ИССЛЕДОВАНИЕ ЭЛЕМЕНТОВ ФОЛЬКЛОРА В КАЗАХСКИХ МУЛЬТФИЛЬМАХ: НА ПРИМЕРЕ МУЛЬТФИЛЬМА «СТАРИК ПЕРЕКАТИ-ПОЛЕ И ВЕЛИКАН»

Yıl 2024, , 99 - 118, 31.03.2024

Aruzhan Shakhman

https://doi.org/10.59358/ayt.1432463

Öz

Аннотация
Мультфильмы, являющиеся одним из богатых продуктов казахского фольклора и народной литературы, характерной для этнической идентичности всего мира, имеют тесную связь с фольклором. Фольклор состоит из анонимных историй, передаваемых из поколения в поколение, которые отражают мысли, верования, ценности и культуру народа. Эти истории могут быть в форме мифов, легенд, эпосов, сказок и детских стишков. Эти истории рассказывают мечты, страхи, желания и ценности людей и считаются наследием определенной культуры. Мультфильмы также используют богатые ресурсы фольклора как инструмент повествования.
На сегодняшний день научный сбор и исследование казахских мультфильмов и их экспертиза с точки зрения различных теорий достаточно слабы. Этот тип исследования является одним из первых исследований по изучению элементов фольклора в казахских мультфильмах и очень важен в этом отношении. Представление мультфильмов, которые мы смотрели и любили с детства, не только как произведения искусства, но и как культурную ценность вместе с социальной средой и условиями, в которых они изображены, и представленные в тюркском мире, принесет пользу казахскому народу и развитие национальных ценностей и их перенос в будущее.

Anahtar Kelimeler

Национальные ценности, казахский фольклор, Дети, Мультфильмы, Канбак Шал и Великан.

INVESTIGATION OF FOLKLORE ELEMENTS IN KAZAKH CARTOONS: THE EXAMPLE OF KANBAK SHAL AND GIANT

Öz

Abstract
Cartoons, which are one of the rich products of Kazakh folklore and folk literature specific to ethnic identities around the world, have a close connection with folklore. Folklore consists of anonymous stories transmitted from generation to generation that reflect the thoughts, beliefs, values and cultures of a people. These stories can be in the form of myths, legends, epics, tales and nursery rhymes. These stories tell people's dreams, fears, desires and values and are considered the heritage of a particular culture. Cartoons also benefit from the rich resources of folklore as storytelling tools.
To date, the scientific collection and research of Kazakh cartoons and their examination in terms of various theories are quite weak. This type of study is one of the first studies to examine the folklore elements on Kazakh cartoons and is very important in this respect. Presenting the cartoons that we have watched and loved since our childhood not only as works of art, but also as a cultural value together with the social environment and conditions in which they are depicted, and introduced to the Turkish world will benefit the Kazakh people and the development of national values and their transfer to the future.

Anahtar Kelimeler

National values, Kazakh folklore, Children, Cartoons, Kanbak Shal and Giant

«ҚАНБАҚ ШАЛ МЕН ДӘУ» МУЛЬТФИЛЬМІ ҮЛГІСІНДЕ ҚАЗАҚ МУЛЬТФИЛЬМДЕРІНДЕГІ ФОЛЬКЛОРЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ ЗЕРТТЕЛУІ

Öz

Аңдатпа
Дүние жүзіндегі этникалық ерекшеліктерге тән қазақ фольклоры мен халық әдебиетінің бай туындыларының бірі болып табылатын мультфильмдер фольклормен тығыз байланыста. Фольклор ұрпақтан-ұрпаққа берілетін, халықтың ой-өрісін, наным-сенімін, құндылықтары мен мәдениетін көрсететін анонимді әңгімелерден тұрады. Бұл әңгімелер мифтер, аңыздар, эпостар, ертегілер және балақайлар түрінде болуы мүмкін. Бұл әңгімелер адамдардың армандарын, қорқыныштарын, тілектерін және құндылықтарын айтады және белгілі бір мәдениеттің мұрасы болып саналады. Мультфильмдер де әңгімелеу құралы ретінде фольклордың бай ресурстарын пайдаланады.
Бүгінгі күнге дейін қазақ мультфильмдерінің ғылыми жинақтары мен зерттелуі, әртүрлі теориялар тұрғысынан сараптау жұмыстары біршама әлсіз. Зерттеудің бұл түрі қазақ мультфильмдеріндегі фольклорлық элементтерді зерттейтін алғашқы зерттеулердің бірі және бұл жағынан өте маңызды. Бала кезімізден тамашалап, сүйіп оқитын мультфильмдерді тек өнер туындысы ретінде ғана емес, мәдени құндылық ретінде олар бейнеленген әлеуметтік ортамен, жағдайлармен бірге ұсынып, түрік әлеміне таныстыру қазақ халқына да пайдасын тигізері анық. ұлттық құндылықтарды дамыту және оларды болашаққа жеткізу.

Anahtar Kelimeler

Ұлттық құндылықтар, қазақ ауыз әдебиеті, балалар, мультфильмдер, Қаңбақ шал мен дәу.

KAZAK ÇİZGİ FİLMLERİNDE FOLKLOR UNSURLARININ İNCELENMESİ: KANBAK ŞAL VE DEV ÖRNEĞİ

Öz

Özet
Kazak folkloru ve dünyadaki etnik kimliklere mahsus halk edebiyatının zengin ürünlerinden biri olan çizgi filmler, folklor ile sıkı bir bağlantıya sahiptir. Folklor, bir halkın düşünce, inanç, değer ve kültürlerini yansıtan, nesilden nesile aktarılan anonim hikayelerden oluşur. Bu hikayeler, mitler, efsaneler, destanlar, masallar ve tekerlemeler şeklinde olabilir. Bu hikayeler, insanların düşlerini, korkularını, arzularını ve değerlerini anlatır ve belirli bir kültürün mirası olarak kabul edilir. Çizgi filmler de hikaye anlatma araçları olarak folklorun zengin kaynaklarından yararlanır.
Günümüze kadar kazak çizgi filmlerinin bilimsel açıdan toplanması ve araştırılması, çeşitli teoriler bakımından incelenmesi oldukça zayıftır. Bu tür bir çalışma Kazak çizgi filmleri üzerine yapılan folklor unsurlarının incelenmesi bakımından ele alınan ilk çalışmalardan biridir ve bu açıdan da oldukça önemlidir. Çocukluğumuzdan beri izlediğimiz ve sevdiğimiz çizgi filmlerin sadece sanat eseri olarak değil, bunun yanında anlatıldıkları sosyal çevre ve şartlarla birlikte kültürel bir değer olarak da ortaya konulup Türk dünyasına tanıtılması Kazak halkına ve milli değerlerin gelişmesine, ve geleceğe aktarılmasına fayda sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Milli değerler, Kazak folkloru, Çocuklar, Çizgi filmler, Kanbak Şal ve Dev.

Kaynakça

• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (Geliştirilmiş 4. baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık. ss.1-360
• Creswell, J. W. & Clark, P. (2007) Designing and conducting mixed method research. USA: SAGE Publications. s.58
• Grigoriv G. Yayın tarihi: 02.02.2021 https://www.nur.kz/family/school/1718551-kazahskie-narodnye-instrumenty-nazvania/ (Erişim tarihi: 08.01.2024)
• Kenjeahmetūly S. ( 1994). Qazaq halqynyñ salt-dästürlerı. Almaty: Almaty baspasy. s.14
• Nurahmet Y. Qazaqtyñ miftık keiıpkerlerı. Yayın tarihi: 20.11.2020, https://e-history.kz/kz/projects/show/32215 (Erişim tarihi: 08.01.2024)
• Orazbaev A.M. (1970). Poselenie Chaglinka (Şagalaly). Nekotorye formy i tipy jiliş. Po sledam drevnih kültur Kazahstana. ss.129-146
• Örnek, S. V. (1995). Türk halk bilimi (1.Baskı). Ankara: Kültür Bakanlığı. s.19
• Özdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, S. 11(1), ss.323-343.
• Ş.Aymanov'un adını taşıyan "Kazakhfilm" film stüdyosu. (1986). Kanbak Şal ve Dev. https://www.youtube.com/watch?v=GyV3BfjgUJg (Erişim tarihi: 08.01.2024)
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları. s.23
• Toporov V.N. (1973). O kosmologicheskih istochnikah rannetürkskih opisani. Trudy po znakovym sistemam 6.yayın. Almaty: Tartu. ss.114-121
• URL-1 https://adebiportal.kz/kz/characters/view/165 (Erişim tarihi: 08.01.2024)
• URL-2 https://balalaralemi.kz/article/27/Qanbaq-shal#.Y2n0RFxBzIU (Erişim tarihi: 08.01.2024)
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. s.69