İleri Yetişkinlikte Anlam Arayışı: Ölümle Yüzleşme Bağlamında Bir Film Analizi: İkiru (Yaşamak)

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 125 - 140, 30.01.2025

Canan Yıldız , Gülistan Kahveci , Müge Yukay Yüksel

https://doi.org/10.31682/ayna.1406136

Abstract

Ölüm gerçekliği her zaman bilinen fakat yaşamın akışı içerisinde bastırılan ve bazen dışsal bir durum sonucu yüzleşebildiğimiz bir olgudur. Ölüm farkındalığı bireye özgü olmakla birlikte her gelişim döneminde farklı bir seviyede deneyimlenmektedir. Yaşamın son evrelerinde üzerine daha fazla düşünülen bir durum olan ölüm, tetikleyici bir hastalıkla birlikte bireyin ölüm farkındalığının ve yaşamla ilgili sorgulamalarının daha da derinleşmesini sağlamaktadır. Usta Japon yönetmen Akira Kurosawa, ileri yetişkin karakterleriyle ön plana çıkan Ikiru (Yaşamak) isimli filminde kanser olduğunu ve öleceğini öğrenen bir ileri yetişkinin hayatını sorgulamasını konu edinmektedir. Bu makalede karakterin bulunduğu gelişim dönemi de göz önüne alınarak filmin psikolojik analizi yapılmıştır. Analiz kapsamında gelişim ve yaşlılık kuramlarından Erikson’ın Psikososyal Gelişim Kuramı ve Ödünleme Yoluyla Seçici Optimizasyon Kuramı’ndan yararlanılmıştır. Ayrıca filmin ölüm farkındalığı ve anlam arayışı vurgusunu açıklayabilmek için varoluşçu kuramcılardan Victor Frankl ve Irvin Yalom’un kavramları açısından da film incelenmiştir. Son olarak Jung’un Analitik Psikolojisi kapsamında kişisel bilindışına ait olan “persona” ve “gölge” arketipleri ile kolektif bilinçdışına ait olan “kahraman” arketipi kapsamında filmin ana karakteri incelenmiştir. Ikiru filmi yukarıda bahsedilen kuramlar ve kavramlar perspektifinde incelendiğinde psikolojik olarak analiz edilmeye uygun bir filmdir.

Keywords

ölüm kaygısı, yaşlılık psikolojisi, anlam arayışı, film analizi

The Search for Meaning in Advanced Adulthood: A Movie Analysis in the Context of Facing Death – IKIRU (LIVING)

Abstract

Death is a phenomenon whose reality is always known but is repressed in the flow of life, and sometimes we can face it as a result of an external situation. Although the awareness of death is unique to the individual, it is experienced differently in each developmental period. Death, more intensely coming to the fore in the latest stages of life, coupled with a triggering illness, might heighten an individual’s awareness of mortality and questioning of life. The famous Japanese director Akira Kurosawa, famous with his elderly characters, takes the subject of questioning the life of an elderly adult who learns that he has cancer and is going to die in his movie, ‘Ikiru’. In this article, the psychological analysis of the film was performed by considering advanced adulthood and death anxiety. Within the scope of the analysis, Erikson’s Theory of Psychosocial Development and the Theory of Selective Optimization through Trade offs were used as theories of development and aging. In addition, in order to explain the film’s emphasis on death awareness and the search for meaning, the concepts of existential theorists Victor Frankl and Irvin Yalom were also introduced. Finally, within the scope of Jung’s Analytical Psychology, the main character of the film was analyzed in terms of the persona and shadow archetypes belonging to the personal unconscious and the ‘Hero archetype’ belonging to the collective unconscious. The movie Ikiru is a movie suitable for psychological analysis when examined from the perspective of the above mentioned theories and concepts.

Keywords

death anxiety, advanced adulthood psychology, the search for meaning, film analysis

References

• Acar, T. ve Voltan Acar, N. H. (2013). Babam ve Oğlum filmi’nin çok kuşaklı/kuşaklararası aile terapisi’nin temel kavramları açısından değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 37-53.
• Arpacı, F. (2005). Farklı boyutlarıyla yaşlılık. Türkiye Gücü Emeklileri Derneği Eğitim ve Kültür Yayınları.
• Aslan, M. ve Hocaoğlu, Ç. (2017). Yaşlanma ve yaşlanma dönemiyle ilişkili psikiyatrik sorunlar. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 53-62.
• Baltes, P. B. (1997). On the incomplete architecture of human ontogeny: Selection, optimization, and compensation as foundation of developmental theory. American Psychologist, 52(4), 366–380. https://doi.org/10.1037/0003-066X.52.4.366
• Baltes, P. B., Lindenberger, U. ve Staudinger, U. M. (2006). Life span theory in developmental psychology. İçinde R. M. Lerner ve W. Damon (Edl.), Handbook of child psychology: Theoretical models of human development (ss. 569–664). John Wiley & Sons Inc.
• Baştuğ, G., Albayrak, Ö. F., Gojasoy, A., İftirak, Z., Müftüoğlu, L. ve Saray, G. (2021). Amerika’dan Japonya’ya modern dünyada yaşlı olmak: “Harry and Tonto” ve “Tokyo Story” filmlerinin psikoloji bağlamında incelenmesi. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 20(1), 9-19.
• Baştuğ, G., Çelik, B. R., Yılmaz, F. B., Bacaksız, S., Eyrikaya, E., Şahin, S. ve Karaca, P. (2020). On sekizlik bir delikanlı ve seksenlik bir kadın: ‘Harold and Maude’ filminin klinik ve geriatrik psikoloji perspektifinden analizi. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 19(1), 18-26.
• Campbell, J. (2019). Kahramanın sonsuz yolculuğu (S. Gürses, Çev.). Kabalcı. (2000)
• Çelebi, Ç. D. ve Yüksel, M. Y. (2014). Yaşlılık ve yaşlılara sunulan psikolojik danışma ve rehberlik uygulamalarına bir bakış. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 4(2), 175-202. https://doi.org/10.23863/kalem.2017.42
• Çelik, G. (2017). Logoterapi: Temel bileşenleri ve terapi teknikleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28(2), 70-97.
• Eker, E. ve Noyan, A. (2004). Yaşlıda depresyon tedavisi. Klinik Psikiyatri, 2, 75-83.
• Ekiz, C. (2019). Kahraman olgusu ve kahramanın yolculuğunun Akira Kurosawa sinemasında yansıması: Yojimbo ve Sanjuro örnekleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Giresun Üniversitesi.
• Erikson, E. H. (1993). Young man Luther: A study in psychoanalysis and history (1. Basım). W. W. Norton & Company.
• Fordham, F. (1996). Jung psikolojisi (1. Basım). Say Yayınları.
• Frankl, V. E. (1966). Logotherapy and existential analysis — a review. American Journal of Psychotherapy, 20(2), 252–260. https://doi.og/10.1176/appi.psychotherapy.19
• Frankl, V. E. (1999). Duyulmayan anlam çığlığı: Psikoterapi ve humanizm (S. Budak, Çev.). Öteki Yayınları.
• Frankl, V. E. (2009). İnsanın anlam arayışı (S. Budak, Çev.; 1. Basım). Okuyan Us Yayınları.
• Frankl, V. E. (2014). Psikoterapi ve din: Bilinçdışındaki Tanrı (Z. Taşkın, Çev.). Say Yayınları.
• Gül, M. E. ve Han, T. Ş. (2020). “Ben Daniel Blake” filminin bireyin yaşlılık dönemi çatışmaları bağlamında incelenmesi. İmgelem, 4(6), 157-176.
• Gürses, İ. (2007). Jung’cu arketip teorisi bağlamında tasavvufî öykülerin değerlendirilmesi: Sîmurg örneği. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(1), 77-96.
• Jung, C. G. (2007). Analitik psikoloji (E. Gürol, Çev.). Payel Yayıncılık. (1997)
• Kağnıcı, D. Y. (2015). Psikolojik danışman eğitiminde cinsel yönelim olgusunun irdelenmesi: Benim Çocuğum filmi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 5(44), 83-95.
• Karaağaç, M. (2019). Akira Kurosawa sinemasında mitik unsurlar [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• McLeod, S. A. (2018, May 03). Erik Erikson’s stages of psychosocial development. Simply psychology sitesinden alınmıştır: https://www.simplypsychology.org/Erik-Erikson.html
• Onur, B. (2011). Gelişim psikolojisi: Yetişkinlik, yaşlılık, ölüm. İmge Kitabevi.
• Serrican, E. (2015). Carl Gustav Jung’un analitik psikoloji kuramındaki arketip kavramının edebiyata yansıması. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(4), 1460-1472.
• Yalom, I. D. (2012). Varoluşçu psikoterapi (Z. İ. Babayiğit, Çev.). Kabalcı. (2000)
• Yıldız, H. (2014). Yaşlılıkta görülen fizyolojik ve psikolojik değişiklikler. İçinde R. P. Bölüktaş (Ed.), Temel gerontoloji (ss. 44-64). İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
• Yılmaz, E. ve Demir, N. (2023). Yaşlılarla psikoterapi. Eğiten Kitap.
• Yılmaz, T. (2017). Klinik psikolojide sanat ve sanat uygulamaları. Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(2), 32-43.
• Yount, W. R. (2008). Transcendence and aging: The secular insights of Erikson and Maslow. Journal of Religion, Spirituality & Aging, 21(1-2), 73-87. https://doi.org/10.1080/15528030802265361
• Zacher, H., Chan, F., Bakker, A. B. ve Demerouti, E. (2015). Selection, optimization, and compensation strategies: Interactive effects on daily work engagement. Journal of Vocational Behavior, 87(1),101-107. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2014.12.008