BİST İMALAT ALT SEKTÖRLERİNİN KÂRLILIK PERFORMANSLARININ FARKLI ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİ İLE ANALİZİ

Year 2022, , 377 - 406, 31.12.2022

Kaan Ramazan Çakalı , Gürol Baloğlu

https://doi.org/10.54688/ayd.1104517

Abstract

Bu çalışmanın amacı BİST imalat sektörü alt sektörlerinin 2019-2021 dönemi kârlılık performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleriyle analiz edilmesidir. Çalışmada finansal rasyolardan oluşan altı kârlılık kriteri belirlermiş ve bu kriterler kullanılarak yedi alt sektörün kârlılık performansı incelenmiştir. Değerlendirme kriterlerinin ağırlıkları CRITIC yöntemiyle hesaplanmış, sıralamalar ise VIKOR yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre; 2021 yılı için en önemli kriter özkaynak kârlılığı, en önemsiz kriter satışların maliyeti/ toplam hasılat kriteridir. 2020 yılı için en önemli kriter brüt kâr marjı iken en önemsiz kriter esas faaliyet kâr marjıdır. 2019 yılı içinse en önemli kriter esas faaliyet kâr marjı olarak öne çıkmakta iken en önemsiz kriter ise net kâr marjı kriteridir. Bununla birlikte her üç yıl için en yüksek kârlılık performansını Kimya, İlaç, Petrol, Lastik ve Plastik Ürünler alt sektörünün gösterdiği belirlenmiştir. En düşük performansı ise 2021 yılında Gıda, İçecek ve Tütün, 2020 ve 2019 yıllarında ise Taş ve Toprağa Dayalı alt sektörleri sergilemiştir. Bu çalışma, CRITIC tabanlı VIKOR yöntemini kullanması yönünden literatürdeki diğer çalışmalardan farklılık göstermektedir. Ayrıca imalat alt sektörlerinin karlılık performanslarını karşılaştıran az sayıdaki çalışmadan biridir.

Keywords

Kârlılık, Finansal rasyolar, İmalat sektörü, Çok kriterli karar verme

PROFITABILITY PERFORMANCE ANALYSIS OF BIST MANUFACTURING SUB-SECTORS WITH DIFFERENT MULTI CRITERIA DECISION MAKING METHODS

Abstract

The objective of the study is analyzing the profitability performances of the BIST manufacturing sub-sectors for the period 2019-2021 using different multi-criteria decision-making methods. Six profitability criteria consisting of financial ratios are determined, and the profitability performances of seven sub-sectors are examined. The weights of the evaluation criteria are calculated with CRITIC and Entropy methods, and rankings are obtained using VIKOR and TOPSIS methods. Also, to convert negative values to positive in the decision matrices z-score calculation method is applied. The results reveal that the Chemicals, Petroleum Rubber and Plastic Products sub-sector ranks the first, while the Food, Beverage and Tobacco sub-sector ranks the last in terms of profitability performance in the analyzes made using four different integrated methods. In addition, it is concluded that the ranking results of the analyzes using four different methods are similar to each other. Also, profitability performance rankings of manufacturing sub-sectors are compared with their index price performances with Spearman’s rank correlation. The results show that there is no significant relationship between the index price and profitability performance rankings of the manufacturing sub-sectors for the years 2019, 2020 and 2021.

Keywords

Profitability, Financial ratios, Manufacturing sector, MCDM

References

• Açıkgöz, T. (2021). İmalat sektörü işletmelerinin nakit akış profillerinin incelenmesi ve finansal performanslarının topsis yöntemi ile karşılaştırılması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (90), 127-148.
• Açıkgöz, T. (2021). Kurumsal yönetim-firma performansı ilişkisi: imalat sektörü üzerine bir inceleme. Muhasebe ve Denetime Bakış, (63), 309-332.
• Akbulut, R. & Rençber, Ö. F. (2015). Bist’te imalat sektöründeki işletmelerin finansal performansları üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (65), 117-136.
• Apan, M. & Öztel, A. (2018). Ölçek bazlı finansal performansın Promethee yöntemiyle belirlenmesi: Farklı ağırlıklandırma yöntemlerine dayalı karşılaştırmalı bir analiz. İşletme Bilimi Dergisi, 6(1), 207-244.
• Ayçin, E. (2019). Çok kriterli karar verme: Bilgisayar uygulamalı çözümler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çanakçıoğlu, M. (2019). Bist kimya, petrol kauçuk ve plastik ürünler sektöründeki işletmelerin finansal performanslarının hibrid çkkv yaklaşımı çerçevesinde değerlendirilmesi. Beykoz Akademi Dergisi, 7(1), 123-152.
• Çokmutlu, M. E. & Kılıç, M. (2020). Borsa İstanbul sürdürülebilirlik endeksinde yer alan imalat sanayii işletmelerinin sürdürülebilirlik performansları ile finansal performanslarının karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(3), 96-115.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The critic method. Computers & Operations Research, 22 (7), 763-770.
• Eyüboğlu, K. & Bayraktar, Y. (2018). Evaluation of financial performance according to firm scale: case of manufacturing sector. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 1780-1790.
• Gök Kısa, A. C. & Perçin, S. (2020). Bulanık çok kriterli karar verme yaklaşımıyla Türkiye imalat sanayii’nde performans ölçümü. UİİİD-IJEAS, (Prof. Dr. Talha Ustasüleyman special issue), 31-56.
• Karadeniz, E. & Koşan, L. & Günay, F. & Beyazgül, M. (2017). Türk imalat sektöründe finansal performansın gri ilişkisel analiz yöntemi ile incelenmesi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası imalat alt sektör bilançolarında bir araştırma. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 10(2), 161-184.
• Karakış, E. & Göktolga, Z. G. (2015). Borsa İstanbul’da işlem gören otomotiv imalat sektörü firmalarının finansal performanslarının electre ve ahp yöntemleri ile analizi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(2), 259-280.
• Ömürbek, N. & Aksoy, E. (2017). Ulusal verimlilik istatistiklerine göre imalat sektörlerinin performansının değerlendirmesinde multi-moora yönteminin uygulanması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 1-19.
• Özkan, T. & Ağ, A. (2021). Corporate sustainability performance assessment: critic-aras integrated model. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(42), 5208-5229.
• Rençber, Ö. F. (2019). Gri ilişkisel analiz ve VIKOR yöntemlerinin karşılaştırılması: imalat sektörü üzerine örnek bir uygulama. Journal of Yasar University, 14(Special Issue), 69-81.
• Saldanlı, A. & Sırma, İ. (2014). Topsis yönteminin finansal performans göstergesi olarak kullanilabilirliği. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11(41), 185-202.
• Şahin, A. & Bilgin Sarı, E. (2019). Entropi tabanlı topsis ve vikor yöntemleriyle bist-imalat işletmelerinin finansal ve borsa performanslarının karşılaştırılması. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 12(2), 255-270.
• Wei, J. & Lin, X. (2008). The multiple attribute decision-making VIKOR method and its application. 4th International Conference on Wireless Communications, Networking and Mobile Computing (pp.1-4), Dalian, China.
• Yanık, L. & Eren, T. (2017). Borsa İstanbul’da işlem gören otomotiv imalat sektörü firmalarının finansal performanslarının AHP, TOPSIS, ELECTRE ve VIKOR yöntemleri ile analizi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(13), 165-188.
• Yürük, M. F. & Orhan, M. (2020). Critic ve entropi temelli maut yöntemi ile imalat sanayi alt sektörlerinin finansal performanslarının analizi. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 150-172.