COVID-19 PANDEMIC, ANNOUNCEMENT OF DEATH AND VISIBILITY OF DEATH IN TURKEY

Yıl 2023, Sayı: TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN 100. YILI ÖZEL SAYISI, 190 - 216, 30.10.2023

Oya Topdemir Koçyiğit

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1361140

Öz

This article focuses on the reflections of the pandemic in death announcements published during a period of intense COVID-19 pandemic in Turkey. The article is based on a content analysis of the announcements placed in Hürriyet newspaper between January 14, 2021, and July 1, 2021, in which ads with pandemic-related content were analyzed. This research brings the COVID-19 pandemic, which left its mark on the history of the Republic of Turkey with its deadly effects, to history through obituaries, one of the most important social and cultural reflective tools. The aim of the article is to reveal, from an anthropological perspective, the concepts and phenomena related to the pandemic that are brought to the forefront in announcements following the deaths of individuals who perished during the pandemic in Turkey and the context in which they are associated with death. The content of the announcements unveils period-specific social and cultural uses, such as forms of expression reflecting emotions, thoughts, and wishes in the appeals made to society through the announcements, associations of the deceased with their social environment, cultural references to funeral and burial customs, death rituals and ceremonies, and beliefs. The study determined that the sensitivities of advertisers and their expectations from the society members they called upon to mitigate the effects of the pandemic were reflected in the advertisements, particularly concerning who would participate in and how burial ceremonies would be conducted. Additionally, it was observed that new phenomena, such as specifying the cause of the disease, emerged in pandemic-era announcements.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 pandemic, death, death announcements, visibility of death

Türkiye’de Covid-19 Pandemisi, Ölümü Duyurma ve Ölümün Görünürlüğü

Öz

Bu makale, Türkiye’de Covid-19 pandemisinin yoğun yaşandığı bir dönemde verilen ölüm ilanlarında pandeminin yansıttıklarını konu edinmektedir. Makale, 14 Ocak 2021-01 Temmuz 2021 tarihleri arasında Hürriyet gazetesine verilen ölüm ilanlarından pandemiye yönelik içeriklere sahip ilanların içerik analiziyle incelendiği araştırma verilerine dayanmaktadır. Bu araştırma, yarattığı ölümcül etkilerle Türkiye Cumhuriyeti tarihine damga vuran Covid-19 pandemisini, toplumsal ve kültürel anlamda yansıtan önemli araçlardan biri olan ölüm ilanları aracılığıyla tarihe taşımaktadır. Makalenin amacı, Türkiye’de pandemi sürecinde ölen kişilerin ardından verilen ölüm ilanlarında pandemiyle ilişkili hangi kavram ve olguların gündeme yerleştiğini ve nasıl bir bağlamda ölümle ilişkilendirildiğini antropolojik bir bakışla ortaya koymaktır. İlan içerikleri, ilanlarla topluma yapılan çağrılardaki duygu, düşünce ve dilekleri yansıtan ifade biçimleri, ölen kişi ve sosyal çevresinin ilişkilenmeleri, ölüm ve inançlara özgü cenaze, defin, ritüel ve törenlere dair kültürel referanslar gibi döneme özgü toplumsal ve kültürel kullanımları ortaya koymuştur. Pandeminin etkilerini azaltmak üzere ilan verenlerin hassasiyetleri ve çağrıda bulundukları toplum üyelerinden beklentilerinin, özellikle ölü gömme törenlerinin kimlerle ve nasıl yapılacağı noktasında ilanlara yansıdığı saptanmıştır. Pandemi dönemi ölüm ilanlarında hastalık nedeninin belirtilmesi gibi yeni olguların da ortaya çıktığı gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 pandemisi, Türkiye, ölüm, ölüm ilanları, ölümün görünürlüğü

Kaynakça

• Alexandrakis, O. (2001). Medical anthropology: The development of the field. The University of Western Ontario Journal of Anthropology, 9(1), 73-77.
• Aygün, Cengiz, S. (2001). “Kimlik inşasında kağıt kentlerin kağıt mezarlıkları”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, 4 (5), 153-163.
• BBC, (2023). Dünya Sağlık Örgütü: Covid-19 küresel acil durumu sona erdi, https://www.bbc.com/turkce/articles/cv2k804x19ro#:~:text=D%C3%BCnya%20Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20%C3%96rg%C3%BCt%C3%BC%3A%20Covid%2D19,sona%20erdi%20%2D%20BBC%20News%20T%C3%BCrk%C3%A7e, (Erişim Tarihi: 06.09.2023)
• Canayaz, M. (2022). Sosyal medyada ölüme yüklenen anlam ve tutumlar: Bir ölüm sosyolojisi çalışması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Karabük: Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çiftçi, D. (2020). Sosyal olarak paylaşılan yas: Aydin Denktaş için paylaşılan başsağlığı mesajları üzerine bir inceleme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(1), 587-613.
• Çolak, A. (2014). Ölüm ilanı (Na‘y) ile ilgili rivayetler ve güncel uygulamaları. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 14(3), 65-93.
• Ergin, Murat (2010). Taking it to the grave: Gender, Cultural capital, and ethnicity in Turkish death announcements. OMEGA-Journal of Death and Dying, 60(2), 175-197.
• Ergin, M. (2012). Religiosity and the construction of death in Turkish death announcements, 1970–2009. Death Studies, 36(3), 270-291.
• Ergin, M. (2016). Türkiye’de ölüm ilanlarının içerik analizi (1950-2009). TÜBİTAK 1001 Proje Raporu. Proje No: 113K163.
• Güzel, M. (2021). Yazılı basında ölüm ilanlarının eleştirel söylem analizi: Teun A. Van Dijk modeli. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 71.
• Kalkan, H. K. (2018). Almanca ve Türkçe ölüm ilanlarindaki örtmece sözlerde ölüm algısı. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(13), 382-397.
• Karahan, F. (2008). Tür çözümlemesi yönünden ölüm ve başsağlığı ilanlarına yönelik bir inceleme. XX. Dilbilim Kurultayı Bildirileri l2-l3 Mayıs 2006, (Ed. Y. Çotuksöken, N.Yalçın) içinde. İstanbul: Maltepe Üniversitesi Yayınları. s.183-195.
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitel ve nicel yaklaşımlar: 2. Cilt. 7.basım. (Çev. S. Özge). Yayınodası Yayıncılık.
• Örnek, S. V. (1971). Anadolu folklorunda ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Polat, N. (2011). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yazılı basınında kişisel ilanlar ve ölüm ilanları, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 40, 87- 100.
• Sağır, A. (2012). Toplu merasimlerden belediye hizmetlerine kurumsallaşan ölüm bağlamında bir ölüm sosyolojisi denemesi, Turkish Studies, 7(2), 903-925.
• Sağır, A. (2013). Modern dünya ve ölüm, Karabük Üniversitesi Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2(4), 213-222.
• Sağır, A. ve Canayaz, M. (2022). Bir ölüm sosyolojisi çalışması: Sosyal medyada ölüme yüklenen anlamlar. Kesit Akademi Dergisi, 8 (31), 319-349.
• Sallan Gül, S. ve Kahya Nizam, Ö. (2021). Sosyal bilimlerde içerik ve söylem analizi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Özel Sayı 1, 42 (1), Ö181-Ö198.
• Şardağı, E. ve Bayçu, S. (2018). İtibar oluşumunda medyada görünürlük: Bankalar üzerine bir araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 5(3), 108-122.
• T.C. İçişleri Bakanlığı, (2021). 81 il valiliğine kademeli normalleşme tedbirleri genelgesi gönderildi, https://www.icisleri.gov.tr/81-il-valiligine-kademeli-normallesme-tedbirleri-genelgesi-gonderildi (Erişim Tarihi: 22.04.2022)
• T.C. Sağlık Bakanlığı, (2020). COVID-19 nedir? https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66300/covid-19-nedir-.html, (Erişim Tarihi: 22.04.2022)
• T.C. Sağlık Bakanlığı, (2021). İlk koronavirüs aşısı sağlık bakanı Fahrettin Koca’ya yapıldı. https://www.saglik.gov.tr/TR,78148/ilk-koronavirus-asisi-saglik-bakani-fahrettin-kocaya-yapildi.html E.T.: 14.09.2023
• T.C.Sağlık Bakanlığı, 2023. Türkiye Covid-19 tablosu. https://covid19.saglik.gov.tr/, E.T.: 14.09.2023
• TDK, (2022). https://sozluk.gov.tr/ E.T.: 14.05.2023
• Türkel, S. (2016). Soma maden kazası sonrasında verilen başsağlığı ilanları: Nicel ve nitel bir çalışma. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3(1), 3-24.
• Ünal, M. S. (2011). Zamansız ölüm: Geleneksel ve modern toplum karşıtlığında ölümün yeri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 11(2), 121-133.
• Yanık, C. ve Kara, M. (2016). Ölü bedenler üzerinden sosyal kimliğin ifşasında belediyelerin sanal mezarlıkları. Mukaddime, 7(1), 157-178.
• CNNTÜRK, 2020. Türkiye'de ilk koronavirüs vakasına bakan Prof. Dr. Cemil Taşcıoğlu hayatını kaybetti, https://www.youtube.com/watch?v=2CzmhqQcoK4 E.T.: 12.09.2023.