Köroğlu Destanı’nın Maraş Rivayeti

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 36, 231 - 251, 20.09.2023

Bedri Özçelik

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1279937

Öz

Köroğlu Destanı, ortak Türk kültürünün abidevî bir şaheseridir. O, geçmişin millî hasletlerini bugüne ve geleceğe taşıyan kültür mirasıdır. Onun anlatıldığı geniş Türk dünyası coğrafyası düşünüldüğünde, milletin kültür bütünlüğünü oluşturmada ve korumada önemli bir görevi yerine getirdiğini söylemek mümkündür. Köroğlu Destanı, halk içinde fonksiyonel bir özellik taşıdığı ve anlatıldığı coğrafyalarla bütünleştiği için varlığını bugün de sürdürmektedir. Bir metnin folklor ürünü olduğunu ifade edebilmek için onun yaşatıldığı coğrafyaya yerleşmiş olması zorunludur. Destan kahramanının o coğrafyada doğup yaşamasından ziyade o kahramanla ilgili destanın söz konusu coğrafyada anlatılması önem kazanmaktadır. Bu yönüyle Köroğlu Destan’ı anlatıldığı ve dinlenildiği ortamların ihtiyacı ile şekillenen bir folklor ürünü olarak görülmektedir. Bu sebeple Türk dünyasında anlatılan Köroğlu Destanı’nın versiyonları birtakım farklılıklar göstermektedir. Versiyonlar arasındaki bu farklılıklar; kültürel, siyasî, dinî, ekonomik ve coğrafî etmenlere dayanmaktadır. Köroğlu Destanı’nın Maraş rivayeti de bu açıdan değerlendirildiğinde bir folklor ürünü olarak kabul edilmekte ve diğer versiyonlarla arasında bazı farklılıklar barındırmaktadır. Her folklor metni anlatılan toplumsal çevrenin ortak değeri olduğundan ve her coğrafya kendi ihtiyaçlarına göre bir Köroğlu meydana getirdiğinden Köroğlu Destanı’nın Maraş rivayeti de bu yörenin ihtiyaçlarına uygun olarak şekillenmiştir. Bu çalışmada Hacı Ali Özturan’ın derleyip yazıya geçirdiği “Maraş Ağzı Köroğlu” adlı eseri esas alınarak Köroğlu Destanı’nın Maraş rivayeti üzerinde durulmuştur. İlk önce söz konusu eser hakkında bilgiler verilmiş ve daha sonra da Maraş rivayetinin özeti sunulmuştur. Bütüncül yaklaşım yöntemiyle Köroğlu Destanı’ndaki destanî unsurlar, temalar ve motifler tespit edilmiştir. Çalışmanın amacı; Köroğlu Destanı’nın Maraş rivayeti üzerinde araştırma, inceleme ve değerlendirmeler yapmak, Türk kültür bilimi, Türk folkloru ve Türk edebiyatı için kıymet arz eden bu rivayeti ilim dünyasına tanıtmaktır.

Anahtar Kelimeler

destan, Köroğlu, Köroğlu Destanı’nın Maraş rivayeti, destani unsurlar, kırat

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Maraş Rumour of The Epic of Koroğlu

Öz

The Epic of Köroğlu is a monumental masterpiece of common Turkish culture. It is the culture legacy that carries the national traits of past to today and the future. When the wide Turkish world geography in which The Epic of Köroğlu is told is considered, it is possible to say that it fulfils the crucial duties of creating and protecting the culture unity of the nation. The Epic of Köroğlu remains its existence because it has a functional characteristic, and it communes with the geographies in which it is told. In order to express that a text is a product of folklore, it must be settled in the geography where it is lived. Rather than the epic hero being born and living in that geography, it becomes more of an issue to tell the epic about that hero in that geography. With this aspect, Köroğlu Epic is considered as a folklore product which shapes with the needs of the environment in which it is told and listened. For this reason, Köroğlu Epic’s versions which is told in Turkish world have some differences. These differences between the versions are based on the cultural, political, religious, economical, and geographical factors. Maraş rumour of The Epic of Köroğlu is accepted as a folklore product from this point of view, and has some differences with other versions. Because every folklore text is a value of social environment which is told, and every geography generate a Köroğlu according to its needs, Maraş rumour of The Epic of Köroğlu is shaped according to the needs of this region. In this study, “Maraş Ağzı Köroğlu” piece which is compiled and put down by Hacı Ali Turan was focused on. Firstly, the information about the piece at the issue is given, and later the summary of Maraş rumour is submitted. With the wholistic approach way, the epic elements, themes, and patterns are detected. The purposes of the study are carrying out research, examination, and evaluation on Maraş rumour of The Epic of Köroğlu, and introducing this rumour which is precious to Turkish Culture Science, Turkish Folklore, and Turkish Literature to the world of science.

Anahtar Kelimeler

Epic, Köroğlu, Maraş rumour of The Epic of Köroğlu, epic elements, Kırat (Köroğlu’s horse)

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Akdağ, Mustafa. 1995. Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası-Celalî İsyanları. İstanbul: Cem Yayınları. Alptekin, Ali Berat, Hatice İçel. 2011. Batı Versiyonlarında Köroğlu. Millî Folklor(91), 37-50. Arsunar, Ferruh. 1963. Köroğlu (Maraş Anlatması). Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları. Başgöz, İ. (1986). Köroğlu Düzeni. (Haz. İ. Başgöz) , Folklor Yazıları (s. 176-180). İstanbul: Adam Yayıncılık. Bilal, Mehmet. Fırıldak Ökkeş. https://marastahaber.com: (Erişim Tarihi: 16.01.2023) https://marastahaber.com/yazarlar/firildak-okkes-mehmet-bilal-4450h.html adresinden alındı Bilaloğlu, Ökkeş. 1954. Halk Kahramanı ve Şairi Meşhur Köroğlu Hikâye ve Türküleri. Kahramanmaraş: Maraş Halk Basımevi.
• Boratav, Pertev Naili. 1982. Folklor ve Edebiyat (Cilt II). İstanbul: Adam Yayınları. Boratav, Pertev Naili. 1984. Köroğlu Destanı. İatanbul: Adam Yayınları. Chodzko, A. 1842. Specimens of the Popu/ar Poetry of Persia as Found in the Adventures and lmprovisation of Kurroghlu, the Bandit Ministrel of Northern Persia, . London. Divitçioğlu, Sencer. 1987. Kök Türkler (Kut, Küç ve Ülüg). İstanbul: Ada Yayınları. Ekici, Metin. 1999. Anadolu Sahası Köroğlu Anlatmalarında Kadın Tipler. Milli Folklor(44), 10-17. Ekici, Metin. 2001. Celali İsyanları ve Köroğlu. Millî Folklor(51), 15-27.
• Ekici, Metin. 2004. Türk Dünyasında Köroğlu. Ankara: Akçağ Yayınları. Elçin, Şükrü. 1981. Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Ergin, Muharrem. 1984. Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Ergin, Muharrem. 1994. Dede Korkut Kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Erşahin, İbrahim, Mustafa Usta. 2014. Maraş Ağzı Köroğlu” Kitabının Kurgu, Anlatım Ve Dil Özellikleri. V. Bolu Sempozyumu. Bolu.
• Karadağ, Metin. 1995. Türk Halk Edebiyatı Anlatı Türleri. Ankara : Karşı Yayınları. Kaya, Doğan. 2014. Türk Dünyası Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Kavramları ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kunos, Ignacz. 1891. Köroğlu Epozabol. Hunfalvy-Ulbam, 206-214.
• Meszaros, Gyula. 1913. Köroğlu. Budapest.
• Oğuz, Mehmet Öcal. 1997. Folklorda Yeni Yöntemler ve Köroğlu. Milli Folklor(36).
• Özkan, İsa. 1997. Köroğlu Destanında Kahraman ve Atının Doğuşu İle İlgili Motiflerin Tahlili. Türk Dili Dergisi(549), 223-233.
• Özturan, Hacı Ali. 2009. Maraş Ağzı Köroğlu Destanı. Kahramanmaraş: UKDE Yayınları. Reichl, K. 2002. Türk Boylarının Destanları. (M. Ekici, Çev.) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Sever, Mustaf. 2003. Köroğlu Destanı Antep Rivayeti. Bilig(24), 65-87.
• Sümer, Faruk. 1997. Türk Cumhuriyetlerini Meydana Getiren Eller ve Türk Destanları. İstanbul: Ders Kitapları Anonim Şirketi.
• Türkçe Sözlük. 1998. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.