PROPER JOURNALISTIC PRACTICES TO BE APPLIED DURING EARTHQUAKE PERIODS WITHIN THE FRAMEWORK OF JOURNALISM ETHICAL PRINCIPLES

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1 -Deprem Özel Sayısı-, 455 - 484, 22.02.2024

Arda Umut Saygın

https://doi.org/10.54688/ayd.1412367

Öz

Journalism ethical principles are written texts that regulate the moral dilemmas that journalists may encounter while collecting, writing and publishing news. Earthquakes are natural events that are newsworthy due to their social consequences. This study covers the discussion of journalism practices in times of earthquakes in the context of ethical principles of journalism, based on the research question “What should be the correct journalistic practices to be applied in times of earthquakes?” This study, which is handled with a descriptive method, aims to reveal the correct journalistic practices that professional news media should apply when it comes to earthquakes, based on the ethical principles of journalism. The research categories in the study include the accuracy and reality of the news during earthquake periods, respect for the pain and psychology of earthquake victims and their absolute privacy, avoiding hate speech in the news, selection of sources of the news, journalists' avoidance of any conflict of interest during earthquake periods, not identifying with official authorities, not taking money for news. In the study, it was determined that the guides and guides prepared for disaster journalism were compatible with and nourished by many principles specified in the ethical principles of journalism. However, it has been observed that the principles of “conflict of interest” and “identification” in the ethical principles of journalism are neglected in the literature. The study also suggests that media organizations should raise awareness of journalists about earthquake reporting.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Journalism ethics, News

GAZETECİLİK ETİK İLKELERİ ÇERÇEVESİNDE DEPREM DÖNEMLERİNDE UYGULANMASI GEREKEN DOĞRU GAZETECİLİK PRATİKLERİ

Öz

Gazetecilik etik ilkeleri gazetecilerin haber toplarken, yazarken ve yayınlarken karşılaşabilecekleri ahlaki çıkmazları düzenleyen yazılı metinlerdir. Depremler de toplumsal sonuçlarından dolayı haber değeri olan doğa olaylarıdır. Bu çalışma, “deprem zamanlarında uygulanması gereken doğru gazetecilik pratikleri nelerdir” araştırma sorusundan hareketle deprem zamanlarındaki habercilik pratiklerinin gazetecilik etik ilkeleri bağlamında ele alınmasını kapsamaktadır. Betimleyici bir yöntemle ele alınan çalışmada, profesyonel haber medyasının depremler söz konusu olduğunda uygulaması gereken doğru gazetecilik pratiklerinin gazetecilik etik ilkelerine yaslanarak ortaya konması amaçlanmaktadır. Çalışmadaki araştırma kategorileri, deprem dönemlerinde haberin doğruluğu ve gerçekliğini, depremzedelerin acılarına ve psikolojilerine saygı ile mahremiyetlerinin mutlaklığını, haberde nefret söyleminden kaçınmayı, haberin kaynaklarının seçimini, deprem dönemlerinde gazetecilerin her türlü çıkar çatışmasından kaçınmasını, resmî otoritelerle özdeşleşmemelerini, haber için para alıp vermemelerini içermektedir. Çalışmada, afet haberciliğine yönelik hazırlanan rehber ve kılavuzların, gazetecilik etik ilkelerinde belirtilen birçok ilkeyle uyumlu olduğu ve onlardan beslendiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte, gazetecilik etik ilkelerinde bulunan “çıkar çatışması” ve “özdeşleşme” ilkelerinin literatürde ihmal edildiği görülmüştür. Çalışmada deprem haberciliği konusunda medya kuruluşlarının gazetecileri bilinçlendirmeleri gerektiği de önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Gazetecilik etiği, Haber

Destekleyen Kurum

Çalışmayı destekleyen kurum bulunmamaktadır

Teşekkür

Teşekkürler

Kaynakça

• Afet Haberciliği Rehberi. (2023). 22 Aralık 2023, https://medyaokuryazari.org/wp-content/uploads/2023/02/Afet_Haberciligi_Rehberi.pdf.
• Afet Haberciliği Kılavuzu. (2023). Afet Haberciliği Kılavuzu. 25 Ocak 2024, http://www.ilef.ankara.edu.tr/2023/07/26/afet-haberciligi-kilavuzu/.
• AFP. (2023). AFP editorial standards and best practices. 15 Aralık 2023, https://www.afp.com/sites/default/files/afp_ethic_decembre_2023.pdf
• Akköprü, B. & Tayan, A. (2023). 6 Şubat Depremi Bağlamında Türk-Yunan İlişkilerinin Medyaya Yansıması Üzerine Bir İnceleme. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4), 461-498.
• Al Jazeera. (2023). Code of Ethics. 25 Aralık 2023, https://www.aljazeera.com/code-of-ethics
• Al Jazeera English. (2018). Native advertising: The new business behind news business | The Listening Post. 28 Ocak 2024, https://www.youtube.com/watch?v=fNDFIYhRSWg
• Anadolu Ajansı. (2021). Anadolu Ajansı drone kullanımı konusunda editoryal ilke ve kurallar yönergesi hazırladı. 15 Aralık 2023, https://www.aa.com.tr/tr/kurumsal-haberler/anadolu-ajansi-drone-kullanimi-konusunda-editoryal-ilke-ve-kurallar-yonergesi-hazirladi/2343851.
• Arga, H. (2023). 6 Şubat Kahramanmaraş Depremlerinde Çocukların Yaşadıkları ve Ebeveynlerinde Tanık Olduğu Duygu Durumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (68), 213-248.
• Asa, A. N. & Doğan G. M. (2023). Afetler ve Haberin Ötekileştiren Dili: 6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri Örneği. İletişim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 3(2), 280-300.
• Ata, F. (2023). Afet Haberciliği: Kahramanmaraş Merkezli Depremler Sürecinde Sosyal Medyaya Yönelik Bir Değerlendirme. TRT Akademi, 8(18), 606-629.
• Atalay, G. E. & Pehlivan, B. M. (2023). Aestheticizing the Pain: A Critical Analysis of Media Representation of Earthquake Victim Children in Turkey. Sociology Lens, 36(4), 1-15.
• Australian Associated Press. (2023). Associated Press Code. 28 Ocak 2024, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/Australia-Associated-Press
• Ayan, V. M. & Keten, E. T. (2023). Medyanın Yapısal Sorunları Bağlamında Afet Haberciliği: 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Deprem Haberlerinin Gazetelerde Çerçevelenmesi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 2(2), 116-132.
• Aybay, R. (2016). Açıklamalı İnsan Hakları Evrensel Bildirisi. Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• Basın İlan Kurumu. (2023) Basın Ahlak Esasları. 11 Aralık 2023, https://bik.gov.tr/kurumsal/basin-ahlak-esaslari
• Basın Konseyi. (2023). Basın Meslek İlkeleri. 10 Aralık 2023, https://www.basinkonseyi.org.tr/basin-meslek-ilkeleleri/
• Basmacı, G. (2023). Use Of Children’s Photos in Natural Disaster News: The Example of Kahramanmaraş Earthquake. International Journal of Social and Humanities Sciences, 7(3), 135-148.
• Bildirici, F. (2018). Günahlarımızda Yıkandık: Örneklerle Gazetecilik Meslek Etiği. Ayrıntı Yayınları.
• Bildirici, F. (2018). Sosyal medyada "örtülü reklam" yapan gazeteciler. 29 Ocak 2024, https://farukbildirici.com/sosyal-medyada-ortulu-reklam-yapan-gazeteciler/
• British National Union of Journalists. (2023). British National Union of Journalists: British national union of journalists code of conduct. 19 Aralık 2023, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/british-national-union-of-journalists
• Budak, E. (2023). Türk Medyasının Depremle İmtihanı: Kahramanmaraş Depremini Afet Haberciliği Üzerinden Değerlendirmek. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 11(2), 1087-1113.
• Clark-Ginsberg, A. & Roberts, S. (2020). Journalism can help communities with these five pillars of ethical disaster reporting. 12 Aralık 2023, https://www.poynter.org/reporting-editing/2020/how-journalism-can-aid-communities-through-ethical-coverage-of-disasters/.
• Code of Conduct. (2022). BBC code of conduct. 28 Ocak 2024, https://www.bbc.com/aboutthebbc/reports/policies/codeofconduct
• Code of Practice For Jamaican Journalists and Media Organizations. (2023). Jamaica: Code Of Practice For Jamaican Journalists And Media Organizations. 28 Ocak 2024, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/code-of-practice-for-jamaican-journalists-and-media-organizations.
• Conflict of Interest. (2023). Introduction to Conflict of Interest. 29 Ocak 2024, https://journalismethics.uark.edu/lesson-plans/conflict-of-interest/.
• Connell, J. (2010). The Ethics of Earthquake Coverage. 28 Ocak 2024, https://dartcenter.org/content/ethics-earthquake-coverage.
• Coşkun, A. (2023). Sosyal Medyada Yalan Haberle Mücadele: Kahramanmaraş Deprem Haberlerinin Teyit.Org Üzerinden İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 11(2), 1151-1181.
• Çerçi, Ü. Ö., Canöz, N. & Canöz, K. (2023). Kriz Ortamında Yapılan Sosyal Sorumluluk Çalışmalarının Kurumsal Kabule Etkisi: 6 Şubat 2023 Depremi Üzerine Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 26(2), 328-344.
• Çetin Aydın, G. & Aytaç, S. (2023). Depremin Dezavantajlı Gruplardan Biri Olan Depremzede Kadınlar Üzerindeki Psiko-Sosyal Etkisi: Nitel Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 2195-2218.
• Demir, Z. (2023). Feeling The Pain Yet Keeping Hoping: Emotion and Discourse In Crisis Journalism. Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi, 7(2), 391-411.
• Doğanay, S. (2023). Depremzedelerin Hayatı Anlamlandırma ve Yas Süreçlerinde Dinin Rolü: Nitel Bir Araştırma. ULUM, 6(Özel Sayı), 157-190.
• Duygu, H. H. (2023). Kahramanmaraş Depremlerinin Ana Haber Bültenlerinde Gündem Belirleme Kuramı Bağlamında İncelenmesi: Atv – Fox Tv Örneği. İletişim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 3(2), 249-263.
• Duruel, M. (2023). Afetlerde Göçmen Olmak: 6 Şubat Depremi Hatay Örneği. Mukaddime, 14(2), 227-255.
• Dündar, H. Ç. (2023). 6 Şubat Kahramanmaraş Depremlerinin İş Dünyasına Etkileri. Çevre Şehir ve İklim Dergisi, 2(4), 262-281.
• Erdoğan, M. & Kaya, S. (2023). Haberde Söylem Farklılıkları: 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri Haberleri Üzerine Bir Analiz. Afet ve Risk Dergisi, 6(3), 1074-1096.
• Gazetecilik Davranışı Normları. (2023). Norms of Journalistic Conduct. 24 Aralık 2023, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/India-Norms
• Gibbens, S. (2017). How Humans Are Causing Deadly Earthquakes. 10 Aralık 2023, https://www.nationalgeographic.com/science/article/human-induced-earthquakes-fracking-mining-video-spd#:~:text=Mining%2C%20dam%20building%2C%20and%20fracking%20are%20among%20the%20causes.&text=Earthquakes%20are%20often%20thought%20of,but%20that%20may%20be%20changing.
• Greek Journalist Unions. (2023). Greek Journalist Unions: Code of Ethics. 28 Ocak 2024, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/greek-journalist-unions-code-of-ethics.
• Güney Afrika Basın Konseyi. (2023). South African Press Council: Code of ethics and for Print and Online Media, 25 Aralık 2023, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/code-of-ethics-and-conduct-for-south-african-print-and-online-media
• Haber Üsküdar. (2023). Sosyal Medya Kullanıcıları ve Gazeteciler İçin Deprem Haberciliği Rehberi. 25 Ocak 2024, https://uskudar.edu.tr/tr/icerik/8907/sosyal-medya-kullanicilari-ve-gazeteciler-icin-deprem-haberciligi-rehberi
• Herrscher, R. (2002). A Universal Code of Journalism Ethics: Problems, Limitations, and Proposals. Journal of Mass Media Ethic, 17(4). 277-289.
• Houston, J. B.; Schraedley, M. K.; Worley, M. E.; Reed, K. & Saidi, J. (2019). Disaster journalism: fostering citizen and community disaster mitigation, preparedness, response, recovery, and resilience across the disaster cycle, Disasters, 43(3). 591−611.
• IMS. (2023). Food, shelter, blankets – and information: Why good journalism is crucial in times of crisis. 27 Ocak 2024, https://www.mediasupport.org/hy-good-journalism-is-crucial-in-times-of-crisis/
• İnce, A., Temiz, Y. E. & Erdinç, Z. (2023). 6 Şubat Kahramanmaraş Depremlerinde Din Hizmetleri: Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Bağlamında Bir Saha Araştırması. Eskiyeni, (50), 683-704.
• İrvan, S. (2022). Gazetecilik etiği: Zor ama mümkün. 28 Ocak 2024, https://cgd.org.tr/wp-content/uploads/2022/04/CAGDAS_DERGI-4.SAYI_-2.pdf. 12 Ağustos 2022.
• Koç Akgül, S. (2017). Olağanüstü Durumlar, İletişim ve Habercilik Yaklaşımları. TRT Akademi, 2(3), 6-47.
• Korkmaz, K. (2023). Türkiye’de Yaşanan 6 Şubat Depremleri ve Türk Devletleri Teşkilatı. TÜRKAV Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 3(4), 161-176.
• Maden, S. (2023). 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş’ta Yaşanan Depremler Ekseninde Türkiye’de Deprem Haberciliğine Bakış: Prof. Dr. Süleyman İrvan ile Söyleşi. Etkileşim(11), 406-420.
• Mellinger, G. (2020). Journalism’s Ethical Progression: A Twentieth-Century Journey. In Gwyneth M. & John P. F. (Eds.), Journalism’s Ethical Progression: A Twentieth-Century Journey. (pp. ix-xxvi). Lexington Books.
• Netherlands Press Council. (2023). Netherlands Press Council: Guidelines of the Netherlands Press Council. 28 Ocak 2024, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/code-of-ethics-netherlands-press-council
• Özdemir, M. & Maral, T. (2023). ‘Hürriyet’, ‘Sabah’ ve ‘Cumhuriyet’ Gazetelerinin Kahramanmaraş Depremi Sonrasında Bilişsel Yapı Bağlamında Karşılaştırılması. Etkileşim, (12), 190-215.
• Özer, Ö. (2020). Kamu Yararı Haberciliği: İntihar Haberleri Üzerine Analitik Bir Çalışma. Etkileşim, (5), 72-83.
• Pakistan Etik Gazetecilik Koalisyonu. (2023). Asia, Middle East: Pakistan. 25 Aralık 2023, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/code-of-ethics-for-media.
• Press Code for Kosovo. (2023). Press Code for Kosovo. 29 Ocak 2024, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/Kosovo-Press
• RTDNA Canada. (2023). Code of Journalistic Ethics. 20 Aralık 2023, https://rtdnacanada.com/wp-content/uploads/2021/02/2016RTDNA_Code_Poster_EN.pdf
• RTÜK. (2014). Yayın İlkeleri Rehberi. 14 Aralık 2023, https://www.rtuk.gov.tr/yayin-ilkeleri-rehberi/3787
• Salik Ata, N. (2023). Kahramanmaraş Merkezli 6 Şubat Depremlerinin Kriz Yönetimi Bağlamında Değerlendirilmesi. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 7(Özel Sayı), 59-77.
• Sanders, K. (2004). Ethics & Journalism. Sage Publications.
• Sine, N. R. & Soylu, B. (2023). Doğal Afet Haberlerinin Medyada Sunumu:6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri Örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 44-57.
• SPJ. (2014). SPJ Code of Ethics. 20 Aralık 2023, https://www.spj.org/ethicscode.asp
• Suriye Medya İttifakı Etik Sözleşmesi. (2023). Ethical Charter for Syrian Media Alliance: Ethical Charter. 14 Aralık 2023, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/ethical-charter-for-syrian-media-alliance
• Şenol, F. (2023). Halk sağlığı sorunu olarak afet haberciliği. 18 Aralık 2023, https://www.gazeteduvar.com.tr/halk-sagligi-sorunu-olarak-afet-haberciligi-makale-1606493
• Taşçı, F. & Gökçe, O. Z. (2023). 6 Şubat Sonrası Deprem Bölgesinde Yaşlılar: Mevcut Durum, İhtiyaçlar ve Öneriler. Senectus, 1(2), 271-291.
• TGC. (2023). Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi. 20 Aralık 2023, https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/t%C3%BCrkiye-gazetecilik-hak-ve-sorumluluk-bildirgesi/bildirge.html
• The Human-Induced Earthquake Database. (2023). 29 Ocak 2024, https://inducedearthquakes.org/
• The Union of Journalist in Finland. (2023). Guidelines for journalists. 20 Aralık 2023, https://journalistiliitto.fi/en/ground-rules/guidelines/
• T24. (2023, 21 Şubat). İHA muhabirinden babasını kaybeden depremzedeye: Ararken çekelim sizi isterseniz... 15 Aralık 2023, https://t24.com.tr/video/iha-muhabirinden-babasini-kaybeden-depremzedeye-ararken-cekelim-sizi-isterseniz,52492
• Union of Bulgarian Journalists. (1994). Rules of Journalistic Ethics. 29 Ocak 2024, https://accountablejournalism.org/ethics-codes/Bulgaria-Journalist
• Uzun, R. (2011). İletişim Etiği: Sorunlar ve Sorumluluklar. Dipnot Yayınları.
• Ün, L. (2023). Afet Yöneticisi Olarak Mülki İdare Amirleri: 6 Şubat 2023 Depremleri Örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (78), 371-384.
• Zran, J. (2021). Ethics of Investigate Journalism. In Miladi, N. (Ed.), Global Media Ethics and the Digital Revolution (pp..140-159). Routledge.