SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA BAĞLAMINDA DOĞAL BİR KAYNAK ETNOBOTANİK BİLGİ: GELENEKSEL BİTKİ BİLGİSİ

Year 2025, Volume: 13 Issue: 45, 25 - 50, 15.10.2025

Koray Altınok

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1630897

Abstract

İnsan, yeryüzünde var olmaya başladığı dönemden itibaren çeşitli gözlemler ve deneyimler sonucunda özelliklerini öğrendiği bitkilerden beslenme, tedavi, barınma, araç-gereç yapımı vb. birtakım temel ihtiyaçları doğrultusunda yararlanmıştır. Bu nedenle geçmişten günümüze insanın hayatında farklı işlevleri yerine getiren bitkiler etrafında zengin bir bilgi birikimi oluşmuştur. Günümüzde “geleneksel bilgi” kavramı altında da sınıflandırılan bitkiler etrafında oluşan bilgi birikimi “geleneksel bitki bilgisi” ve “etnobotanik bilgi” kavramları ile de değerlendirilmektedir. Bitkiler etrafında oluşan bilgi birikiminin farklı alanların uzmanları tarafından incelenmesinin başta geleneksel bilgi ve bitkilerin daha genel anlamda bir bütün olarak doğanın ve doğal yaşamın korunması ve varlığını sürdürmesine çeşitli katkıları vardır. Bunun yanı sıra geleneksel birikim günümüzde gıda, sağlık, turizm, mimarlık vb. farklı alanlarla ilişkilendirilerek özelde insanın genelde doğal yaşamın faydasına sonuçlar elde etmek amacıyla değerlendirilmektedir. Bu bakımdan geleneksel bitki bilgisi özellikle sürdürülebilir niteliğiyle modern çağda geleneksel doğal yaşamın sürdürülebilirliği adına önemli avantajları bünyesinde barındırmaktadır. Bu bağlamdan hareketle çalışmada konu hakkında daha önceden yazılmış makale, kitap, bildiri vb. çalışmalar kaynak tarama yöntemi ile taranarak bitkiler etrafında oluşan geleneksel bilginin insan, doğa ve sürdürülebilir kalkınma bağlamlarında ifade ettiği anlam ve önem bitkilerin temel aktör olduğu çeşitli alanlarda analiz edilerek çözümlenmeye çalışılmıştır. Neticede, bitkiler etrafında oluşan geleneksel bilgi birikiminin turizm, gıda, sanayi, enerji, tıp vb. alanlarda değerlendirilmesiyle sürdürülebilirlik ve kalkınma bağlamlarında insan ve doğanın çeşitli kazanımlar elde edebileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Etnobotanik , geleneksel ekolojik bilgi , sürdürülebilir kalkınma , kültür.

A NATURAL RESOURCE IN THE CONTEXT OF SUSTAINABLE DEVELOPMENTETHNOBOTANICAL KNOWLEDGE: TRADITIONAL PLANT KNOWLEDGE

Abstract

Since the beginning of its existence on earth, humans have utilized plants, the properties of which they have learned through various observations and experiences, for a variety of basic needs such as nutrition, treatment, shelter, and the manufacture of tools and equipment. Therefore, a rich body of knowledge has accumulated around plants that serve various functions in human life from past to present. Today, the body of knowledge around plants, also classified under the concept of "traditional knowledge," is also evaluated under the concepts of "traditional plant knowledge" and "ethnobotanical knowledge." The examination of plant knowledge by experts in various fields contributes primarily to the preservation and survival of traditional knowledge and plants as a whole, and of nature and natural life in general. Furthermore, traditional knowledge is now being associated with various fields such as food, health, tourism, architecture, and so on, and is utilized to obtain results that benefit humans and the natural world in general. In this respect, traditional plant knowledge, particularly with its sustainable nature, offers significant advantages for the sustainability of traditional natural life in the modern age. In this context, this study examines previously written articles, books, and papers on the subject. The literature review was used to analyze the meaning and significance of traditional plant-based knowledge in the contexts of humans, nature, and sustainable development. The study explored the significance of traditional plant-based knowledge in various fields where plants are key actors. Ultimately, it was concluded that by utilizing traditional plant-based knowledge in areas such as tourism, food, industry, energy, medicine, and more, various benefits can be achieved for humans and nature in the context of sustainability and development.

Keywords

Ethnobotany , traditional ecological knowledge , sustainable development , culture

References

• Alpaslan, İrem. 2015. “Unesco, Sürdürülebilir Kalkınma ve Kültür: Somut Olmayan Kültürel Miras (Soküm) Örneği”. Unesco Türkiye Millî Komisyonu Unesco Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Altınok, Koray. 2016. “Ağlasun Kültür Turizmi”. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Artun, Erman. 2005. “Halk Kültüründe Değişimin Topluma Etkisi ve Sonuçları”. ss. 1-8 içinde Halk Kültüründe Değişim Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı. İstanbul: Motif Vakfı Yayınları.
• Aslan, Erkan. 2025. Kültürel Miras ve Sürdürülebilir Kalkınma. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Baytop, Turan. 1999. Türkiye'de Bitkiler ile Tedavi (Geçmişte ve Bugün). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Boz, Deniz. 2014. “Diversification of Botanic Tourism By Benefiting From The Plant-Bioinformatics System”. An Online International Research Journal 1(2): 102-116.
• Çıkın, Ayhan, Hüseyin Çeken, Metin Uçar. 2009. “Turizmin Tarım Sektörüne Etkisi, Agro Turizm ve Ekonomik Sonuçları”. Tarım Ekonomisi Dergisi 15 (1): 1-8.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). 2003. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara: DPT Yayınları.
• Ertuğ, Füsun. 2014. Resimli Türkiye Florası-Etnobotanik. Ed. Adil Güner. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eryiğit, Tamer. 2010. “Iğdır İlinin Kalkınmasında Endüstri Bitkileri Tarımının Önemi ve Geliştirilmesi İçin Bazı Öneriler”. YYÜ Tar Bil Dergisi 21 (1): 73-81.
• Gezgin, Deniz. 2015. Bitki Mitosları. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Gladwin, N. Thomas, James J. Kennelly, Tara-Shelomith Krause. 1995. “Shifting Paradigms for Sustainable Development: Implications for Management Theory and Research”. Academy of Management Review 20 (4): 874-907.
• Göktaş, Özlem, Betül Gıdık. 2019. “Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanım Alanları”. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 2 (1): 136-142.
• Güner, Adil. 2012. Türkiye Bitkileri Listesi: Damarlı Bitkiler. İstanbul: Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayınları.
• Karacaoğlan, Çiğdem. 2018. “Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Yer Alan Bitki Adları”. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
• Kendir, Gülsen, Ayşegül Güvenç. 2010. “Etnobotanik ve Türkiye’de Yapılmış Etnobotanik Çalışmalara Genel Bir Bakış”. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi 30 (1): 49-80.
• Ketenoğlu, Osman, Olcay Obalı, Kerim Güney, Fatmagül Geven. 2003. Ekonomik Bitkiler. Ankara: Palme Yayıncılık.