الأدب في العصر الحديث (مصر كمنارة فكرية وإبداعية)

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 153 - 181, 30.06.2025

Walaa Elemam Mohamed Elemam

Abstract

تُعد مصر قلب العالم العربي النابض بالفكر والثقافة، ومنارة الإبداع الأدبي منذ أقدم العصور. فمن أرض الكنانة انطلقت شرارة النهضة الأدبية الحديثة، مُستمدة زخمها من تاريخ عريق، ومُفعَمة بحراك ثقافي متجدد.
لقد كانت مصر — وما زالت — منارة الفكر، ومهد الحضارة، ومفجّرة ينابيع الأدب في ربوع الوطن العربي. فهي لم تكن يومًا مجرد رقعة جغرافية في قلب الشرق، بل كانت عقل الأمة النابض، ولسانها الناطق. وفي أحضان نيلها الخالد، وُلد الأدب العربي الحديث، فشبّ وترعرع على أرضها، وتفتّحت أزهاره على يد أعلامها الذين حملوا مشعل الكلمة المبدعة، والفكرة المستنيرة.
يستعرض هذا البحث التحولات الكبرى التي طرأت على الأدب العربي في العصر الحديث، متتبعًا مسيرته منذ بدايات النهضة الفكرية، مرورًا بتفاعله مع المتغيرات السياسية والاجتماعية، ووصولًا إلى تجلياته المعاصرة، ويُسلّط الضوء على الدور المحوري الذي قامت به مصر في رسم معالم هذا التحول من خلال نُخبة من المفكرين والكُتّاب الذين وضعوا الأُسس المتينة لحداثة الأدب العربي، وحرّروه من قوالبه التقليدية، وأدخلوه عوالم الحداثة والتجديد.

Keywords

الأدب العربي الحديث، مصر، الترجمة، الشعر، الصحافة المصرية.

The Modern Arabic Literature Movement: Egypt as an Intellectual and Creative Beacon

Abstract

Egypt is considered the beating heart of the Arab world, pulsating with thought and culture, and a beacon of literary creativity since ancient times. From the land of the "Kenana," the spark of the modern literary renaissance was ignited, drawing its momentum from a rich civilizational history, and infused with a dynamic cultural movement that continues to evolve.
Egypt has always been — and remains — a beacon of thought, the cradle of civilization, and the wellspring of literature throughout the Arab world. It has never been merely a geographical spot in the heart of the East, but the beating heart of the nation, and its speaking tongue. In the embrace of its eternal Nile, amid the fragrance of its ancient history, modern Arabic literature was born, grew, and flourished on its land, with its flowers blooming under the guidance of its prominent figures who carried the torch of creative word and enlightened thought.
This research traces the major transformations that have shaped modern Arabic literature, following its journey from the beginnings of the intellectual renaissance, through its interaction with political and social changes, and culminating in its contemporary manifestations. It highlights the pivotal role Egypt played in shaping the contours of this transformation, through a group of thinkers and writers who laid the solid foundations for the modernity of Arabic literature, liberated it from traditional molds, and introduced it to realms of modernity, experimentation, and renewal.

Keywords

Modern Arabic Literature , Egypt , Translation , Poetry , Egyptian Journalism.

Modern Çağda Arap Edebiyat Hareketi: Fikir ve Yaratıcılık Işığı Olarak Mısır

Abstract

Mısır, Arap dünyasının düşünce ve kültürle dolup taşan kalbi ve en eski çağlardan beri edebi yaratıcılığın feneri olarak kabul edilmektedir. Farklı fikirlerin yeşerdiği bu topraklardan modern edebi uyanışın kıvılcımı doğmuş, köklü tarihinden güç almış ve sürekli yenilenen bir kültürel hareketle doludur.
Mısır — dün olduğu gibi bugün de — düşüncenin ışığı, medeniyetin beşiği ve Arap dünyasında edebiyatın fışkırdığı ana kaynaktır. O, Doğu’nun kalbinde sadece bir coğrafi alan olmamış; bilakis ümmetin atan kalbi, konuşan dili olmuştur. Ölümsüz Nil’in kucağında ve köklü tarihinin kokusu içinde, modern Arap edebiyatı doğmuş, bu topraklarda büyümüş ve onun öncü şahsiyetlerinin ellerinde çiçek açmıştır — onlar ki, yaratıcı kelimenin meşalesini taşıyıp aydınlık fikrin izini sürmüşlerdir.
Bu araştırma, modern çağda Arap edebiyatında meydana gelen büyük dönüşümleri ele almakta; bu edebi yolculuğun, düşünsel uyanışın ilk kıvılcımlarından başlayarak siyasi ve toplumsal değişimlerle nasıl şekillendiğini ve günümüz yansımalarına nasıl ulaştığını takip etmektedir. Aynı zamanda, Mısır’ın bu dönüşümde oynadığı temel rolü gözler önüne sermekte; geleneksel kalıplardan özgürleşmiş, modernlik ve yenilikle yoğrulmuş bir edebiyat anlayışının temellerini atan düşünürler ve yazarlar kuşağına dikkat çekmektedir.

Keywords

Modern Arap Edebiyatı , Mısır , çeviri , Şiir , Mısır Basını.

References

• إلياس الأيوبي. تاريخ مصر في عهد الخديوي إسماعيل باشا. القاهرة: دار الكتب المصرية، ط 1 ، 1923 .
• جمال بدوي. محمد علي وأولاده بناة مصر الحديثة. القاهرة: مكتبة الأسرة، ط 1 ، 1999 .
• حسين علي الهنداوي. أشكال الخطاب النثري الحديث. مصر: مكتبة نور، 2019 .
• حلمي محمد القاعود. تطور الشعر العربي في العصر الحديث. الرياض: دار النشر الدولي، 2010 .
• حنا الفاخوري. الجامع في تاريخ الأدب العربي. بيروت: دار الجيل، ط 1 ، 1986 .