KAPİTALİST JEOKÜLTÜRÜN TAŞIYICISI OLARAK DÜYÛN-I UMÛMİYE

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 668 - 689, 31.12.2022

Utku Aybudak

https://doi.org/10.54688/ayd.1172630

Öz

Bu çalışma; Osmanlı modern bürokrasisinde ayrıksı bir kurum olan Düyûn-ı Umûmiye İdaresi’ni, kapitalizmin yayılma sürecinde taşıdığı işlev açısından incelemektedir. Osmanlı iktisat tarihi ve Osmanlı maliyesi açısından incelenmiş olsa da İdare’nin düşünsel ve ideolojik etkisi fazlaca araştırılmamıştır. Dünya-Sistemleri Analizi, çalışmanın teorik zeminini oluşturmaktadır ve bu bağlamda kapitalizm, bir dünya-ekonomi olarak anlaşılmaktadır. Kapitalist sistemin işleyişini meşrulaştıran düşünsel bütün olan jeokültür, sisteme entegre olan ülkelerin yönetici tabakası arasında yayılmaktadır. Çalışmanın temel argümanı, kapitalist jeokültürün Osmanlı kadrolarındaki taşıyıcılarından birinin Düyûn-ı Umûmiye İdaresi olduğudur. İdare’ye bırakılan sektörlerde gösterilen yönetim tarzı, karar alma süreçleri ve personel belirleme politikası adeta Osmanlı üst düzey bürokrasisi için kapitalist jeokültür dersi niteliğindedir. Düyûn-ı Umûmiye’ye bırakılan tüm gelir kalemlerinde düzenli ve oldukça önemli artışlar yaşanması yönetim süreçlerini dikkat çekici kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Düyûn-ı Umumiye, Dünya-Sistemleri Analizi, Jeokültür, Kapitalizm

OTTOMAN PUBLIC DEBT ADMINISTRATION AS THE CARRIER OF CAPITALIST GEOCULTURE

Öz

This work examines Ottoman Public Debt Administration, which is an exceptional institution in the Ottoman modern bureaucracy, in terms of its function in the expansion process of capitalism. Although it has been examined in terms of Ottoman economic history and Ottoman finance, the intellectual and ideological influence of the Administration has not been investigated much. World-Systems Analysis forms the theoretical basis of the study, and in this context, capitalism is understood as a world-economy. Geoculture, which is the intellectual whole that legitimizes the functioning of the capitalist system, spreads among the ruling class of the countries integrated into the system. The main argument of the study is that one of the carriers of the capitalist geoculture in the Ottoman staff was the Ottoman Public Debt Administration. The management style, decision-making processes, and personnel recruitment policy in the sectors left to the administration are almost like a capitalist geoculture lecture for the Ottoman high-level bureaucracy. The fact that there are regular and significant increases in all income items left to the Administration makes the management processes remarkable.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Public Debt Administration, World-Systems Analysis, Geoculture, Capitalism

Kaynakça

• Adiloğlu, B., & Yücel, G. (2021). Düyûn-ı Umûmiyye Osmanlı Devlet Borçları İdaresi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(21), s. 67-78.
• Amin, S. (1976). SOCIAL CHARACTERISTICS OF PERIPHERAL FORMATIONS: AN OUTLINE FOR AN HISTORICAL SOCIOLOGY. Berkeley Journal of Sociology, 21, 27-50.
• Arslan, G. (2015). Osmanlı Devleti’nin Dış Borçları ve Yeniden Yapılandırma Süreci (1930-1933). History Studies, 7(4), s. 1-23.
• Avcıoğlu, G. Ş. (2014). Immanuel Wallerstein'in Dünya Sistemi, Jeopolitik ve Jeokültür Kuramu. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi(31), s. 97-110.
• Aybudak, U. (2021). Kapitalizme entegrasyon ve islamcılık(lar). İstanbul: DBY Yayınları.
• Çiftçi, C. (2013). 1837-1908 Sürecinde Bursa'da Koza Üreticiliği ve İpekli Dokumacılık Sektörü. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(24), s. 1-18.
• Demirel, F. (2002). Osmanlı Devleti'nde Tuz Gelirlerinin Düyûn-ı Umûmiye'ye Devredilmesinden Sonra Tuz Kaçakçılığı. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları(1), s. 147-157.
• Ereker, F. A., & Özer, U. (2020). Jeokültür ve Dünya Sistemi: Wallerstein’ı Yanlış mı Anladık? Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(4), s. 133-150.
• Ergüder, B. (2020). Düyun-u Umumiye İdaresi’nin Borç Yönetiminden Bir Kesit: İkramiyeli Tahviller. Tarih ve Gelecek Dergisi, 6(2), s. 470-485.
• Genç, M. (2014). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Gürsoy, B. (1984). 100. Yılında Düyun-u Umumiye İdaresi Üzerinde Bir Değerlendirme. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 40(1-4), s. 17-59.
• Hopkins, T., & Wallerstein, I. (1977). Patterns of Development of the Modern World-System. Review, 1(2), s. 111-145.
• Hopkins, T., & Wallerstein, I. (1987). Capitalism and Incorporation of New Zones Into the World-Economy. Review, 10(6), 763-781.
• Karataş, Y., & Uğuz, S. (2012). Osmanlı Devleti’nin Son Dönem İç Gümrük Rejimi ve Bunun Taşradaki Yansımaları: Erzurum Örneği. History Studies: International Journal of History, 4(2), 213-225.
• Keskinkılıç, E. (2002). Duyun-ı Umumiye İdaresine Memur Olmak. Amme İdaresi Dergisi, 36(2), s. 67-75.
• Keyder, Ç. (2017). Türkiye'de Devlet ve Sınıflar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Küçük, C., & Ertüzün, T. (1994). Düyûn-ı Umûmiyye. TDV İslam Ansiklopedisi, 10, s. 58-62.
• Morawitz, C. (1978). Osmanlı Maliyesi. Ankara: Maliye Tetkik Kurulu Yayınları.
• Önsoy, R. (1999). Mali Tutsaklığa Giden Yol Osmanlı Borçları 1854-1914. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Özdemir, B. (2010). Osmanlı Devleti Dış Borçları. Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayınları.
• Quataert, D. (1988). Ottoman Handicrafts and Industry in the Age of European Industrial Hegemony, 1800-1914. Review, 11(2), 169-178.
• Uluskan, M. (2015). İstanbul Balıkhanesi ve Balıkhane Mukataası (1550-1735). III. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, (s. 535-546).
• Ünal, M. A. (2014). Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Varol, Ö. (2007). II. Abdülhamid Döneminde Düyun-u Umumiye İdaresi'nin Kuruluşu ve İşleyişi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Wallerstein, I. (1993). Jeopolitik ve Jeokültür. (M. Özel, Çev.) İstanbul: İz Yayıncılık.
• Wallerstein, I. (2003). Liberalizmden Sonra. (E. Öz, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Wallerstein, I. (2011). Dünya-Sistemleri Analizi Bir Giriş. (E. Abadoğlu, & N. Ersoy, Çev.) İstanbul: BGST Yayınları.
• Yıldırım, M. (2013). Düyûn-i Umûmiyye İdaresi'nin Kurulmasından Sonra Osmanlı'da Kozacılığın (İpekböcekçiliğinin) Gelişimine Dair. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(22), s. 65-83.
• Yılmaz, B. E. (2002). Osmanlı İmparatorluğu'nu Dış Borçlanmaya İten Nedenler ve İlk Dış Borç. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(4), s. 186-198.