AN ECONOMETRIC ANALYSIS ON THE EXAMINATION OF FUEL DEMAND DYNAMICS: THE ELAZIG CASE

Year 2025, Volume: 16 Issue: 1, 151 - 171, 30.06.2025

İsmail Kavaz , Gökçen Dor

https://doi.org/10.54688/ayd.1537236

Abstract

Elazığ, located in the Eastern Anatolia Region, is a city that has been experiencing significant growth in both population and economic terms. Therefore, Elazığ is among the cities where fuel demand is continuously increasing. In this sense, this study examines the fuel demand dynamics by using the data set covering the years 2000-2023. According to the empirical findings by using the Structural Time Series Modeling method, elasticities were determined as 0.078 for per capita income data, -0.083 for prices, 3.57 for population and 1.049 for the number of vehicles per capita. These findings indicate that population growth is the most effective factor in per capita fuel consumption in Elazığ, followed by changes in the number of vehicles per capita. Increases in per capita income and fuel prices appear to have a limited impact on consumption. However, the region’s high migration rates and population growth affect the number of vehicles and fuel consumption in the city. This situation contributes to higher carbon emissions and air pollution in the province. Therefore, policymakers need to develop strategies to manage migration to the city and regulate vehicle usage to reduce fossil fuel consumption in Elazığ.

Keywords

Fuel Demand , Structural Time Series Analysis , Elazığ

AKARYAKIT TALEP DİNAMİKLERİNİN İNCELENMESİ ÜZERİNE EKONOMETRİK BİR ANALİZ: ELAZIĞ ÖRNEĞİ

Abstract

Elazığ ili Doğu Anadolu Bölgesinde bulunan ve hem nüfus hem de ekonomik açıdan giderek gelişen bir şehir olma özelliği taşımaktadır. Dolayısıyla, Elazığ akaryakıt talebinin sürekli arttığı şehirler arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, çalışmada 2000-2023 yıllarını kapsayan veri seti kullanılarak akaryakıt talep dinamikleri incelenmektedir. Yapısal Zaman Serileri Modelleme yöntemi kullanılarak yapılan analiz neticesinde elde edilen bulgulara göre esneklikler; kişi başına düşen gelir verisi için 0,078, fiyatlar için -0,083, nüfus için 3,57 ve kişi başına düşen araç sayısı için 1,049 olarak belirlenmiştir. Buradan hareketle, Elazığ için kişi başına düşen akaryakıt tüketiminde en etkili değişkenin nüfus artışı ve bu değişkenden sonra tüketimde en ciddi payın ise kişi başına düşen araç sayısındaki değişimlere ait olduğu gözlemlenmektedir. Kişi başına düşen gelir ve akaryakıt fiyatlarındaki artışların ise tüketimi önemli ölçüde etkilemediği sonucu çıkarılmaktadır. Öte yandan, Elazığ’ın bulunduğu bölge itibarıyla fazla göç alması ve bu nedenle nüfusunun artması sonucu hem ildeki araç sayısını hem de akaryakıt tüketimini önemli ölçüde etkilemektedir. Bu da şehirdeki karbon salınımı oranlarının artmasına ve hava kirliliğine sebebiyet vermektedir. Dolayısıyla, Elazığ’da fosil yakıt tüketimin azaltılması noktasında politika yapıcıların şehre olan göçün kontrol atlına alınması ve araç kullanım eğilimleri üzerine stratejiler geliştirmesi gerekmektedir.

Keywords

Akaryakıt Talebi , Yapısal Zaman Serileri Analizi , Elazığ

References

• Basso, L. J., & Oum, T. H. (2007). Automobile fuel demand: A critical assessment of empirical methodologies. Transport Reviews, 27(4), 449-484.
• Bayraç, H. N., (2005). Uluslararası petrol piyasasının ekonomik analizi, Finans-Politik ve Ekonomik Yorumlar, 42(499), 6-20.
• Bayraktar, N. T. (2023). Türkiye’de TÜFE’nin akaryakıt tüketimine olan etkisi: 2012-2022 nedensellik analizi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(1), 27-40.
• Bayraktutan, Y., & Solmaz, A. R. (2019). Petrol fiyatları ve enflasyon ilişkisi: Seçilmiş petrol ithalatçısı ülkeler için panel veri analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (37), 279-291.
• Birol, F., & Guerer, N. (1993). Modelling the transport sector fuel demand for developing economies. Energy Policy, 21(12), 1163-1172.
• Çatık, A. N., & Deliktaş, E. (2016). Türkiye’de petrol, kömür ve doğal gaz talebinin fiyat ve gelir esnekliklerinin tahmin edilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Ek1), 1-20.
• EPDK (Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) (2024). “Petrol Piyasası Yıllık Sektör Raporu”, https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-107/yillik-sektor-raporu, (Erişim Tarihi: 11.07.2024).
• Görüş, M. Ş., & Türköz, K. (2016). Türkiye’de petrol talebinin fiyat ve gelir esneklikleri: ARDL sinir testi ve nedensellik analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 31-54.
• Harvey, A.C. (1989). Forecasting, Structural Time Series Models and the Kalman Filter. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Harvey, A.C. and S.J. Koopman (1992). Diagnostic checking of unobserved-components time series models. Journal of Business & Economic Statistics, 10 (4), 377-389.
• Hunt, L.C., G. Judge and Y. Ninomiya (2000). Modelling technical progress: An application of the stochastic trend model to UK energy demand. Surrey Energy Economics Discussion Paper SEEDS, No: 99.
• Hunt, L.C., G. Judge, and Y. Ninomiya (2003a). Modelling underlying energy demand trends, Surrey Energy Economics Discussion Paper, No. 105, 1-40. Surrey Energy Economics Centre (SEEC), Department of Economics, University of Surrey, Guildford, UK.
• Hunt, L.C., G. Judge, and Y. Ninomiya (2003b). Underlying trends and seasonality in UK energy demand: A sectoral analysis. Energy Economics, 25 (1), 93-118.
• Karathodorou, N., Graham, D. J., & Noland, R. B. (2010). Estimating the effect of urban density on fuel demand. Energy Economics, 32(1), 86-92.
• Kilian, L., & Zhou, X. (2024). Heterogeneity in the pass-through from oil to gasoline prices: A new instrument for estimating the price elasticity of gasoline demand. Journal of Public Economics, 232, 105099.
• Nişancı, M. (2010). Eşbütünleşme tekniği ile Türkiye’de yakıt talebinin analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 19-30.
• OPET (Öztürkler Petrol). (2024). “Elazığ İlinin Benzin ve Motorin Satış Fiyatlarının Yıllık Ortalaması”, https://www.opet.com.tr/akaryakit-fiyatlari-arsivi, (Erişim Tarihi: 13.07.2024).
• Sa’ad, S. (2011). Underlying energy demand trends in South Korean and Indonesian aggregate whole economy and residential sectors. Energy Policy, 39 (1), 40-46.
• Sene, S. O. (2012). Estimating the demand for gasoline in developing countries: Senegal. Energy Economics, 34(1), 189-194.
• Solak, A. O. (2013). Türkiye'nin toplam petrol talebi ve ulaştırma sektörü petrol talebinin ARIMA modeli ile tahmin edilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 131-142.
• Sterner, T., Dahl, C., & Franzen, M. (1992). Gasoline tax policy, carbon emissions and the global environment. Journal of Transport Economics and Policy, 109-119.
• Şahin, L., & Kaya, Z. (2014). GSYİH, kömür tüketimi ve doğal gaz tüketimi bağlamında petrol tüketimi-petrol fiyatları ilişkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 189-198.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2024). “İl Bazında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla”, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Ulusal-Hesaplar-113, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2023b). “Trafiğe Kaydı Yapılan Taşıtların İllere Göre Dağılımı”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Motorlu-Kara-Tasitlari-Aralik-2023-49432, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2023a). “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi”, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
• Yalta, A. T., & Yalta, A. Y. (2016). The dynamics of fuel demand and illegal fuel activity in Turkey. Energy Economics, 54, 144-158.
• Zhang, Y., Li, H., & Ren, G. (2025). Data-driven exploration of heterogeneous gasoline price elasticities using generalized random forests. Transportation, 52(1), 215-237.