İNGİLİZ PARLAMENTO TARTIŞMALARINDA TÜRK KURTULUŞ SAVAŞI (1918-1922)

Year 2025, Volume: 13 Issue: 42, 481 - 499

Fahriye Begum Yildizeli

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1618957

Abstract

İngiliz siyasal sisteminde Avam ve Lordlar Kamarası’ndan oluşan Parlamento gerek ülke yönetiminde gerekse dış politikanın belirlenmesinde her daim önde gelen yasal bir otorite olmuştur. Büyük Britanya İmparatorluğu’nun altın çağını yaşadığı 19. yüzyıldan itibaren emperyalist çıkarlar ve oryantalist söylemlerin de etkisiyle şekillenen İngiltere siyasetinde Osmanlı Devleti geniş yer bulmuştur. 20.yüzyılın erken yıllarında ekonomi-politik ekseninden ziyade Balkanlar ve Ortadoğu’daki gelişmelerle kopuş sürecine giren Türk-İngiliz ilişkileri sorunlu bir şekilde devam etmiştir. Birinci Dünya Savaşı ertesinde ise İngilizlerin İstanbul’u işgali Mustafa Kemal’in önderliğinde milli mücadeleyi başlatmıştır. Lozan Barış Antlaşması’ndan sonra ise İngiltere’nin Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı iktisadi ve siyasi menfaatleri doğrultusunda hasmane diplomasisinin bir süre daha devam ettiği görülmektedir.
İngiliz İmparatorluğu’nun meşruiyetinin sorgulanmaya başladığı, toplumsal muhalefetin arttığı ve siyasi tartışmalarının yoğunlaştığı döneme tekabül eden Türk Kurtuluş Savaşı kamuoyunda olduğu gibi İngiliz parlamentosunda da yakından takip edilmiştir. Bu çalışmada, 1919 yılından 1922 yılına kadar gerek Avam gerekse de Lordlar Kamarası tartışmaları değerlendirilerek Türk-İngiliz ilişkilerinde öne çıkan gündem maddeleri sunulacaktır. Parlamento üyelerinin yorum, analiz, soru ve cevapları doğrultusunda İngiliz hükümetinin dış politikada karar alma mekanizması değerlendirilerek Milli Mücadele’nin başlangıcındaki tavrı ile Başbakan Lloyd George’un iktidardan düştüğü Çanak Krizi’ne kadar olan farklı yaklaşımlarının nedenleri ve sonuçları ortaya koyulacaktır.

Keywords

Birleşik Krallık Parlamentosu Tartışmaları, Türk-İngiliz İlişkileri, Avam Kamarası, İngiltere’nin Türkiye Üzerindeki İddiaları, David Lloyd George

THE TURKISH WAR OF INDEPENDENCE IN THE BRITISH PARLIAMENTARY DEBATES (1918-1922)

Abstract

In the British political system, the Parliament, consisting of the House of Commons and the House of Lords, has always been a leading legal authority in both the administration of the country and the determination of foreign policy. Since the nineteenth century, when the British Empire was experiencing its golden age, the Ottoman Empire has had a large place in British politics, which has been shaped by imperialist interests and orientalist discourses. In the early years of the twentieth century, Turkish-British relations, which entered a process of rupture due to developments in the Balkans and the Middle East rather than the economic-political axis, continued in a problematic manner. After the First World War, the British occupation of Istanbul initiated the national struggle under the leadership of Mustafa Kemal. After the Treaty of Lausanne, it is seen that Britain's hostile diplomacy against the Republic of Turkey continued for a while in line with its economic and political interests.
The Turkish War of Independence, which corresponded to the period when the legitimacy of the British Empire began to be questioned, social opposition increased and political debates intensified, was closely followed in the British Parliament as well as in the public opinion. In this study, the discussions in both the House of Commons and the House of Lords from 1919 to 1922 will be evaluated and the prominent agenda items in Turkish-British relations will be presented. In line with the comments, analyses, questions and answers of the members of parliament, the decision-making mechanism of the British government in foreign policy will be evaluated and the reasons and results of its different approaches from the beginning of the War of Independence to the Chanak Crisis, when Prime Minister Lloyd George fell from power, will be revealed.

Keywords

UK Parliamentary Debates, Turkish-British Relations, House of Commons, British Claims on Türkiye, Chanak Crisis

References

• Başak, Tolga. 2013. Türk ve İngiliz Kaynaklarıyla Mondros Mütarekesi ve Uygulama Günlüğü (30 Ekim-30 Kasım 1918). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Başak, Tolga. Ekim 2016. “İngiliz Belgeleriyle Mondros Mütarekesi ve Ermeni Sorunu”. Ermeni Araştırmaları. (55): 63-136.
• Başkan, Ömer Fatih. Mayıs 2020. “Millî Mücadele Yıllarında İngiliz ve Fransızların İşgal Ettikleri Güney Bölgesi’nde Haberleşmeye Yönelik Sansür Uygulamaları”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 36(101): 1-28.
• Çulfalı, Mustafa. Kasım 1999. “Çanakkale Krizi ve Lloyd George’un İktidardan Düşmesi: Eylül-Ekim 1922”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 15 (45): 801-820.
• Erdem, Can. Temmuz 2005. “İtilâf Devletleri’nin İstanbul’u Resmen İşgali ve Faaliyetleri”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 21(62): 677-694.
• Gözler, Kemal. 2009. “İngiltere’de Parlamento nasıl ve neden ortaya çıktı? Malî Hukukun Anayasa Hukukundan Eskiliği Üzerine Bir Deneme”. Prof. Dr. Mualla Öncel’e Armağan, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları. (3. cilt). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Hansard Parliamentary Debates, Retrieved from https://api.parliament.uk/historic-hansard/sittings/1918/index.html
• McCarthy, Justin. 2022. The British and the Turks A History of Animosity, 1893-1923, Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Mütercimler, Erol. 1992. Kurtuluş Savaşına Denizden Gelen Destek / Sovyetler Birliğinden Alınan Yardımlar / Kuva-yı Milliye Donanması. İstanbul: Yaprak Yayınları.
• Pollard, Albert Frederick. 1926. The Evolution of Parliament. London: Longmans, Green and Company.
• Saunders, Robert. 2008. Parliament and People: The British Constitution in the Long Nineteenth Century. Journal of Modern European History. 6(1): 72-87.
• Şimşir, Bilal. 1992. İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938). (1.cilt). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Somakian, Manough Joseph. 1995. Empires in Conflict: Armenia and the Great Powers, 1895-1920. New York: I. B. Tauris.
• Şahin, Murat. 2011. İngiltere Avam Kamarası Zabıtlarında Türkiye 1918-1922. Yayimlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şıvgın, Hale. Mart 1998. “Mustafa Kemal’in Maraş’ın Kurtuluşu İçin Faaliyetleri”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 4, (11): 481-94
• The original document of the Armistice of Mudros Foreign Office (FO) FO 93/110/80 Retrieved from https://blog.nationalarchives.gov.uk/milestones-peace-armistice-mudros/
• Türkmen, Zekeriya. Mart 2000. “Ali Rıza Paşa Hükümeti Kuva-yı Milliye İlişkileri”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 16 (46): 37-87.
• Yıldızeli, Fahriye Begüm. 2024. “James Bryce’in Ermeni Sorunu’ndaki Rolü.” Tarih Dergisi, (83): 168-191.
• Yüksel, Çağdaş. 2022. “4 Ağustos 1920 Tarihinde İngiltere Lordlar Kamarası’nda Sevr Antlaşması Hakkında Yapılan Oturum Üzerine Bir Değerlendirme”. Gaziantep University Journal of Social Sciences. 21(2): 963-976.