Türk Siyasi Değişiminde Anadolu Burjuvazisi

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 2, 32 - 58, 03.01.2019

Selahaddin Bakan Hasan Çimen

Öz

Cumhuriyeti kurulduğu yıllarda, yeterli sermaye
birikimi ve güçlü burjuvazinin yetersizliği nedeniyle, siyasi-bürokratik
kesimlerin ülke yönetiminde belirleyici etkisi söz konusu olmuştur. Siyasi ve
bürokratik kesimle uyumlu ilişki geliştiren devletçi burjuvazi, piyasa ve
rekabet koşullarından ziyade,  devleti
yönetenlerle geliştirdiği patronaj ilişki sayesinde ekonomide etkili olmuştur.
Bu durum, siyasal hayatta güçlü ve örgütlü yapılardan ziyade, tekçi bir toplum
modeline elverişli ortam hazırlamıştır. Ancak 1970’li yılardan itibaren dünya
ölçeğinde yayılan “neo-liberal”  veya
“yeni sağ” düşüncesinin Türkiye’deki siyasi temsilcileri ve Anadolu
burjuvazisi, Türkiye’deki değişimin önünü açmıştır.  Bu bağlamda Türkiye’de 1980’li yıllar; yeni
ekonomi anlayışın gelişmesinde ve İslami düşünce ve sermayenin güçlenmesinde
dönüm noktasını oluşturmuştur. Erbakan’la siyasette temsil edilen bu kesim, Özal
döneminde ekonomi ve siyasette etkin olmaya başlamış sonuçta Erdoğan dönemiyle
de siyaseti değiştiren ve dönüştüren aktör olmuştur.

Anahtar Kelimeler

: Devletçi Burjuva, Anadolu Burjuvazisi, Siyasi Değişim

Kaynakça

• “Afrika’da 17/25 kumpası”, Yenişafak, 04.05.2018, https://www.yenisafak.com/gundem/afrikada-17-25-kumpasi-3269171. Erişim: Aynı tarih AKALIN, Güneri, “Türkiye’de Devletçilik Hareketi ve Sosyo-Ekonomik Maliyeti”, Liberal Düşünce Dergisi, 1996/1, ss.85-92. AKARÇAY, E. (2009), Türkiye’de İslam Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, VI. Ulusal Sosyoloji Kongresi, 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı, http://www.sosyolojiderneği.org.tr/kutuphane/icerik/akarcay_erhan.pdf. Erişim: 12,04.2018. AKYOL, Taha, “Ekonomiye Dikkat”, Hürriyet, 04.05.2018. http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/taha-akyol/ekonomiye-dikkat-40825371. Erişim: 04.05.2018. AKTAY, Yasin (2011), Karizma Zamanları, Timaş Yayınları, İstanbul. ALKAN, Haluk, AYDIN, Uğur, “Türkiye’de İşadamları-Devlet İlişkileri Perspektifinden MÜSİAD”, Toplum ve Bilim, Yaz 2000, N.85, ss. 133-155. ATAMAN, Muhittin (2014), “Özal ve Özalizm: Siyasette Yeniden Yapılanma”, İç ve Dış Gelişmelerle Türkiye’nin Demokrasi Tarihi:1946-2012, (Ed).T. Ü. Bilgiç, C. Göktepe, Ufuk Yayınları, İstanbul. Ben Kapitalist Değilim”, Milliyet, 17 Ağustos 1993. BAHARÇİÇEK A. BAKAN S. ARPACI I. (2012), “Türkiye’de Demokrasinin Derinleşmesi Süreci Üzerinde Necmettin Erbakan’ın Etkisi”, Turgut Özal Uluslararası Siyaset ve Ekonomi Kongresi II, Malatya. 14.04.2012. BAYRAMOĞLU, Ali (2006), Çağdaşlık Hurafe Kaldırmaz: Demokratikleşme Sürecinde Dindar ve Laikler, TESEV Yayını, İstanbul. BERİŞ, H. Emrah (2008), Türkiye’de 1980 Sonrası Devlet Sermaye İlişkileri ve Parçalı Burjuvazinin Oluşumu, Ekonomik Yaklaşım Kongresi, Ankara. BEZCİ, B. MİŞ, N. (2012). “İslamcılığın dönüşümünü tartışmak”, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi: İslamcılığın Dönüşümü Özel Sayısı, 14(1), ss.1-17. BİLGİN, Vedat (2007), Türkiye’de Değişimin Dinamikleri, Ankara: Lotus Yayını. BORATAV, Korkut (2005), 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Dönüşüm, 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara. BÖLÜKBAŞI, Mustafa, “Milli Görüşten Muhafazakâr Demokrasiye: Türkiye’de 28 Şubat Süreci Sonrası, İslami Elitlerin Dönüşümü, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2012, C.1, S.2, ss. 166-188. BULAÇ, Ali (2009), Göçün ve Kentin Siyaseti: MNP’den SP’ye Milli Görüş Partileri, Çıra Yayınları, İstanbul. ÇAHA, Ömer (2007), Dört Akım Dört Siyaset, 3. Baskı, Orion Yayını, Ankara. DOĞAN, A. Ekber (2010), İslamcı Sermayenin Gelişme Dinamikleri ve 28 Şubat Süreci, AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu, (Ed) İ. Uzgel, B. Duru, Phoenix Yayını, Ankara. DAĞI, D. İhsan (2010), “Adalet ve Kalkınma Partisi: Güvenlik ve Meşruiyet Arayışında Kimlik, Siyaset ve İnsan Hakları Söylemi”, AK Parti: Toplumsal Değişimin Yeni Aktörleri, (Ed). H. Yavuz, 2. Baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul. DUMAN, M. “Türkiye’de Burjuva Sınıfının Sosyal Profili”, Sosyoekonomi, 2007,3(5), 33-46. DURAN, Burhanettin (2005), “AB Üyeliği Türkiye’nin ve Avrupa’nın Yeniden ‘İcad’ını Getirebilir mi?”, Liberal Düşünce, Sayı: 40, Güz, ss.1-39 EFEGİL Ertan , “Türk Dış Politikasında Siyasal Kültürün Etkisi: Kemalist Siyasal Kültürün Evrimleşmesi, Akademik Bakış, 5/10,ss. 2012c,189-207. ERDOĞAN, Seyfettin (2004), Politik Konjonktür Hareketleri Teorisi Perspektifi ile Siyaset-Ekonomi İlişkisi, Değişim Yayını, İstanbul. ERDOĞAN, Mustafa (2016), “Türk Politikasında Bir Reformist: Turgut Özal”, Özal’lı Yıllar: Siyaset, İktisat Zihniyet, (Ed). İ. Sezal-İ.Dağı, Beta Yayını, İstanbul. EREN, S. Sıla (2017), “2000’lerde Türkiye’de Burjuvazi Sınıfının Siyasal Dönüşümü”, Birey ve Toplum, Bahar 2017, C.7, S.13, ss.127-149. EROL M. Seyfettin ve OZAN Emre, “Türk Dış Politikasında Süreklilik Unsuru Olarak Siyasal Rejim, Akademik Bakış, 4/8, 2011, ss. 13-39. “FETÖ, MÜSİAD'a yönelik iftira kampanyası yürütmektedir”, https://www.memurlar.net/haber/749381/ Erişim: 17.05.2018. FULLER E. Graham (2008), Yükselen Bölgesel Aktör: Yeni Türkiye Cumhuriyeti, (Çev). M. Acar, 4. Baskı, Timaş Yayını, İstanbul. GÖZEN Ramazan (2006), “Türk Dış Politikasında Vizyon ve Revizyon”, Doğu’dan Batı’ya Dış Politika: Ak Partili Yıllar, (Der). Z. Dağı, Orion Yayını, Ankara. GÖZEN Ramazan (2009), İmparatorluktan Küresel Aktörlüğe: Türkiye’nin Dış Politikası, Palme Yayıncılık, Ankara. GÜNER, A. Oktay (1978), Türkiye’nin Kalkınması ve İktisadi Devlet Teşekülleri, 2 Bsk, Damla Yayınevi, İstanbul. GÜLALP, Haldun (2003), Kimlikler Siyaseti: Türkiye’de Siyasal İslam’ın Temelleri, Metis Yayınları, İstanbul. HAENNİ, P. (2005), Piyasa İslamı, (Çev). L. Ünsaldı, Maki Yayın, Ankara.“İhlas Finans’a Kilit Vuruldu”, Milliyet, 11 Şubat 2001. KAHRAMAN H. Bülent (2007), Postmodernite İle Modernite Arasında Türkiye, Agora Kitap KAHRAMAN H. Bülent (2008), Türk Siyasetinin Yapısal Analizi: Kavramlar Kuramlar Kurumlar, İstanbul, İdil Matbaacılık. KEYDER, Çağlar (2004), Ulusal Kalkınmacılığın İflası, 3. Bsk, Metis Yay, İstanbul. KEYDER, Çağlar (2015), Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, İstanbul. KEYMAN Fuat, KOYUNCU Berrin, “AKP, MÜSİAD Ekonomik Kalkınma ve Modernite”, Düşünen Siyaset, C. 19, ss. 105-128. KOÇAL, Vedat, “Çevre’den ‘Merkez’e Yönelim Bağlamında Türkiye’de Muhafazakârlığın Dönüşümü: Siyasal İslâmcılıktan Muhafazakâr Demokratlığa AK Parti Örneği, 2012, Bilgi, Yaz / Summer, ss.81-111. KORAY, Meryem (2015), AKP Dönemi: Neo-Liberalizm, Neo-Muhafazakarlık, Neo-Popülizm Beşiğinde Sallanan Sosyal Devlet ve Sosyal Politika, Himmet Fıtrat Piyasa: AKP Döneminde Sosyal Politika, (Der). M. Koray, A.Çelik, İletişim Y.İstanbul. KÖKER, Levent (2002), “Kemalizm/Atatürkçülük: Modernleşme Devlet ve Demokrasi”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, 2. Baskı,(Ed) İnsel, İletişim Yay. İstanbul. MUMYAKMAZ, Alper, “Elitlerin Yeni Yüzü: İslami Burjuvazi”, Mustafa Kemal Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, C.11, S.27, ss.367-382. MÜSİAD (2005), MÜSİAD 15. Yıl:1990-2005, (Der). Ş. Dolu, MÜSİAD, İstanbul. MÜSİAD (2010), MÜSİAD 20. Yıl, MÜSİAD, İstanbul. NEBATİ, Nureddin (2014), Milli Görüş’ten Muhafazakâr Demokrasiye, Alfa Y, İstanbul. ORAN Baskın (2004), “Dönemin Bilançosu”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular Belgeler Yorumlar, (Ed) B. Oran, C.2, İletişim Yayınları, İstanbul. ÖNİŞ, Ziya, UMUT, Türem, “Business, Globalisation and Democracy: A Comparative Analysis Of Turkısh Business Associations”, Turkish Studies, 2001, C.2, N.2, pp.94-120. ÖNİŞ, Ziya, “Political Islam at the crossroads: From hegemony to co-existence”, Contemporary Poltitics, Vol.7, No.4, pp.281-288. ÖNİŞ, Ziya (2010), “Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Ekonomi-Politiği”, AK Parti: Toplumsal Değişimin Yeni Aktörleri, (Ed). H. Yavuz, 2. Baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul. ÖZEN, Hayriye (2011), “Turgut Özal”, Türkiye’de Siyasal Liderlik: Dönemler Özellikler ve Karşılaştırmalar Menderes, Demirel ve Erdoğan Örnekleri, (Der) E. Toros, Atılım Üniversitesi yayınları. ÖZBUDUN, Ergun (1990), “Türkiye’de Siyasal Kültür ve Demokrasi”, Türk Demokrasi Vakfı (TDV), (Haz) H. Erkan, Dokuz Eylül Üniv. Atatürk İlke ve İnkılap Tarihi Enst. Yayınları. ÖZBUDUN, Ergun (2011), Türkiye’de Parti ve Seçim Sistemi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları:366, İstanbul. ÖZDEMİR. M. ASLAN, H. (2017), “Türkiye’de İslami Finansın Dönüşümün Ekonomi Politiği”, SETA, İstanbul. ÖZKAZANÇ, Alev (2007), Siyaset Sosyolojisi Yazıları: Yeni Sağ ve Sonrası, Dipnot Yayınları, Ankara. ÖZTÜRK Özgür, “Türkiye’de Sendikal Mücadele, Sermaye Birikimi, MESS ve Koç Holding, Praksis Dergisi, 2009, ss. 337-361. ÖZİPEK, B. Beraat (2011), “Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) dönemi iç ve dış politika (2002-..). (Ed.) A. Çaylak, M. Dikkaya, C. Göktepe, H. Kapu, Osmanlı’dan İki Binli Yıllara Türkiye’nin Politik Tarihi, 3. Baskı, Savaş Yayınları, Ankara. SARIBAY, A. Yaşar (1985), Türkiye’de Din ve Parti Politikası: MSP Örnek Olayı, Alan Yayıncılık, İstanbul. SUNAR, İlkay (2010), Demokrasi: Türkiye Serüveni, Doruk Yayıncılık, İstanbul. ŞAHİN Mehmet (2010), “Anadolu Kaplanları Türkiye’yi Ortadoğu ve Afrika’da Etkili Kılıyor”, Ortadoğu Analiz, C.2, S.17, ss. 95-99. TEAZİS, Christos (2014), İkincilerin Cumhuriyeti Adalet ve Kalkınma Partisi, Mızrak Yayınları, İstanbul. TEPE, Sultan (2010), “İslami Eğilimli Bir Parti Olarak Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Değişim Vaatleri, Çelişkileri ve Sınırları”, AK Parti: Toplumsal Değişimin Yeni Aktörleri, (Ed). H. Yavuz, 2. Baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul. TOPRAK, B. ÇARKOĞLU, A. (2006), Değişen Türkiye’de Toplum ve Siyaset, TESEV, http://tesev.org.tr/wpcontent/uploads/2015/11/Degisen_Turkiyede_Din_Toplum_Ve_Siyaset. TUNCEL, Gökhan (2013), “Siyasal Partilerin Örgütsel Yapısındaki Değişim”, Küreselleşme Uluslararası Sistem ve Siyasi Partiler, (Ed). G.Tuncel, Bilsam, Malatya. TURAN Bülent (2015), Neoliberalizm, AKP ve Kamu Alımları Düzeni: 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu ve Değişiklikleri Üzerine Bir İnceleme, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ens. Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi. Ankara. “Türkiye’nin Sanayi Devleri Açıklandı”, Hürriyet, 30.05.2018, http://www.hurriyet. com.tr/ekonomi/ son-dakika-turkiyenin-sanayi-devleri-aciklandi-40851230. Erişim:30.05.2018 KÜÇÜK, Cem, “TÜYAP ile FETÖ'cü TUSKON Arasında Nasıl Bağlantı Var”, Türkiye, 29.12.2017. http://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/599910.Erişim (08.05.2018). YANKAYA, Dilek, “28 Şubat, İslami Burjuvazinin İktidar Yolunda Bir Milat”, Birikim, Temmuz 2012, N.278, ss. 29-37. YANKAYA, Dilek (2014), Yeni İslami Burjuvazi: Türkiye Modeli, İletişim Y. İstanbul. YAVUZ, M. Hakan (2001), “Değişen Türk Kimliği ve Dış Politika: Neo-Osmanlıcılığın Yükselişi”, Türkiye’nin Dış Politika Gündemi: Kimlik, Demokrasi, Güvenlik, (Ed). H.Çalış vd, Liberte Yayınları, Ankara. YAVUZ, Hakan, “Turkish identity and foreign policy in flux: The Rise Of Neo-Ottomanism”, Critique: Critical Middle Eastern Studies, 2007, C. 7, N.12, ss.19-41. YAVUZ, M. Hakan (2008), Modernleşen Müslümanlar: Nurcular, Nakşiler, Milli Görüş ve Ak Parti, 2. Baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul. YAVUZ, Hakan (2010), “Giriş: Türkiye’de İslami Hareketin Dönüşümünde Yeni Burjuvazinin Rolü”, AK Parti: Toplumsal Değişimin Yeni Aktörleri, (Ed). H. Yavuz, 2. Baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul. YILMAZ, M. (2005). Darbeler ve İslamcılık. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslamcılık, C. 6, (Ed.) Y. Aktay, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 632-651. YÜCEKÖK, A. (1976), 100 Soruda Türkiye’de Din ve Siyaset, Gerçek Yayınevi, İstanbul. ZÜRCHER E.Jan (2017), “Yeni Elitlerden Yeni Siyaset”, Doxa Sosyal Bilimler Platformu, (Çev). Berk Sağır, https://www.doxaplatform.org/blog/2017/12/21/eric-jan-zurcher-turkiye-yeni-elitlerden-yeni-siyaset Erişim: 27.03.2018