Budak, Münşi Kazvînî, (2000), Cevâhirü’l-ahbar: Bahş-i Tarih-i İran az Karakoyunlu ta Sal-ı 984, haz. Behram Nejad, Tahran: Merkez-i Neşr-i Miras-ı Mektub
• Bitlisi, Şerefhan,(1971), Şerefnâme, Çev. E.Emin Bozarslan, Çıra Yayınları: İstanbul
• Çavuşoğlu, Sibel(2017), Menâkıb’ı İbrahîm-i Gülşenî Işığında İbrahim Gülşenî’ye Bağlı Bir Akkoyunlu Kazaskeri Kadı İsa Savecî, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Erdem,İlhan (2005) “Otlukbeli Savaşı Sonrası Ak-Koyunlular”, OTAM, S.17, 2005,ss.1-9
• Gaffârî,(1334), Tarih-i Cihân-âra, Nşr.Hasan Neraki , Tahran: İntişarat-ı KitapHasan-ı Rumlu, (2006), Ahsenü’t Tevarih, Çev. Mürsel Öztürk, TTK: AnkaraHândmîr El-Hüseynî,( 1353/1975),Tarih-i Habîbü‘s-Siyer fi Ahbar-ı Efrad-ı Beşer, haz. Muhammed Debîr-siyakî, İntişarat-ı Kitab Furuş-i: Tahran
• Hınz, Walther,(1992), Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd XV.Yüzyılda İran’ın Milli Bir Devlet Haline Yükselişi, çev. Teyfik Bıyıkoğlu, TTK: Ankara
• Hoca Sadettin Efendi, (1979), Tâcüt Tevârih, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, C.III, Kültür Bakanlığı Yayınları: İstanbul
• İsfahânî, Fazullâh ibn Rûzbihân Huncî,(2003), Tarih-i Âlam Ârây-ı Emînî, haz.Muhammed Ekber Aşik, Tahran: Miras-ı Mektub
• Kazvinî, Muhammed Yusuf Vâleh-i Îsfahânî-yi,(2001), Hold-i Berîn (Târîh-i Timûriyân-Türkemenân), haz.Mirza Haşim Muhaddis, Tahran: Miras-ı Mektub
• Kazvînî, Yahyâ Abd’ül-latif El-Hüseynî,(1314), Lübbü’t Tevârih, haz. Seyyid Celaleddin Tehrani, Tahran
• Muhyî-yi, Gülşenî, (2014), Menâkıb-ı İbrâhim-i Gülşenî, haz.Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi, İstanbul: Bilnet Matbaacılık
• Sümer,Faruk (1989),“Akkoyunlular”, DİA, C.II,İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, ss.273-274.
• _______________(2012), “Uzun Hasan”,DİA, C.XLII İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları: ss.261-264
• Tihranî, Ebu Bekir -i,(2001), Kitab-ı Diyarbekriyye, Çev. Mürsel Öztürk, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• Tavukçu, Orhan Kemal, Dede Ömer Rûşenî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkidli Metni, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10601,dede-omer rusenipdf.pdf?0&_tag1=996F7C32D7C6FAEAEA37BAD6DEF222CAA2A64231&crefer=B9B1E710449689127931CC7C50517A1F088049A93C64C349C5BDB657933A2EE0 (Erişim Tarihi: 07.10.2019) Uzun, Mustafa,(1982), Dede Ömer Rûşenî’nin Hayatı, Eserleri ve Miskinnâmesi, Basılmamış Doktora Tezi, MÜ İlâhiyat Fakültesi, İstanbul.
• Zeno, Caterino-Contarini Ambrogio, (2006), Uzun Hasan-Fatih Mücadelesi Döneminde Doğu’da Venedik Elçileri, Çev. Tufan Gündüz, İstanbul:Yeditepe YayıneviWoods, John, (1993), 300 Yıllık Türk İmparatorluğu Akkoyunlular, İstanbul: Milliyet Yayınları
• https://www.luggat.com/index.php#ceviri (Erişim tarihi:11.10.2019)